Rodzaj zawartej przez pracownika z pracodawcą umowy o pracę determinuje sposób i tryb rozwiązywania stosunków pracy. Niezastosowanie odpowiedniej procedury podjętej zgodnie z przepisami Kodeksu pracy powoduje, że rozwiązanie może zostać uznane za niezgodne z powszechnie obowiązującymi przepisami prawa pracy.
Umowa o pracę rozwiązuje się:
- na mocy porozumienia stron,
- przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia,
- przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia,
- z upływem czasu, na który była zawarta lub z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta.
Oświadczenie każdej ze stron o wypowiedzeniu lub rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia powinno nastąpić na piśmie (art. 30 § 3 k.p.). W oświadczeniu pracodawcy o wypowiedzeniu umowy o pracę lub jej rozwiązaniu bez wypowiedzenia powinno być zawarte pouczenie o przysługującym pracownikowi prawie odwołania się do sądu pracy (art. 30 § 5 k.p.). W przypadku rozwiązania umowy bez wypowiedzenia w oświadczeniu pracodawcy powinna zostać wskazana przyczyna uzasadniająca rozwiązanie umowy (art. 30 § 4 k.p.).
Zasady te muszą znaleźć zastosowanie niezależnie od rodzaju rozwiązywanej terminowej umowy o pracę.
Rozwiązanie umowy o pracę zawartej na czas określony
Przepisy prawa pracy, w sposób szczególny chroniąc stabilność stosunków pracy zawieranych na podstawie terminowych umów o pracę, przewidują w pewnych przypadkach możliwość rozwiązania terminowej umowy o pracę.
Przy zawieraniu umowy o pracę na czas określony dłuższy niż 6 miesięcy strony mogą przewidzieć dopuszczalność wcześniejszego rozwiązania tej umowy za 2-tygodniowym wypowiedzeniem (art. 33 k.p.).
Nieważne będzie umieszczenie w umowie terminowej zawartej na okres krótszy niż 6 miesięcy zapisu o dopuszczalności jej wypowiedzenia.
Klauzula o możliwości wcześniejszego rozwiązania umowy zawartej na czas określony może zostać dodana do umowy także w trakcie łączącego strony stosunku pracy. Takie stanowisko przyjął Sąd Najwyższy, stwierdzając, że strony mogą w okresie trwania umowy o pracę na czas określony dłuższy niż 6 miesięcy przewidzieć dopuszczalność wcześniejszego rozwiązania tej umowy za 2-tygodniowym wypowiedzeniem (uchwała SN z 14 czerwca 1994 r.).
Oświadczenie o wypowiedzeniu umowy o pracę zawartej na czas określony nie musi zawierać wskazania przyczyny rozwiązania umowy.
Rozwiązanie umowy o pracę zawartej na okres próbny
Umowa o pracę na okres próbny rozwiązuje się z mocy prawa z upływem okresu, na który została zawarta, a przed jego upływem może zostać rozwiązana na mocy porozumienia stron za wypowiedzeniem, bez wypowiedzenia lub może ulec wygaśnięciu wskutek przyczyn wskazanych w art. 63 i nast. Kodeksu pracy (np. wskutek śmierci pracownika).
Okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na okres próbny wynosi:
- 3 dni robocze – jeżeli okres próbny nie przekracza 2 tygodni,
- 1 tydzień – jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie,
- 2 tygodnie – jeżeli okres próbny wynosi 3 miesiące (art. 34 k.p.).
Działaniem sprzecznym z przepisami prawa będzie więc:
- złożenie przez pracodawcę oświadczenia o wypowiedzeniu lub rozwiązaniu umowy o pracę bez zachowania formy pisemnej,
- niepouczenie pracownika o prawie odwołania do sądu pracy,
- brak wskazania przyczyny w przypadku rozwiązania umowy bez wypowiedzenia czy
- zastosowanie krótszych niż wskazane w przepisach Kodeksu pracy okresów wypowiedzenia.
Rozwiązanie umowy zawartej na czas wykonania określonej pracy
Umowa zawarta na czas wykonania określonej pracy rozwiązuje się wskutek osiągnięcia celu, jaki został wskazany przez strony umowy w jej treści. Inaczej mówiąc, rozwiązanie umowy następuje w dniu zakończenia przez pracownika czynności składających się na wskazany w umowie rodzaj pracy.
Wyjątkowo stosunek pracy nawiązany w celu wykonania określonej pracy może ulec wcześniejszemu rozwiązaniu na mocy:
- porozumienia stron stosunku pracy,
- w przypadku złożenia oświadczenia o rozwiązaniu umowy bez zachowania okresu wypowiedzenia,
- w sytuacji wystąpienia zdarzenia powodującego wygaśnięcie umowy o pracę (np. śmierć pracownika).
Rozwiązanie umowy zawartej na czas wykonania określonej pracy w sposób inny niż wskazane powyżej powoduje, że jest ono niezgodne z przepisami prawa pracy w zakresie rozwiązywania umów o pracę.
Rozwiązanie umowy o pracę zawartej na czas zastępstwa
Umowa terminowa zawarta na czas zastępstwa innego pracownika podczas jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy ulega rozwiązaniu z chwilą powrotu zastępowanego pracownika. Umowa taka może zostać rozwiązana na mocy porozumienia stron, bez wypowiedzenia z zachowaniem 3-dniowego okresu wypowiedzenia. Rozwiązanie tego rodzaju umowy terminowej w innym trybie oraz bez zachowania ogólnych warunków wypowiadania lub rozwiązywania umów o pracę jest niezgodne z przepisami prawa pracy.
Roszczenia pracownika
W przypadku wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na okres próbny z naruszeniem przepisów prawa pracownikowi przysługuje wyłącznie odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego upływu miała trwać umowa. Natomiast w przypadku umów na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za czas, do którego upływu miała trwać umowa, nie więcej jednak niż za 3 miesiące (art. 50 k.p.).
W sytuacji zaś rozwiązania przez pracodawcę umowy o pracę, zawartej na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy, z naruszeniem przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę bez wypowiedzenia, pracownikowi przysługuje wyłącznie odszkodowanie, jeżeli upłynął już termin, do którego miała trwać umowa, lub gdy przywrócenie do pracy byłoby niewskazane ze względu na krótki okres, jaki pozostał do upływu tego terminu.
Podstawa prawna:
- art. 30, art. 32–34, art. 50, art. 59 Kodeksu pracy.
Orzecznictwo:
- uchwała SN z 14 czerwca 1994 r. (I PZP 26/94, OSNP 1994/8/126).