Biorąc pod uwagę różnorodność podmiotów prowadzących szkoły, najwięcej nauczycieli zatrudnionych jest w szkołach i placówkach, do których stosuje się w pełni ustawę – Karta Nauczyciela. Na jej podstawie stosunek pracy z nauczycielem nawiązuje się na podstawie mianowania lub umowy o pracę. Jeżeli szkołę prowadzi osoba prawna niebędąca jednostką samorządu terytorialnego ani osobą fizyczną, stosuje się Kodeks pracy.
Zasadą jest, że z nauczycielem zawiera się umowę o pracę na czas nieokreślony. Jednak przepisy Karty Nauczyciela przewidują pewne wyjątki w tym zakresie.
Umowy na czas określony
Przepisy Karty Nauczyciela nie przewidują zawierania umów na okres próbny. Nauczyciela stażystę podejmującego pierwszą pracę w placówce oświatowej zatrudnia się na podstawie umowy o pracę na okres 1 roku szkolnego. Dzięki tej umowie pracodawca i pracownik mogą przekonać się o przydatności danej osoby do wykonywania pracy na stanowisku nauczyciela. W okresie tej umowy pracownik odbywa staż, a po jego zakończeniu otrzymuje stopień nauczyciela kontraktowego.
Przykład
Absolwent wydziału matematyki Uniwersytetu Warszawskiego od 1 września 2009 r. został zatrudniony jako nauczyciel matematyki w szkole podstawowej w pełnym wymiarze zajęć na okres 1 roku szkolnego. Z dniem rozpoczęcia pracy realizował staż, który trwał 9 miesięcy, a po jego zakończeniu odbył rozmowę kwalifikacyjną. Pozytywny wynik tej rozmowy jest równoznaczny z otrzymaniem stopnia nauczyciela kontraktowego.
Dyrektor placówki ma również możliwość zawarcia umowy na czas określony z nauczycielami kontraktowymi, mianowanymi i dyplomowanymi, ale tylko w przypadku:
- zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania,
- zastępstwa nieobecnego nauczyciela.
WAŻNE!
Należy pamiętać, że jeżeli pracodawca zatrudni nauczyciela po raz kolejny na podstawie umowy na czas określony, mimo że ww. przesłanki nie zaistniały, wówczas do tych umów ma zastosowanie art. 251 k.p.
Umowa na czas nieokreślony
Nauczyciele posiadający stopień nauczyciela kontraktowego zatrudniani są przez dyrektora szkoły na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Natomiast z nauczycielem mianowanym lub dyplomowanym zatrudnionym w pełnym wymiarze zajęć stosunek pracy zawiera się na podstawie mianowania. Gdy nauczyciel uzyska stopień nauczyciela mianowanego, umowa o pracę zawarta na czas nieokreślony przekształca się w stosunek pracy na podstawie mianowania. Przekształcenia dokonuje się pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego następującego po miesiącu, w którym nauczyciel uzyskał stopień nauczyciela mianowanego. Potwierdza to na piśmie dyrektor szkoły, w której zatrudniony jest nauczyciel.
Stosunek pracy na podstawie mianowania zawiera się z nauczycielem wówczas, gdy oprócz odbycia stażu i zdania egzaminu:
- posiada obywatelstwo polskie, z tym że wymóg ten nie dotyczy obywateli państw Unii Europejskiej,
- ma pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z praw publicznych,
- nie toczy się przeciwko niemu postępowanie karne o ubezwłasnowolnienie lub dyscyplinarne,
- nie był karany za przestępstwo popełnione umyślnie,
- ma kwalifikacje wymagane do zajmowania danego stanowiska,
- istnieją warunki do zatrudnienia nauczyciela w szkole w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony.
Nie można nawiązać stosunku pracy w charakterze nauczyciela z osobą, która nie spełnia określonych warunków, a w szczególności nie ma odpowiednich kwalifikacji albo była karana za przestępstwo popełnione umyślnie.
WAŻNE!
Od 23 sierpnia 2008 r. nauczyciel, którego stosunek pracy ma być przekształcony na mianowanie, musi przedstawić dyrektorowi szkoły informację o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego.
Przykład
W jednej z klas w gimnazjum są prowadzone zajęcia z języka włoskiego. Ze względu na to, że gimnazjum jest 3-letnie, nauczyciel tego języka ma w planie zajęć przydzielone po 4 godziny w 3 klasach. Dyrektor zawarł więc z nauczycielem mianowanym umowę o pracę na czas nieokreślony w wymiarze 12/18 etatu.
Istnieją również przypadki, że dyrektor szkoły nie ma możliwości zatrudnienia osoby z kwalifikacjami. W takiej sytuacji zarówno Karta Nauczyciela, jak i ustawa o systemie oświaty dopuszczają możliwość zatrudnienia osób bez określonych w rozporządzeniu kwalifikacji. Dyrektor występuje wtedy o zgodę na zatrudnienie ww. osoby do organu sprawującego nadzór pedagogiczny nad jego placówką. Po jej uzyskaniu zatrudnia taką osobę na podstawie umowy o pracę na czas określony. Nauczyciel ten otrzymuje wynagrodzenie takie jak stażysta, z tym że nie rozpoczyna stażu na kolejny stopień awansu zawodowego.
Ustawa o systemie oświaty przewiduje także możliwość zatrudnienia osoby niebędącej nauczycielem. Dyrektor szkoły publicznej może zatrudnić osobę niebędącą nauczycielem, lecz posiadającą przygotowanie uznane przez dyrektora za odpowiednie do prowadzenia zajęć z danego przedmiotu. Może to mieć miejsce tylko w uzasadnionych przypadkach i za zgodą kuratora oświaty (art. 7 ust. 1a i 1b ustawy o systemie oświaty).
Przykład
Dyrektor szkoły plastycznej wystąpił do kuratora oświaty o wyrażenie zgody na zatrudnienie absolwenta Akademii Sztuk Pięknych do prowadzenia zajęć z grafiki, z uwagi na brak nauczycieli z odpowiednimi kwalifikacjami. Kurator, uwzględniając duży dorobek zawodowy grafika, wyraził zgodę na jego zatrudnienie na podstawie ustawy o systemie oświaty. Osobę taką zatrudnia się zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, z tym że stosuje się do niej przepisy dotyczące tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć edukacyjnych nauczycieli ustalonych Kartą Nauczyciela, a wynagrodzenie określa się jak dla nauczyciela dyplomowanego.
Przepisy Karty Nauczyciela dopuszczają możliwość nawiązania stosunku pracy z nauczycielem mianowanym lub dyplomowanym na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony w niepełnym wymiarze zajęć. Jednak może to nastąpić wyłącznie w przypadku, gdy z przyczyn organizacyjnych nie ma możliwości zatrudnienia tych nauczycieli w pełnym wymiarze zajęć.
Podstawa prawna:
- ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (DzU z 2004 r. nr 256, poz. 2572 ze zm.),
- ustawa z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674 ze zm.).