Zadaniowy czas pracy jest wyjątkowym systemem czasu pracy, w którym miernikiem świadczenia pracy nie jest upływ czasu (praca: od... do ...), ale wykonanie zadania. Czas ma tutaj znaczenie pomocnicze, normy czasu pracy brane są pod uwagę tylko posiłkowo przy ustalaniu zakresu zadań. W przeciwieństwie do tradycyjnego sposobu zatrudniania, w systemie tym nie tylko osiągamy lepsze, pełniejsze efekty pracy, lecz także zmniejszamy koszty pracy. Nie występują sytuacje bezproduktywnego czasu pracy, znacznie także ograniczone jest zjawisko godzin nadliczbowych.
Zadaniowy czas pracy a inne systemy czasu pracy
Podstawową różnicą pomiędzy tym a pozostałymi systemami czasu pracy jest to, że nie ma tutaj ani rozkładu czasu pracy, ani też okresów rozliczeniowych. Nie ma również ścisłych norm dobowych ani tygodniowych. Zakres czasowy pracy wyznaczony jest przez określenie zadań do wykonania, to zaś, przez jaki czas pracownik faktycznie wykonuje pracę, nie ma znaczenia „rozliczeniowego” – pracownik w określonym terminie ma wykonać umówioną pracę.
Pracownik ma dosyć dużą swobodę w kształtowaniu swojej pracy. Można powiedzieć, że jest on przede wszystkim związany zadaniami, które ma wykonać. Nie pozostaje w pracy w określonych, narzuconych z góry godzinach. Co do zasady – o ile nie sprzeciwia się temu specyfika zadań – może swobodnie wybrać czas i miejsce pracy. Daje mu to możliwość dostosowania pracy np. do wymogów życia rodzinnego.
Przy tradycyjnym zatrudnieniu występuje zaś konieczność godzinowego rozliczania czasu pracy. Pracownicy świadczą pracę wg rozkładów czasu pracy, praca wykraczająca czasowo poza te rozkłady przekracza zwykle normy czasu pracy, stając się pracą w godzinach nadliczbowych. Pracodawca musi ponadto ewidencjonować godziny pracy (w zadaniowym czasie pracy jest z tego obowiązku zwolniony; ewidencja pełna w tym systemie prowadzona jest tylko w stosunku do kierowców).
Możliwość stosowania i określenie zadań
Wskazane w przepisach przesłanki do wprowadzenia tego systemu czasu pracy są bardzo szerokie. Zarówno organizacja pracy, rodzaj, jak i miejsce jej wykonywania są pojęciami pojemnymi, co umożliwia w wielu sytuacjach przyjęcie zadaniowego czasu pracy. Oczywiście możemy mieć do czynienia również z działalnością, która w tym systemie w żaden sposób nie może być wykonywana. Przykładowo będzie to praca sprzedawcy zatrudnionego na stacji benzynowej. Ze względu na uzależnienie jego pracy od czynników zewnętrznych, niezależnych od niego (np. klienci) czas pracy sprzedawcy może w zasadzie zostać określony jedynie jako tradycyjnie ujęta praca w określonych godzinach.
Najistotniejsze staje się prawidłowe określenie zakresu i ilości zadań do wykonania. Pracodawca przy ustalaniu czasu na wykonanie zadania ma „uwzględnić wymiar czasu pracy wynikający z norm określonych w art. 129 k.p.”, czyli 8 godzin na dobę i przeciętnie 40 godzin tygodniowo (w przyjętym okresie rozliczeniowym). Uwzględnienie nie oznacza jednak ścisłego trzymania się tych norm. Zadania mają być w ich ramach wykonalne, czyli przy dołożeniu należytej staranności w pracy danego rodzaju w pełni możliwe jest ich wykonanie w przewidzianym przedziale czasowym, tak by nie przekraczać jednocześnie norm czasu pracy.
Przy określeniu zadań pracodawca powinien wskazać:
- dokładną charakterystykę zadania (wraz z ewentualnymi projektami, założeniami programowymi itp.),
- dodatkowe wymogi związane z realizacją zadań – takie elementy, jak sposób wykonania, przedział czasowy, w jakim powinno być wykonywane (np. ze względu na godziny pracy kontrahentów firmy),
- termin wykonania (mogą to być terminy powtarzalne, np. w każdym miesiącu pracownik ma wykonać X czynności danego rodzaju).
Potencjalne korzyści
Taki sposób organizacji pracy sprawdza się przy wszelkiego rodzaju pracach twórczych, wytwórczych, konstrukcyjnych – wszędzie tam, gdzie w jasny sposób pracodawca wymaga osiągnięcia wymiernego efektu pracy.
Efekty wprowadzenia tego sytemu czasu pracy (oczywiście zakładając, że strony w sposób prawidłowy ustalą zadania do wykonania – nie tylko prawidłowo odnosząc się do norm czasu pracy z art. 129 k.p., lecz także nie zaniżając ich wymiaru bądź zakresu) mogą być następujące:
- wyeliminowanie problemu „nieefektywnego czasu pracy” – pracownik otrzymuje do wykonania konkretne zadanie (zadania) i rozlicza się z efektów, nie zaś z czasu, który na ich osiągnięcie poświęcił, następuje realne wykonanie powierzonego pracownikowi zadania,
- pracodawca nie musi nadzorować pracownika, sam jest bowiem zainteresowany tym, aby praca została wykonana szybko i dokładnie, zwiększa się przy tym także jego odpowiedzialność (związane jest również z koniecznością właściwego doboru pracowników do pracy w tym systemie czasu pracy).
PRZYKŁAD
Pracownik, który pracuje w zadaniowym czasie pracy, ma w ciągu miesiąca sprzedać produkty pracodawcy na kwotę 30 tys. zł. W taki sposób scharakteryzowano jego zadania do wykonania w ramach tego systemu czasu pracy.
Nie jest dopuszczalne w ramach zadaniowego czasu pracy wskazanie osiągnięcia określonego rezultatu ekonomicznego jako podstawy wymiaru czasu pracy (wyrok SN z 15 listopada 2006 r., I PK 117/06, OSNP 2007/21-22/310). Zadania nie mogą zatem obejmować np. osiągnięcia określonego zysku dla firmy lub sprzedaży określonej liczby produktów. Tego rodzaju elementy mogą stanowić podstawę wypłaty niektórych elementów wynagrodzenia, ale nie mogą decydować o samej realizacji zobowiązania wynikającego ze stosunku pracy. Pracownik może w ramach systemu zadaniowego zostać zobligowany do odwiedzenia np. 20 klientów pracodawcy tygodniowo, ale już nie do sprzedania im określonej liczby produktów. Tutaj rzeczywisty efekt pracy dla pracodawcy jest zdecydowanie bardziej widoczny niż przy innych systemach czasu pracy, lecz nie można utożsamiać z tym systemem czasu pracy efektu ekonomicznego dla pracodawcy.
Zadaniowy czas pracy:
• nastawienie na osiągnięcie efektu (wykonanie zadania),
• znaczna samodzielność pracowników,
• możliwość swobodnego kształtowania faktycznego czasu pracy przez pracowników (o ile tylko nie stają temu na przeszkodzie właściwości zadania),
• brak konieczności ewidencjonowania czasu pracy,
• brak godzin nadliczbowych (przy prawidłowym ustaleniu zadań).