Nakaz wypłaty do rąk drugiego małżonka
Zgodnie z art. 28 § 1 k.r.o., jeżeli jeden z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny, sąd może nakazać, ażeby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka.
Nakaz, o którym mowa w cytowanym przepisie, pełni funkcje alimentacyjne. Służy on bowiem zaspokojeniu potrzeb rodziny, bez konieczności przeprowadzenia egzekucji komorniczej. Wszczęcie postępowanie o jego wydanie nie wyłącza jednak możliwości wystąpienia o alimenty na podstawie art. 27 k.r.o.
Nakaz wydawany jest w postępowaniu nieprocesowym, wszczętym na wniosek małżonka pracownika.
Polecamy książkę: Świadczenia na rzecz pracowników – podatki, ZUS, ewidencja
Przesłanki wydania nakazu
Z dyspozycji art. 28 § 1 k.r.o. wynika, iż okolicznością uzasadniającą wydanie nakazu jest niespełnianie ciążącego na pracowniku - małżonku obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny. Ma to miejsce, w sytuacji gdy małżonek, którego dotyczy wniosek, nie przekazuje zarobionych pieniędzy na zaspokojenie potrzeb rodziny. Przesłanka ta nie zachodzi, jeżeli małżonek realizuje całość albo część swoich obowiązków poprzez pracę we wspólnym gospodarstwie domowym lub wychowując dzieci.
Warunkiem wystąpienia o wydanie nakazu jest pozostawanie przez współmałżonków we wspólnym pożyciu. Przepis art. 28 § 1 k.r.o. nie będzie miał zatem zastosowania, jeżeli małżonkowie pozostają w separacji faktycznej. Natomiast w razie ustania wspólnego pożycia w toku postępowania sądowego wydanie nakazu staje się niemożliwe.
Zakres nakazu
Ustawodawca w art. 28 § 1 k.r.o. posłużył się zwrotem „wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające temu małżonkowi”. Nakaz obejmować może zatem wynagrodzenie za pracę oraz należności z innej prowadzonej przez małżonka działalności zarobkowej, w szczególności zarobki uzyskiwane z tytułu wykonywania umów cywilnoprawnych. Należy jednak zauważyć, iż w judykaturze oraz w doktrynie pojawiły się głosy krytycznej co do możliwości objęcia nakazem należności uzyskiwanych z usług świadczonych incydentalnie.
Nakaz nie może dotyczyć środków uzyskiwanych w zamian za część majątku osobistego. Jak wyjaśnił bowiem Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 30 września 1976 r., sygn. akt III CZP 97/75, mającej moc zasady prawnej, „wzgląd na dobro rodziny nie wymaga, aby do kręgu "należności" w rozumieniu przepisu art. 28 k.r.o. włączyć te należności, które nie są dochodami, lecz wchodzą w skład substancji majątku dłużnika.
Majątek ten ma na celu długoplanowe zaspokajanie potrzeb rodziny, wymaga racjonalnego gospodarowania i dlatego jego uszczuplanie może odbywać się jedynie na zasadach określających przesłanki ustalenia wysokości "alimentów" i sposób ich egzekwowania. Dotyczy to w szczególności kwot przypadających jednemu z małżonków z tytułu odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość stanowiącą jego majątek odrębny, zwłaszcza gdy wywłaszczona została część nieruchomości, a uzyskane odszkodowanie mogłoby być przeznaczone na racjonalniejsze zagospodarowanie pozostałej części nieruchomości.”.
Wydanie nakazu i jego skutki
Nakaz jest wysyłany przez sąd do zakładu pracy, w którym jest zatrudniony małżonek, przeciwko któremu został złożony wniosek. Na jego podstawie zakład pracy całość albo odpowiednią część należnego pracownikowi wynagrodzenia wypłaca do rąk małżonka, który wystąpił o wydanie nakazu.
Sąd może skierować nakaz również do innych podmiotów niż pracodawca, które są zobowiązane do świadczeń na rzecz pozwanego małżonka.
W wyniku wydania nakazu pozwany małżonek traci uprawnienie do pobierania wynagrodzenia za pracę. Z nakazu wynika także zakaz dokonywania przez zobowiązanego małżonka czynności rozporządzających względem wynagrodzenia za pracę. Natomiast pracodawca zobowiązany jest do niewypłacania wynagrodzenia do rąk zobowiązanego pracownika.
Małżonek uprawniony może rozporządzać pobranym wynagrodzeniem. Nie może jednak samodzielnie wykonywać czynności, do których wymagana jest zgoda drugiego małżonka.
Nakaz po ustaniu wspólnego pożycia
Nakaz zachowuje moc również po ustaniu wspólnego pożycia małżonków. Ustanie wspólnego pożycia następuje m.in. poprzez wyprowadzenie się przez jednego z małżonków ze wspólnego domu.
Ustanie wspólnego pożycia stanowi natomiast przesłankę zmiany lub uchylenia nakazu. Sąd nie jest jednak zobligowany do uwzględnienia wniosku o zmianę lub uchylenie nakazu w związku z ustaniem wspólnego pożycia. Powinien on ocenić całokształt okoliczności sprawy, a w szczególności ustalić, czy nakazana forma alimentacji jest odpowiednia.