Zwiększenie rocznej ilości nadgodzin w regulaminie pracy - czy to możliwe? Okazuje się, że tak - można zwiększyć limit godzin nadliczbowych w ciągu roku kalendarzowego. Kluczowe są tutaj tzw. szczególne potrzeby pracodawcy. Tak więc ile może być nadgodzin w roku?
- Praca w godzinach nadliczbowych. Nadgodziny pracowników
- Kiedy jest dopuszczalna praca w godzinach nadliczbowych?
- Ile maksymalnie nadgodzin w ciągu roku?
- Zwiększenie rocznej ilości nadgodzin w regulaminie pracy
Praca w godzinach nadliczbowych. Nadgodziny pracowników
Jak stanowi ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 ze zm., dalej jako: KP) praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych.
Kiedy jest dopuszczalna praca w godzinach nadliczbowych?
Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w razie:
1) konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
2) szczególnych potrzeb pracodawcy (z wyłączeniem pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia).
Należy sobie zadać pytanie czym są te szczególne potrzeby pracodawcy, ponieważ jest to sformułowanie dość ogólne. Mogą one dotyczyć kwestii organizacyjnych, technicznych, ekonomicznych, osobowych. W przypadku pracy nadliczbowej w razie wystąpienia szczególnych potrzeb pracodawcy ocena, czy wystąpiły takie potrzeby, należy z natury rzeczy do pracodawcy (wyr. SN z 10.11.2009 r., II PK 51/09). Potrzeby te wyraża pracodawca poleceniem, choć można także wykonywać pracę nadliczbową za wiedzą i zgodą (choćby) milczącą pracodawcy, gdy pracownik działa w jego interesie (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 października 1978 r., sygn. I PRN 91/78). Mając na uwadze podstawowy obowiązek pracownika jakim jest: dbanie o dobro zakładu pracy, w razie wydania polecenia wykonywania takiej pracy, jest to obowiązek pracowniczy. Niepodporządkowanie się temu, może powodować nałożenie na pracownika kar upomnienia czy nagany a nawet rozwiązanie umowy o pracę, zarówno z zachowaniem okresu wypowiedzenia jak i bez wypowiedzenia.
Ile maksymalnie nadgodzin w ciągu roku?
W sytuacji świadczenia pracy w godzinach nadliczbowych, ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy, liczba godzin nadliczbowych nie może przekroczyć dla poszczególnego pracownika 150 godzin w roku kalendarzowym. Niemniej jednak są od tego pewne wyjątki.
Zwiększenie rocznej ilości nadgodzin w regulaminie pracy
Można wdrożyć większą liczbę godzin pracy dla pracowników niż 150 w danym roku kalendarzowym, w odpowiednim postanowieniu układu zbiorowego pracy czy też regulaminu pracy, jak i nawet postanowieniem umowy o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.
Jak to zrobić? Okazuje się, że w przypadku szczególnych regulacji wewnątrzzakładowych lub postanowień umów o pracę – maksymalnie można ustalić aż do 416 godzin nadliczbowych w danym roku kalendarzowym. Przepis art. 151 § 4 KP dopuszcza powiększenie limitu godzin nadliczbowych w ciągu roku kalendarzowego.
Zwiększenie rocznego wymiaru godzin nadliczbowych nie może być całkowicie swobodne, ponieważ w myśl przepisu art. 131 § 1 KP maksymalny łączony czas pracy (zatem z uwzględnieniem pracy w godzinach nadliczbowych), nie może przekroczyć przeciętnie 48 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym. Tak więc odnosząc niniejszą regulację do przeciętnej 40-godzinnej normy tygodniowej czasu pracy w okresie rozliczeniowym, można obliczyć, że powiększony limit godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym nie może przekroczyć 416 godzin [(48 godz. – 40 godz.) × 52 tyg. = 416 godz.].
Pismo z dnia 13 listopada 2008 r. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki SpołecznejDPR-III-079-612/TW/08Ustalanie rocznego limitu pracy w nadgodzinach, wskazuje, że: zdaniem departamentu, ustalając większą liczbę godzin nadliczbowych niż 150, pracodawca powinien uwzględnić to, że pracownikom przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze 20 lub 26 dni. Maksymalny limit może zatem zostać wskazany w wysokości 384 godzin (od 52 tygodni w roku odejmuje się cztery tygodnie urlopu, co daje 48 tygodni, które należy pomnożyć przez dopuszczalną maksymalną liczbę godzin nadliczbowych przeciętnie w tygodniu w okresie rozliczeniowym, czyli osiem). Natomiast u pracowników korzystających z 26-dniowego urlopu wypoczynkowego maksymalny limit wynosi 376 godzin (od 52 tygodni odejmujemy pięć tygodni urlopu, co daje 47 tygodni, które mnoży się przez osiem godzin nadliczbowych). Należy podkreślić, że tak ustalony maksymalny limit nie zawsze będzie wykorzystany w praktyce, ponieważ poza rocznym limitem ograniczenia w pracy nadliczbowej wynikają również z konieczności przestrzegania normy przeciętnie 48 godzin tygodniowo w każdym okresie rozliczeniowym. Departament informuje, że poglądy prawne departamentu nie są wiążące dla pracodawców, sądów i inspektorów pracy. Organem ustawowo uprawnionym do oceny przestrzegania prawa pracy jest Państwowa Inspekcja Pracy.
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465 ze zm.)