Aby móc rzeczowo przedstawić wymagania stawiane pracodawcom, którzy zamierzają zatrudnić osoby młodociane, należy zdefiniować status tych ostatnich. Przepisy prawa pracy robią to dokładnie. Kogo więc nazywamy pracownikiem młodocianym? Zgodnie z Kodeksem pracy jest to osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18. roku życia. Warunkiem zatrudnienia młodocianego jest ukończenie przez niego co najmniej gimnazjum oraz przedstawienie świadectwa lekarskiego stwierdzającego, że praca danego rodzaju nie zagraża jego zdrowiu. Dodatkowo należy pamiętać o tym, iż młodociani nieposiadający kwalifikacji zawodowych mogą być zatrudniani tylko w celu przygotowania zawodowego.
Zatrudnienie osoby w wieku poniżej 16 lat
Zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 16. roku życia, jest zabronione. Od każdej jednak zasady na ogół znajdziemy jakiś wyjątek, tak też jest w tym przypadku. Przepisy prawa pozwalają na wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16. roku życia, ale jedynie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową. W takiej sytuacji wymagana jest uprzednia zgoda opiekuna dziecka lub przedstawiciela ustawowego oraz zezwolenie właściwego inspektora pracy.
Wyjątki od powyższej reguły zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum, oraz osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum.
Czas pracy
Czas pracy młodocianego uzależniony jest od jego wieku. Dla młodocianego w wieku do 16 lat czas pracy nie może przekraczać 6 godzin na dobę, a dla tych powyżej 16. roku życia - 8 godzin na dobę. Pracodawca powinien pamiętać również o tym, że do czasu pracy młodego pracownika wlicza się także czas nauki w wymiarze wynikającym z obowiązkowego programu zajęć szkolnych - bez względu na to, czy odbywa się ona w godzinach pracy czy też nie. Kodeks pracy bezwzględnie zabrania pracować młodocianym w godzinach nadliczbowych oraz w porze nocnej, która przypada pomiędzy godziną 22.00 a 6.00 rano.
Odpoczynek
Z racji wieku, kodeks zapewnia młodocianym również dłuższe niż pracownikowi pełnoletniemu okresy odpoczynku. Przerwa w pracy, obejmująca porę nocną, powinna trwać nie mniej niż 14 godzin, ponadto pracownik młodociany w każdym tygodniu powinien mieć zapewniony 48-godzinny, nieprzerwany odpoczynek, obejmujący niedzielę.
Jeżeli dobowy wymiar czasu pracy młodocianego jest dłuższy niż 4,5 godziny, to pracodawca zobowiązany jest wprowadzić przerwę w pracy trwającą nieprzerwanie 30 minut. Oczywiście przerwa ta wliczana jest do czasu pracy.
Kiedy firma otrzyma refundację za zatrudnienie młodocianego?
Z upływem 6 miesięcy od rozpoczęcia pierwszej pracy młodociany otrzymuje prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze 12 dni roboczych, a po roku pula jego dni urlopowych wzrasta do 26 dni roboczych. Jednak w roku kalendarzowym, w którym młodociany pracownik kończy 18 lat, przysługuje mu prawo do urlopu w wymiarze 20 dni, jeżeli prawo do urlopu uzyskał przed ukończeniem 18 lat.
Pracodawca dodatkowo zobowiązany jest udzielić młodocianemu, uczęszczającemu do szkoły, urlopu w okresie ferii szkolnych. Jeśli młodociany nie nabył jeszcze prawa do urlopu, to na jego wniosek pracodawca może udzielić urlopu w okresie ferii szkolnych zaliczkowo. W przypadku zaś młodocianego, ucznia szkoły dla pracujących, na jego wniosek pracodawca zobowiązany jest w okresie ferii szkolnych udzielić urlopu bezpłatnego w wymiarze nieprzekraczającym łącznie z urlopem wypoczynkowym 2 miesięcy. Okres tego urlopu bezpłatnego wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Pracownik młodociany zobowiązany jest poddać się badaniom wstępnym przed podpisaniem umowy o pracę, a w tracie trwania stosunku pracy badaniom okresowym i kontrolnym. Pracodawca, pomimo tego, że umowę o pracę zawiera z młodocianym, zobowiązany jest poinformować opiekunów prawnych o ryzyku zawodowym, wiążącym się z wykonywaną przez młodocianego pracą oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.