Udzielenie urlopu
Urlop bezpłatny to dobre rozwiązanie dla tych, którzy z różnych przyczyn nie mogą przez określony czas wypełniać obowiązków pracowniczych, a chętnie po upływie tego czasu wrócą do pracy. Art. 174 Kodeksu pracy zezwala na udzielenie pracownikowi urlopu bezpłatnego tylko na jego pisemny wniosek. Pismo powinno zawierać okres, na jaki ma być udzielony urlop. Nie trzeba go uzasadniać. Zgodnie z ustawą pracodawca może, ale nie ma obowiązku udzielenia urlopu. W czasie urlopu stosunek pracy nie ustaje, lecz zostaje zawieszony.
Zobacz: Dwie formy urlopu bezpłatnego
Warto w tym miejscu przytoczyć wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 sierpnia 2004 r. (III PK 42/04). Sąd stwierdził, że wniosek pracownika o urlop bezpłatny (art. 174 § 1 Kodeksu pracy) oraz jego udzielenie przez pracodawcę są oświadczeniami woli, których wykładni należy dokonywać na podstawie art. 65 Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy. Reasumując, oświadczenia woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których zostały złożone, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Sąd Najwyższy wypracował także pogląd, że nie dochodzi do zawarcia umowy o urlop bezpłatny, jeżeli zgodnym zamiarem stron jest dalsze wykonywanie przez pracownika na rzecz pracodawcy tej samej pracy, lecz w ograniczonym zakresie.
Inicjatywa pracodawcy
Do umowy nie dochodzi także wówczas, gdy pracodawca udziela urlopu z własnej inicjatywy. Nie wolno wysyłać pracownika na przymusowy urlop bezpłatny. Takie działanie jest niezgodne z przepisami prawa i nieskuteczne. Pomimo niezgodności tej praktyki z prawem, pracodawcy często bez zgody pracowników udzielają urlopów bezpłatnych na czas przestojów w celu zaoszczędzenia środków pieniężnych.
Zobacz także: Czas pracy
Odwołanie z urlopu
Kodeks nie ogranicza okresu, na jaki może zostać udzielony urlop bezpłatny. Przewiduje jednak możliwość odwołania z urlopu. Gdyby urlop bezpłatny miał trwać dłużej niż 3 miesiące, strony mogą przewidzieć dopuszczalność odwołania pracownika z urlopu z ważnych przyczyn.
Praca u innego pracodawcy
Art. 1741 Kodeksu pracy wprowadza możliwość udzielenia za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie urlopu bezpłatnego w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy przez okres ustalony w zawartym w tej sprawie porozumieniu między pracodawcami. To rozwiązanie dla pracodawców, którzy chcą poprawić swoją sytuację finansową. Jeśli zapewni się pracownikom inną pracę na czas urlopu bezpłatnego, istnieje większe prawdopodobieństwo, że zgodzą się na takie warunki. Za pracę w drugim zakładzie pracy zatrudniony otrzymuje wynagrodzenie, a czas wykonywania pracy wlicza się do okresu pracy u dotychczasowego pracodawcy.
Zatrudnienie pracownika u innego pracodawcy może nastąpić na podstawie umowy o pracę na czas określony bądź na czas wykonania określonej pracy. Czas pracy określają pracodawcy w porozumieniu. Wydaje się, że urlop bezpłatny udzielony w celu wykonywania pracy u innego pracodawcy może ulec skróceniu bądź przedłużeniu. Wymaga to porozumienia pracodawców w tej sprawie oraz pisemnej zgody pracownika.
Zobacz: Inna praca podczas urlopu wypoczynkowego lub bezpłatnego
Wliczanie do czasu pracy
Należy pamiętać, że czasu urlopu bezpłatnego nie wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 7 października 1998 r. (II UKN 334/98) okres urlopu bezpłatnego nie jest okresem zatrudnienia w rozumieniu art. 32 pkt 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin w związku z art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw. Odmiennie od ogólnej reguły dotyczącej urlopów bezpłatnych okres pracy w innym zakładzie pracy wlicza się do czasu pracy u dotychczasowego pracodawcy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Urlop na pełnienie funkcji burmistrza
Inaczej jest w sytuacji udzielenia urlopu na pełnienie funkcji burmistrza czy jego zastępcy. Wypowiedział się w tej kwestii Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 stycznia 2005 r. (II UK 122/04). Urlop bezpłatny udzielony nauczycielowi przez szkołę na pełnienie z wyboru funkcji burmistrza lub jego zastępcy nie podlega na podstawie art. 1741 § 2 Kodeksu pracy wliczeniu do okresu pracy w szczególnym charakterze nauczyciela, warunkującego uprawnienie do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 88 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 Nr 21, poz. 94 z późn. zm.)
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 Nr 16, poz. 93 z późn. zm.)