Wymiar czasu pracy to liczba godzin, którą pracownik powinien przepracować w danym okresie rozliczeniowym. W całym 2019 r. wymiar czasu pracy wynosi 2008 godzin. Jego wielkość uzależniona jest od tego, na jakie dni przypadają konkretne miesiące w roku kalendarzowym oraz jak umiejscowione są w nich święta. W 2019 r. nie wystąpią święta przypadające w sobotę i obniżające wymiar czasu pracy. Będą zaś święta przypadające w niedzielę, które nie obniżają wymiaru czasu pracy oraz święta przypadające w dniach od poniedziałku do piątku, które taki wymiar pomniejszają.
Wymiar czasu pracy, to liczba godzin, którą pracodawca, z jednej strony - powinien, a z drugiej strony - może zaplanować pracownikowi do przepracowania w danym okresie rozliczeniowym. Nie zależy zaś od systemu czasu pracy lub rozkładu czasu pracy, w jakim pracownik wykonuje swoje obowiązki. Prawidłowe rozplanowanie czasu pracy - zarówno w ramach stałego rozkładu, jak i zmiennych harmonogramów czasu pracy - zawsze powinno zaczynać się od prawidłowego ustalenia wymiaru.
Wymiar czasu pracy
Wymiar czasu pracy, bez względu na to, w jakim systemie czasu pracy pracownik jest zatrudniony oraz w jakich dniach tygodnia pracuje, ustalamy zawsze w taki sam sposób:
● Krok 1. mnożąc 40 godzin przez pełne tygodnie pracy (pełne tygodnie pracy to 7 kolejnych dni, poczynając od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego),
● Krok 2. dodając iloczyn 8 godzin i dni "wystających" poza pełne tygodnie pracy przypadających od poniedziałku do piątku,
● Krok 3. odejmując iloczyn 8 godzin i świąt przypadających od poniedziałku do soboty (jedynie święta przypadające w niedzielę nie obniżają wymiaru czasu pracy).
Przykład
Wymiar czasu pracy obowiązujący w lutym 2019 r. dla pracownika zatrudnionego w miesięcznym okresie rozliczeniowym ustalamy następująco:
Krok 1. ustalamy czas pracy w pełnych tygodniach pracy
40 godzin × 4 tygodnie pracy (tygodnie pracy przypadają od 1 do 7, od 8 do 14, od 15 do 21 oraz od 22 do 28 lutego) = 160 godzin
Krok 2. dodajemy czas pracy w dniach "wystających" poza pełne tygodnie pracy
160 godzin + 8 godzin × 0 dni wystających przypadające od poniedziałku do piątku = 160 godzin
Krok 3. odejmujemy 8 godzin za każde święto przypadające od poniedziałku do soboty
160 godzin - 8 godzin × 0 dni świąt przypadających od poniedziałku do soboty = 160 godzin.
Wymiar czasu pracy w lutym 2019 r. wyniesie 160 godzin.
Planując pracę w miesięcznym okresie rozliczeniowym, należy pamiętać, że nie wolno zaplanować jej więcej niż to wynika z wymiaru czasu pracy obowiązującego w danym miesiącu, oraz nie mniej, choć ten drugi przypadek jest co do zasady dopuszczalny, jednakże pracodawca, mimo niedopracowania przez pracownika czasu pracy, będzie musiał zapłacić mu wynagrodzenie za pełny miesięczny wymiar.
Polecamy: Kodeks pracy 2019. Praktyczny komentarz z przykładami
Przykład
Z uwagi na fakt, że w lutym 2019 r. wymiar czasu pracy wynosi 160 godzin, pracodawca nie może zaplanować pracownikowi zatrudnionemu w miesięcznym okresie rozliczeniowym więcej godzin do przepracowania niż 160 (byłyby to bowiem nadgodziny), a jeśli zaplanuje ich mniej, będzie i tak musiał zapłacić pracownikowi wynagrodzenie za 160 godzin.
Obliczając wymiar czasu pracy należy pamiętać, że ustala się go zawsze dla pełnego okresu rozliczeniowego, nie zaś dla poszczególnych miesięcy.
Wymiaru czasu pracy dla okresu rozliczeniowego dłuższego niż 1 miesiąc ustala się dla całego okresu, a nie dla poszczególnych miesięcy.
Przykład
Wymiar czasu pracy pracownika zatrudnionego w 3-miesięcznym okresie rozliczeniowym przypadającym od stycznia do marca 2019 r. ustalamy następująco:
Krok 1. ustalamy czas pracy w pełnych tygodniach pracy
40 godzin × 12 tygodni pracy (tygodnie pracy przypadają od 1 do 7, od 8 do 14, od 15 do 21, od 22 do 28 stycznia, od 29 stycznia do 4 lutego, od 5 do 11, od 12 do 18, od 19 do 25 lutego, od 26 lutego do 4 marca, od 5 do 11, od 12 do 18, od 19 do 25 marca) = 480 godzin
Krok 2. dodajemy czas pracy w dniach wystających poza pełne tygodnie pracy
480 godzin + 8 godzin × 4 dni wystające przypadające od poniedziałku do piątku (26-29 marca) = 512 godzin
Krok 3. odejmujemy 8 godzin za każde święto przypadające od poniedziałku do soboty
512 godzin - 8 godzin × 1 święto przypadające od poniedziałku do soboty (1 stycznia, święto przypadające 6 stycznia nie jest uwzględniane, gdyż przypada w niedzielę) = 504 godziny.
Wymiar czasu pracy w 3-miesięcznym okresie rozliczeniowym od stycznia do marca 2019 r. wynosi 504 godziny.
Ustalając wymiar czasu pracy dla dłuższego niż miesięczny okresu rozliczeniowego, należy pamiętać, że obowiązuje on w całym okresie, nie zaś w poszczególnych jego miesiącach. Oznacza to, że planując pracę, można ją zaplanować co do zasady na dowolną liczbę godzin w miesiącach kalendarzowych (nie naruszając jednak pozostałych przepisów o czasie pracy, np. o dobowych odpoczynkach, obowiązujących dobowych normach czasu pracy itp.), byleby nie przekroczyć wymiaru czasu pracy obwiązującego w okresie rozliczeniowym.
Przykład
Pracodawca zatrudniający pracowników w równoważnym systemie czasu pracy dopuszczającym pracę do 12 godzin na dobę, w 3-miesięcznym okresie rozliczeniowym, w związku z przewidywanym dużym zamówieniem ma zamiar na początku 2019 r. zaplanować pracownikom następującą liczbę godzin do przepracowania:
● w styczniu - 204 godziny
● w lutym - 204 godziny,
● w marcu - 96 godzin.
Takie zaplanowanie pracy jest prawnie dopuszczalne. Wymiar czasu pracy obowiązuje bowiem w okresie rozliczeniowym i nie ogranicza liczby godzin możliwych do przepracowania w poszczególnych jego miesiącach. Jeśli zatem w 3-miesięcznym okresie rozliczeniowym przypadającym od stycznia do marca 2019 r. wymiar czasu pracy wynosi 504 godziny, to oznacza, że pracodawca może go rozłożyć na pracę we wskazany powyżej sposób, byleby łączna liczba zaplanowanych na te miesiące godzin pracy nie przekroczyła obowiązującego w tym okresie wymiaru, czyli 504 godzin.
Wymiar czasu pracy pracowników niepełnoetatowych
Wymiar czasu pracy pracowników niepełnoetatowych ustalamy identycznie, jak tych, którzy pracują w pełnym wymiarze czasu pracy, z tym jednak zastrzeżeniem, że ostatecznie mnożymy go przez wielkość etatu, która jest zastrzeżona w ich umowach o pracę.
Przykład
Wymiar czasu pracy obowiązujący w listopadzie 2019 r. dla pracownika zatrudnionego na 1/2 etatu w miesięcznym okresie rozliczeniowym ustalamy następująco:
Krok 1. ustalamy czas pracy w pełnych tygodniach pracy
40 godzin x 4 tygodnie pracy (tygodnie pracy przypadają od 1 do 7, od 8 do 14, od 15 do 21 oraz od 22 do 28 listopada) = 160 godzin
Krok 2. dodajemy czas pracy w dniach wystających poza pełne tygodnie pracy
160 godzin + 8 godzin × 1 dzień wystający przypadający od poniedziałku do piątku (29 listopada) = 168 godzin
Krok 3. odejmujemy 8 godzin za każde święto przypadające od poniedziałku do soboty
168 godzin - 8 godzin x 2 święta przypadające od poniedziałku do soboty (1 listopada, 11 listopada) = 152 godzin
Krok 4. mnożymy czas pracy przez wielkość etatu
152 godziny x 1/2 etatu = 76 godzin.
Wymiar czasu pracy dla pracownika zatrudnionego na 1/2 etatu w listopadzie 2019 r. wyniesie 76 godzin.
Tu jednak również należy pamiętać, że wymiar ustalany jest dla pełnego okresu rozliczeniowego, w którym pracownik niepełnoetatowy jest zatrudniony.
Przykład
Wymiar czasu pracy pracownika zatrudnionego na 1/2 etatu w 3-miesięcznym okresie rozliczeniowym przypadającym od lipca do września 2019 r. ustalamy następująco:
Krok 1. ustalamy czas pracy w pełnych tygodniach pracy
40 godzin × 13 tygodni pracy = 520 godzin
Krok 2. dodajemy czas pracy w dniach "wystających" poza pełne tygodnie pracy
520 godzin + 8 godzin × 1 dzień wystający przypadający od poniedziałku do piątku (30 września) = 528 godzin
Krok 3. odejmujemy 8 godzin za każde święto przypadające od poniedziałku do soboty
528 godzin - 8 godzin × 1 święto przypadające od poniedziałku do soboty (15 sierpnia) = 520 godzin
Krok 4. mnożymy czas pracy przez wielkość etatu
520 godzin × 1/2 etatu = 260 godzin.
Wymiar czasu pracy pracownika zatrudnionego na 1/2 etatu w 3-miesięcznym okresie rozliczeniowym od lipca do września 2019 r. wynosi 260 godzin.
O wymiarze czasu pracy pracowników niepełnoetatowych należy pamiętać, gdy pracują oni w stałych dniach i godzinach. Może się bowiem zdarzyć, że praca w tych ustalonych dniach i godzinach spowoduje przekroczenie obowiązującego w okresie rozliczeniowym wymiaru czasu pracy lub jego niedopracowanie. W takiej sytuacji pracodawca powinien podjąć decyzję o zmianie niektórych dni lub godzin ich pracy w tym okresie, tak by pracownik wypracował tyle godzin, ile wynika z obowiązującego go wymiaru czasu pracy.
Przykład
Pracodawca zatrudnił na 1/2 etatu pracownika, który ma pracować stale w poniedziałki i wtorki po 8 godzin oraz w środy po 4 godziny z wyłączeniem świąt, w miesięcznym okresie rozliczeniowym.
W październiku 2019 r. pracownik, pracując w ten sposób (4 poniedziałki, 5 wtorków i 5 śród) wypracuje 92 godziny, czyli tyle, ile wynosi jego wymiar czasu pracy obowiązujący w tym miesiącu ([40 × 4 tygodnie pracy + 8 × 3 dni wystające przypadające od poniedziałku do piątku - 8 × 0 świąt przypadających od poniedziałku do soboty] × 1/2 etatu = 92 godziny).
W lipcu 2019 r. jednak, pracując w ustalony sposób (5 poniedziałków, 5 wtorków i 5 śród), pracownik wypracowałby 100 godzin, podczas gdy jego wymiar czasu pracy wynosi w tym miesiącu 92 godziny ([40 × 4 tygodnie pracy + 8 × 3 dni wystające przypadające od poniedziałku do piątku - 8 × 0 świąt przypadających od poniedziałku do soboty] × 1/2 = 92). Z tego też względu pracodawca powinien zdecydować, że w lipcu, ze względu na obowiązujący pracownika wymiar czasu pracy, np. nie będzie on pracował w jeden poniedziałek lub w dwie środy. W przeciwnym przypadku 8 nadpracowanych godzin będzie dodatkową pracą, za którą pracownikowi będzie przysługiwało wynagrodzenie.
Święta przypadające w inne dni niż niedziela a wymiar czasu pracy
Zasadą jest, że święta przypadające w okresie rozliczeniowym obniżają wymiar czasu pracy każdego pracownika o 8 godzin z tytułu każdego z nich. Dlatego też, ustalając wymiar czasu pracy, odejmowaliśmy od niego iloczyn 8 godzin i liczby świąt przypadających w okresie rozliczeniowym. Jedynym wyjątkiem są święta przypadające w niedzielę. O te święta wymiar nigdy nie jest obniżany.
Przykład
Wymiar czasu pracy obowiązujący w styczniu 2019 r. dla pracownika zatrudnionego w miesięcznym okresie rozliczeniowym ustalamy następująco:
Krok 1. ustalamy czas pracy w pełnych tygodniach pracy
40 godzin × 4 tygodnie pracy = 160 godzin
Krok 2. dodajemy czas pracy w dniach wystających poza pełne tygodnie pracy
160 godzin + 8 godzin × 3 dni wystające przypadające od poniedziałku do piątku = 160 godzin + 24 godzin = 184 godzin
Krok 3. odejmujemy 8 godzin za każde święto przypadające od poniedziałku do soboty
184 godziny - 8 godzin × 1 święto przypadające od poniedziałku do soboty (1 stycznia, 6 stycznia przypada bowiem w niedziele, a więc nie obniża wymiaru czasu pracy) = 176 godzin
Wymiar czasu pracy w styczniu 2019 r. wyniesie 176 godzin.
Podobnie jest w dłuższym niż miesięczny okresie rozliczeniowym.
Przykład
Wymiar czasu pracy pracownika zatrudnionego w 3-miesięcznym okresie rozliczeniowym przypadającym od kwietnia do czerwca 2019 r. ustalamy następująco:
Krok 1. ustalamy czas pracy w pełnych tygodniach pracy
40 godzin × 13 tygodni pracy = 520 godzin
Krok 2. dodajemy czas pracy w dniach wystających poza pełne tygodnie pracy
520 godzin + 8 godzin × 0 dni wystających przypadających od poniedziałku do piątku = 520 godzin
Krok 3. odejmujemy 8 godzin za każde święto przypadające od poniedziałku do soboty
520 godzin - 8 godzin × 4 święta przypadające od poniedziałku do soboty (22 kwietnia, 1, 3 oraz maja,20 czerwca, 21 kwietnia nie obniża wymiaru czasu pracy gdyż przypada w niedzielę) = 488 godziny.
Wymiar czasu pracy pracownika zatrudnionego w 3-miesięcznym okresie rozliczeniowym od kwietnia do czerwca 2019 r. wynosi 488 godziny.
Wymiary czasu pracy w 2019 r.
|
Miesiąc |
Wymiar czasu pracy |
3-miesięczny okres rozliczeniowy |
12-miesięczny okres rozliczeniowy |
Święta |
|
Styczeń |
176 godz. |
504 godz. |
2008 godz. |
1 - Nowy Rok 6 - Święto Trzech Króli |
|
Luty |
160 godz. |
|
||
|
Marzec |
168 godz. |
|||
|
Kwiecień |
168 godz. |
488 godz. |
21-22 - Wielkanoc |
|
|
Maj |
168 godz. |
1 - Święto Państwowe, 3 - Święto Narodowe Trzeciego Maja. |
||
|
Czerwiec |
152 godz. |
9 - pierwszy dzień Zielonych Świątek, 20 - Boże Ciało, |
||
|
Lipiec |
184 godz. |
520 godz. |
|
|
|
Sierpień |
168 godz. |
15 - Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny |
||
|
Wrzesień |
168 godz. |
|
||
|
Październik |
184 godz. |
496 godz. |
|
|
|
Listopad |
152 godz. |
1 - Wszystkich Świętych, 11 - Narodowe Święto Niepodległości |
||
|
Grudzień |
160 godz. |
25-26 - Boże Narodzenie |
Podstawa prawna:
● art. 130 ustawy z 26 czerwca 1976 r. - Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2018 r. poz. 917; ost. zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 1629),
● art. 1 ustawy z 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (j.t. Dz.U. z 2015 r. poz. 90).