Co to jest europejska karta osoby z niepełnosprawnością i europejska karta parkingowa dla osób z niepełnosprawnościami? Jak je uzyskać? Gdzie obowiązują? Są najnowsze komunikaty z UE. Jednak na wdrożenie regulacji trzeba będzie poczekać kilka lat.
- Osoby z niepełnosprawnościami są narażone na ubóstwo i wykluczenie społeczne
- Europejska karta osoby z niepełnosprawnością - jednolity dokument obowiązujący w UE
- Unijna dyrektywa dot. karty osoby z niepełnosprawnością i europejska karta parkingowa dla osób z niepełnosprawnościami
- Katy nie tak szybko, bo dopiero w 2027 r.
- W jakiej formie będzie wydawana karta?
Osoby z niepełnosprawnościami są narażone na ubóstwo i wykluczenie społeczne
Z szacunków i badań Eurostatu wynika, że aż 27% ludności UE w wieku powyżej 16 lat może mieć jakiś rodzaj niepełnosprawności. Co to oznacza? Okazuje się, że jakiś rodzaj niepełnosprawności dotyka 101 mln osób, czyli jednego na czterech dorosłych w UE. Jednak Komisja Europejska szacuje, że 30 mln osób w UE ma uznaną niepełnosprawność i w związku z tym może korzystać ze specjalnych warunków i preferencyjnego traktowania. Co więcej, jak pokazują dane Eurostatu osoby z niepełnosprawnościami są dużo bardziej narażone na ubóstwo i wykluczenie społeczne, niż osoby, które są całkowicie sprawne. Przykładowo w 2022 r. aż 28,8% osób z niepełnosprawnościami było zagrożonych tymi zjawiskami, podczas gdy wobec osób bez niepełnosprawności było to już 18,3%. Okazuje się, że 40,5% osób z niepełnosprawnościami nie stać na jeden tygodniowy urlop w roku.
Aby poprawić sytuację osób z niepełnosprawnościami przez rządy poszczególnych państw przygotowywane i wdrażane są różne programy pomocowe, czy podwyżki płac. Na szczeblu europejskim w 2024 r. negocjatorzy prezydencji Rady i Parlamentu Europejskiego porozumieli się w sprawie dyrektywy o europejskiej karcie osoby z niepełnosprawnością i europejskiej karcie parkingowej dla osób z niepełnosprawnościami. Za wydawanie fizycznych i cyfrowych europejskich kart osoby z niepełnosprawnością w przystępnym formacie będą odpowiadać organy krajowe. Karty te będą uznawane w całej UE za dowód niepełnosprawności lub uprawnienia do specjalnych usług z tym związanych.
Jak podkreśla przedstawiciel UE: "Dzisiejsze porozumienie, które udało się osiągnąć w rekordowo krótkim czasie podczas prezydencji belgijskiej, jest krokiem na drodze do życia społecznego, które będzie bardziej dostępne i sprawiedliwe. Potwierdza, że Unii zależy na wspierania inkluzywności dla wszystkich naszych obywateli w ramach naszej różnorodnej Unii.".
Europejska karta osoby z niepełnosprawnością - jednolity dokument obowiązujący w UE
Europejska karta osoby z niepełnosprawnością jest formalnym i prawnie obowiązującym dowodem niepełnosprawności. Dlaczego zdecydowano się na taką regulację? Niestety często zdarza się tak, że krajowe karty lub zaświadczenia potwierdzające niepełnosprawność nie są uznawane podczas wizyty i podróży osób z niepełnosprawnościami w innych państwach UE. Powoduje to duże trudności i brak możliwości skorzystania z wielu przywilejów i ułatwień (np. z niższych lub zerowych opłat za bilety wstępu, priorytetowego dostępu, pomocy i zarezerwowanych miejsc parkingowych). Nowa europejska karta osoby z niepełnosprawnością będzie dowodem statusu osoby z niepełnosprawnością obowiązującym w całej UE. Będzie to jednolity dokument.
Specjalne warunki korzystania z transportu publicznego i preferencyjne traktowanie podczas wydarzeń i zajęć kulturalnych, rekreacyjnych i sportowych. Na przykład podczas wizyty w muzeum lub udziału w koncercie: wolny wstęp, obniżone ceny, dostęp poza kolejnością, osobistą asystencję, przewodniki pisane alfabetem Braille’a lub przewodniki audio, sprzęt wspomagający poruszanie się, zwierzęta asystujące, szersze miejsca parkingowe, zarezerwowane miejsca parkingowe, obniżona opłata parkingowa, dostęp do stref ograniczonego ruchu.
Unijna dyrektywa dot. karty osoby z niepełnosprawnością i europejska karta parkingowa dla osób z niepełnosprawnościami
Jak podaje Komisja UE, w ramach negocjacji międzyinstytucjonalnych uzgodniono też, że:
- państwa członkowskie rozszerzą stosowanie europejskiej karty osoby z niepełnosprawnością na okresy dłuższe niż krótki pobyt w kontekście unijnych programów mobilności i mogą to również uczynić w innych przypadkach
- europejska karta osoby z niepełnosprawnością będzie wydawana i odnawiana bezpłatnie, z wyjątkiem jej utraty lub uszkodzenia; państwa członkowskie mogą natomiast postanowić pobierać opłatę pokrywającą administracyjne koszty wydania lub odnowienia karty parkingowej
- w przypadku osób z niepełnosprawnością, które wymagają większego wsparcia lub które mają prawo do wsparcia ze strony asystenta osobistego, na europejskiej karcie osoby z niepełnosprawnością pojawi się litera A
- obie karty będą zawierać kod QR, który pozwoli zapobiegać oszustwom
- istotne informacje na temat obu kart znajdą się w unijnym portalu, który będzie dostępny we wszystkich językach i w przystępnym formacie; państwa członkowskie będą zobowiązane podać do wiadomości publicznej informacje o kartach w przystępnym formacie
- państwa członkowskie będą mogły same zdecydować, czy chcą wprowadzić cyfrową kartę parkingową.
Katy nie tak szybko, bo dopiero w 2027 r.
Jak podaje Komisja UE, przyjęła ona swój projekt we wrześniu 2023 r., a Rada wypracowała stanowisko negocjacyjne w listopadzie 2023 r. 17 stycznia 2024 r. rozpoczęły się intensywne negocjacje dotyczące ostatecznego kształtu dyrektywy. Zakończyły się sukcesem mniej niż miesiąc od rozpoczęcia. Teraz prace nad finalizacją tekstu będą kontynuowane na szczeblu technicznym. Wstępne porozumienie muszą jeszcze potwierdzić Rada i Parlament. Później nastąpi weryfikacja prawno-językowa dyrektywy i jej formalne przyjęcie przez obie instytucje. Współprawodawcy uzgodnili, że państwa członkowskie będą miały 2,5 roku na dostosowanie przepisów krajowych i 3,5 roku na rozpoczęcie stosowania dyrektywy. We wdrażaniu i ocenie obu kart uczestniczyć będą organizacje reprezentujące osoby z niepełnosprawnościami.
W jakiej formie będzie wydawana karta?
Karta będzie mogła być wydana w formacie fizycznym, jak i cyfrowym. Państwa członkowskie będą mogły wydawać karty dwujęzyczne, zarówno w języku angielskim, jak i w ich językach narodowych. Będą mogły także umieszczać na kartach kod QR jako najskuteczniejsze i najłatwiejsze do zastosowania narzędzie zapobiegania oszustwom.