Chcąc nałożyć na pracownika karę porządkową pracodawca zobowiązany jest przestrzegać zasad określonych w kodeksie pracy. Należy podkreślić, że przepisy kodeksu pracy dotyczące kar porządkowych mają charakter bezwzględnie obowiązujący. Nie można ich zatem umownie ograniczać, rozszerzać ani wyłączać.
Pracodawca, który powziął wiadomość o dopuszczeniu się przez pracownika przewinienia, które może skutkować nałożeniem na pracownika kary porządkowej powinien wezwać pracownika do złożenia wyjaśnień dotyczących tego przewinienia. Wyjaśnienia mogą być złożone w formie ustnej lub pisemnej. Pracodawca może zastosować karę porządkową bez uprzedniego wysłuchania pracownika tylko jeżeli ten zrezygnował ze złożenia wyjaśnień. Złożenie wyjaśnień nie musi odbywać się przed samym pracodawcą. Pracodawca może do tego oddelegować kierownika lub inną osobę, która odbierze od pracownika wyjaśnienia. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w swoim wyroku z dnia 9 kwietnia 1998 r. wysłuchanie pracownika przez inną osobę niż uprawnioną do wymierzenia kary porządkowej nie narusza art. 109 § 2 kodeksu pracy.
Przy nakładaniu kar porządkowych pracodawca związany jest dwoma terminami. Kara nie może być zastosowana po upływie 2 tygodni od powzięcia przez pracodawcę wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego i po upływie 3 miesięcy od dopuszczenia się tego naruszenia. Pomimo powzięcia przez pracodawcę wiadomości o naruszeniu obowiązku pracowniczego, bieg dwutygodniowego terminu na nałożenie kary nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu do dnia stawienia się pracownika do pracy w razie niemożności wysłuchania pracownika z powodu jego nieobecności w zakładzie pracy. Reguła ta nie dotyczy terminu 3-miesięcznego.
Polecamy książkę: Kodeks pracy 2017 Praktyczny komentarz z przykładami
O zastosowanej karze porządkowej pracodawca zawiadamia pracownika na piśmie, wskazując rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych i datę dopuszczenia się przez pracownika tego naruszenia oraz informując go o prawie zgłoszenia sprzeciwu i terminie jego wniesienia. Obowiązek zachowania formy pisemnej dotyczy samego zawiadomienia o nałożeniu kary porządkowej a nie jej nałożenia. Jeżeli pracownik odmówi przyjęcia pisma z zawiadomieniem o nałożeniu kary porządkowej to jest to równoznaczne z jego zawiadomieniem.
Odpis zawiadomienia o nałożeniu kary porządkowej składany jest do akt osobowych pracownika i pozostaje tam przez okres jednego roku, jeżeli w tym czasie pracownik nienagannie wykonuje swoją pracę.
Pracownik może w terminie 7 dni od otrzymania zawiadomienia o nałożeniu na niego kary porządkowej wnieść sprzeciw do pracodawcy. O uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu decyduje pracodawca po rozpatrzeniu stanowiska reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej. Nieodrzucenie sprzeciwu w ciągu 14 dni od dnia jego wniesienia jest równoznaczne z uwzględnieniem sprzeciwu. Odrzucenie sprzeciwu wymaga sporządzenia na piśmie i zawiadomienia pracownika w terminie 14 dni od wpłynięcia sprzeciwu. Należy podkreślić, że powszechny tryb odwoławczy od zastosowanej kary porządkowej może być ukształtowany korzystniej dla pracowników w pozakodeksowych źródłach prawa pracy.
Zobacz: Indywidualne prawo pracy
Jeżeli pracodawca odrzucił sprzeciw pracownika to pracownik ma 14 dni na złożenie odwołania do sądu pracy. Wystąpienie pracownika do sądu z powództwem o uchylenie bezprawnie nałożonej kary porządkowej może nastąpić tylko po wyczerpaniu postępowania wewnątrzzakładowego, to jest po wniesieniu w terminie sprzeciwu do pracodawcy.
Kary porządkowe są sposobem dyscyplinowania pracownika, są stosowane często zamiast wypowiedzenia umowy o pracę lub rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Należy jednak podkreślić, że zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego nie ma przeszkody do rozwiązania umowy o pracę za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia na podstawie tego samego zdarzenia, za które została nałożona na pracownika kara porządkowa, gdy waga tego przewinienia jest na tyle znacząca, że okoliczności i konsekwencje (nawet ewentualne) jego popełnienia uzasadniają przekonanie pracodawcy o niemożności dalszego zatrudniania pracownika. Rozwiązanie stosunku pracy nie stanowi bowiem sankcji porządkowej w rozumieniu art. 108 k.p. (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2015 r. I PK 171/14).