Rozwiązanie umowy w trybie natychmiastowym
Rozwiązanie umowy przez pracownika w trybie natychmiastowym to nic innego jak rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. Wywołuje ono takie skutki prawne jak rozwiązanie umowy przez pracodawcę za wypowiedzeniem.
Przyczyny rozwiązania umowy w trybie natychmiastowym
Zgodnie z obowiązującymi przepisami pracownik może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia w następujących przypadkach:
- jeżeli zostanie wydane orzeczenie lekarskie stwierdzające szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika, a pracodawca nie przeniesie go w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim do innej pracy, odpowiedniej ze względu na stan jego zdrowia i kwalifikacje zawodowe;
- gdy pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków wobec pracownika.
Szkodliwy wpływ pracy na zdrowie pracownika
Pierwszą z przyczyn rozwiązania umowy o pracę przez pracownika bez wypowiedzenia jest nieprzeniesienie go do innej pracy przez pracodawcę, w razie stwierdzenia przez lekarza szkodliwego wpływu wykonywanej pracy na jego zdrowie.
Polecamy: Kodeks pracy 2018. Praktyczny komentarz z przykładami.
Tryb wydawania orzeczeń lekarskich stwierdzających szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika został uregulowany w rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w kodeksie pracy (Dz.U.1996.69.332 ze zm.). Lekarz orzeka na podstawie wyników przeprowadzonego badania lekarskiego oraz oceny zagrożeń dla zdrowia i życia pracownika, występujących na stanowisku pracy. Oceny zagrożeń lekarz dokonuje na podstawie przekazywanej przez pracodawcę informacji o występowaniu czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych, w tym również o aktualnych wynikach badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących na stanowiskach pracy. Wskazane jest, aby lekarz uzupełnił informacje pracodawcy o spostrzeżenia z przeprowadzonych wizytacji stanowisk pracy.
Przeniesienie do innej pracy na podstawie orzeczenia lekarskiego powinno nastąpić najpóźniej w terminie wyznaczonym w orzeczeniu lekarskim. Pracownik nie musi składać osobnego wniosku.
Jeżeli pracodawca nie zrealizuje terminowo orzeczenia lekarskiego, wówczas pracownik może rozwiązać umowę w trybie natychmiastowym. Nie ma przy tym znaczenia, czy niewykonanie nastąpiło z winy pracodawcy, czy też bez jego winy. Nikt nie ma bowiem obowiązku wykonywania pracy w warunkach szkodliwych dla zdrowia.
Ciężkie naruszenie obowiązków wobec pracownika
Kolejną przyczyną rozwiązania umowy przez pracownika w trybie natychmiastowym jest ciężkie naruszenie przez pracodawcę podstawowych obowiązków wobec pracownika. Katalog podstawowych obowiązków pracodawcy nie został określony w art. 55 § 11 k.p.
Przyczynami uzasadniającymi natychmiastowe zwolnienie się pracownika mogą być: nieopłacenie przez pracodawcę składek na ubezpieczenie społeczne pracownika lub w ogóle niezgłoszenie pracownika do ubezpieczenia społecznego, a także mobbing.
Samo pojęcie „ciężkie naruszenie obowiązków wobec pracownika” ma charakter klauzuli generalnej i jest konkretyzowane przez doktrynę i orzecznictwo. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 20.11.2008 r. (III UK 57/2008, LexPolonica nr 3075289) określenie „ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków” oznacza naruszenie przez pracodawcę (osobę, za którą pracodawca ponosi odpowiedzialność) z winy umyślnej lub wskutek rażącego niedbalstwa obowiązków wobec pracownika, stwarzające realne zagrożenie istotnych interesów (majątkowych lub niemajątkowych) pracownika lub powodujące uszczerbek w tej sferze.
Pracodawca, który nie wypłaca w terminie całości wynagrodzenia, ciężko narusza swój obowiązek z winy umyślnej, choćby z przyczyn niezawinionych nie uzyskał środków finansowych na wynagrodzenia (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2000 r., I PKN 516/99).
Co ważne, pracownik może wskazać kilka przyczyn rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia ze względu na ciężkie naruszenie przez pracodawcę podstawowych obowiązków wobec pracownika, a rozwiązanie stosunku pracy w tym trybie jest uzasadnione, gdy choćby jedna ze wskazanych przyczyn była usprawiedliwiona (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 10.04.2008 r., III PK 88/2007, Lex Polonica nr 2143640).
Oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy
Oświadczenie pracownika o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinno nastąpić na piśmie, z podaniem przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy. Przepisy Kodeksu pracy nie wskazują jednak konsekwencji niezachowania formy pisemnej. W związku z tym należy sięgnąć do przepisów Kodeksu cywilnego regulujących skutki braku zachowania wymaganej formy pisemnej dla czynności prawnej. Dokonanie czynności (rozwiązania umowy) bez zachowania zastrzeżonej formy jest nieważne tylko i wyłącznie wówczas gdy ustawa przewiduje skutek nieważności. Z uwagi na fakt, iż Kodeks pracy nie nakazuje jednoznacznie rozwiązania umowy na piśmie, lecz jedynie posługuje się nieostrym sformułowaniem „powinien” należy uznać, iż rozwiązanie umowy nawet bez zachowania formy pisemnej jest skuteczne.
Oświadczenie o rozwiązaniu umowy bez wypowiedzenia może zostać złożone również przez pełnomocnika pracownika. Czynność ta wywołuje skutek rozwiązujący choćby została dokonana bez umocowania lub z przekroczeniem jego zakresu, jeżeli pełnomocnik działał zgodnie z wolą pracownika lub ten potwierdził jej dokonanie.
Termin złożenia oświadczenia
Rozwiązanie umowy o pracę przez pracownika w trybie natychmiastowym nie może nastąpić po upływie 1 miesiąca od dnia uzyskania przez pracownika wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy. Niezachowanie przez pracownika jednomiesięcznego terminu na złożenie oświadczenia woli o rozwiązaniu umowy skutkuje niemożnością dokonania rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Termin ten ma charakter zawity, co oznacza, iż nie podlega on przywróceniu.