Powrót do pracy po urlopie macierzyńskim i wychowawczym
Warunki korzystania przez pracowników z urlopu macierzyńskiego i wychowawczego zostały unormowane w sposób szczegółowy przepisami art.176 - 189 (1) Kodeksu Pracy. Regulacje te zawierają nie tylko przesłanki dotyczące nabywania prawa do takich urlopów, ich wymiar, ale także gwarantują pracownikowi powrót do pracy po długotrwałej nieobecności z powodu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Tak długi pobyt w domu może utrudnić powrót do pracy uprawnionego pracownika z powodu zmian organizacyjnych, jakie zajdą w tym czasie w zakładzie pracy. Dlatego powrót rodzica do firmy może nie być łatwy zarówno dla samego pracownika, jak i dla zatrudniającego go pracodawcy.
Długość urlopu macierzyńskiego
Zgodnie z przepisami prawa pracy obecnie pracownikowi przysługuje 20 tygodni urlopu macierzyńskiego w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie. W razie urodzenia większej liczby dzieci przy jednym porodzie wymiar ten ulega odpowiedniemu zwiększeniu (art.180 §1 k.p.). Bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego pracownikowi przysługuje dodatkowy urlop macierzyński, który wraz z nowelizacją Kodeksu pracy od 17 czerwca 2013 r. został odpowiednio wydłużony z 4 tygodni do 6 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie i z 6 tygodni do 8 tygodni w razie urodzenia dwóch i więcej dzieci przy jednym porodzie (art. 182 (1) kp.).
Polecamy produkt: Kodeks pracy 2019 – Nowe Wydanie. Praktyczny komentarz z przykładami
Urlop rodzicielski
Wprowadzone zostały także przepisy umożliwiające skorzystanie przez pracowników z tzw. urlopu rodzicielskiego udzielanego w wymiarze 26 tygodni bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego. Jego wymiar jest niezależny od liczby dzieci urodzonych przy jednym porodzie. Ustawodawca wydłużył w ten sposób okres sprawowania opieki nad dzieckiem przez rodzica, ale także przyczynił się do jego dłuższej nieobecności w pracy i tym samym ograniczył jego przydatność w zakresie wykonywanych obowiązków służbowych.
Powrót do pracy
Prawo jednak zapewnia pracownikowi gwarancje powrotu do pracy, co potwierdza art.183(2) k.p., który stanowi, że pracodawca dopuszcza pracownika po zakończeniu urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, dodatkowego urlopu macierzyńskiego lub dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego do pracy na dotychczasowym stanowisku. Ochrona ta obowiązuje także w sytuacji powrotu do pracy rodzica z urlopu wychowawczego (art.186(4) k.p.), przysługującego mu w wymiarze wynoszącym maksymalnie do 36 miesięcy i do ukończenia przez dziecko 5. roku życia.
Dopuszczenie do pracy pracownika powracającego z urlopu macierzyńskiego lub wychowawczego stanowi bezwzględny obowiązek pracodawcy. Niedopełnienie go może stanowić podstawę do dochodzenia przez pracownika swoich uprawnień na drodze sądowej, ponieważ działanie takie może być uznane za przejaw dyskryminacji pracownika ze względu na płeć i macierzyństwo. Postępowanie takie stanowić może również wykroczenie przeciwko prawom pracownika.
Stanowisko równorzędne
Przepisy wskazują, że jeżeli pracodawca nie ma możliwości zatrudnienia pracownika wracającego z urlopu na dotychczasowym stanowisku, wówczas ma obowiązek zatrudnić taką osobę na stanowisku równorzędnym zajmowanym przed rozpoczęciem urlopu lub na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym. Za równorzędne stanowisko jest uznawane takie, które jest podobne rodzajowo do zajmowanego przed urlopem, dające możliwość podobnego awansu zawodowego oraz osiągnięcia pułapu wynagrodzenia nie niższego od poprzednio otrzymywanego. Przez kwalifikacje zawodowe pracownika natomiast należy rozumieć zarówno te posiadane przez niego przed udzieleniem mu urlopu wychowawczego lub macierzyńskiego, jak i te które uzupełnił on w następstwie przyuczenia przez pracodawcę do zawodu na stanowisku zaproponowanym mu po powrocie z urlopu.
Oznacza to, że przepis ten chroni pracownika przed wypowiedzeniem stosunku pracy w razie, gdy zatrudnienie go na dotychczasowym stanowisku nie jest obiektywnie możliwe, np. w skutek dokonanych przez pracodawcę zmian organizacyjnych w okresie korzystania przez pracownika z urlopu i związaną z tym likwidacją stanowiska, które zajmował. Skierowanie pracownika na równorzędne stanowisko lub stanowisko odpowiadające jego kwalifikacjom zawodowym może nastąpić w drodze polecenia pracodawcy, któremu ten powinien się podporządkować.
Urlop wychowawczy a ochrona trwałości stosunku pracy
Wysokość wynagrodzenia
Oprócz kwestii stanowiska pracy przepisy Kodeksu pracy stanowią, że powracający z urlopu pracownik nie może wykonywać pracy za wynagrodzeniem niższym niż te, które otrzymywał na dotychczasowym stanowisku. Ustalenie wynagrodzenia takiej osoby rozpatrywane jest przez ustawodawcę inaczej w przypadku powrotu pracownika z urlopu macierzyńskiego, a inaczej z urlopu wychowawczego. Mianowicie w przypadku powrotu z urlopu macierzyńskiego pracownikowi przysługuje płaca nie niższa niż ta, którą otrzymywał tak jakby nie przebywał na tym urlopie, natomiast w razie powrotu z urlopu wychowawczego podstawą określenia wysokości wynagrodzenia pracownika powracającego do pracy jest wynagrodzenie przysługujące w dniu podjęcia pracy na stanowisku, które zajmował przed urlopem (wyrok SN z dnia 29 stycznia 2008r., II PK 143/07, OSNP 2009, nr. 5-6, poz. 67).
Jak stwierdził Sąd Najwyższy pracodawca zatrudniający pracownika po urlopie wychowawczym na innym stanowisku równorzędnym lub odpowiadającym kwalifikacjom za wynagrodzeniem nie niższym od pobieranego przed urlopem nie ma obowiązku wręczania mu wypowiedzenia zmieniającego warunki pracy i płacy (wyrok SN z dnia 1 października 1984r, I PRN 129/84 OSNCP 1985, nr. 7, poz. 93). W przypadku natomiast podwyższenia wynagrodzenia po zakończeniu urlopu wychowawczego powracająca do pracy pracownica powinna tak jak pozostali zatrudnieni w firmie otrzymać porozumienie zmieniające do umowy o pracę z uaktualnionym wynagrodzeniem, zbliżonym do tego, jakie otrzymują pracownicy na podobnym stanowisku pracy.
Wypowiedzenie umowy
W przypadku, gdy nie jest możliwe zatrudnienie pracownika na innym stanowisku odpowiadającym jego kwalifikacjom oraz za wynagrodzeniem nie niższym niż dotychczasowe pracodawca może wypowiedzieć stosunek pracy definitywnie lub wręczyć pracownikowi wypowiedzenie zmieniające warunki pracy i płacy. Podobnie jest w przypadku, gdy w zakładzie pracy w czasie nieobecności pracownika zmieniły się zasady wynagradzania ogółu pracowników, które choćby niekorzystne i związane z obniżeniem płac, obejmą również jego.
W jaki sposób pracodawca udziela urlopów związanych z rodzicielstwem po zmianie przepisów?