Do zatrudnienia obywatela Ukrainy w Polsce nie wystarczy jedynie potwierdzenie obywatelstwa ukraińskiego. Pracodawca powinien przede wszystkim upewnić się, że Ukrainiec, którego chce przyjąć do pracy ma tytuł do legalnego pobytu w Polsce. Od czego zacząć? Jak legalnie powierzyć pracę obywatelowi Ukrainy? Wyjaśniamy.
- Krok 1 – Sprawdzić legalność pobytu
- Krok 2 – Zalegalizować pracę
- Krok 3 – Sprawdzić, czy można nie wysyłać powiadomienia
Pracodawca, który zamierza zatrudnić obywatela Ukrainy powinien zacząć od określenia jego podstawy pobytowej. W tym celu cudzoziemiec powinien przedstawić pracodawcy dokument uprawniający go do pobytu na terytorium Polski. Jeśli dojdzie do zatrudnienia, pracodawca będzie zobowiązany do zachowania kopii tego dokumentu przez cały czas trwania stosunku pracy.
Krok 1 – Sprawdzić legalność pobytu
Standardowo obywatele Ukrainy mogą przyjechać do Polski:
- w ramach ruchu bezwizowego (takie prawo mają wyłącznie Ukraińcy posiadający paszport biometryczny),
- na podstawie krótkoterminowej wizy Schengen C
- na podstawie długoterminowej wizy krajowej D.
Będąc w Polsce obywatel Ukrainy ma możliwość wnioskowania o zezwolenie na pobyt czasowy. W trakcie tej procedury jego pobyt legalizuje pieczątka w paszporcie potwierdzająca złożenie wniosku do urzędu wojewódzkiego bez braków formalnych (tzw. stampila). Jeśli cudzoziemiec przebywa w Polsce odpowiednio długo, może też starać się o zezwolenie na pobyt stały lub zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE.
Istnieją też inne podstawy pobytowe dające możliwość przebywania w Polsce cudzoziemcom, którzy nie mogą wrócić do swojego kraju ze względów bezpieczeństwa, np. gdy zagrożone jest ich życie, zdrowie lub wolność. Takie osoby mogą uzyskać: ochronę międzynarodową (status uchodźcy, ochrona uzupełniająca), azyl, ochronę czasową, zgodę na pobyt ze względów humanitarnych czy też zgodę na pobyt tolerowany.
Od 24 lutego 2022 r. obywatele Ukrainy nieposiadający ważnych dokumentów pobytowych, którzy przybywają do Polski w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium swojego kraju i deklarują zamiar pozostania w Polsce, mają możliwość legalnego przebywania do 4 marca 2024 r. Potwierdzeniem objęcia obywatela Ukrainy tymi przepisami jest status UKR (nadawany wraz z numerem PESEL), jaki cudzoziemiec uzyskuje podczas rejestracji pobytu w urzędzie gminy (miasta). Aktywny status UKR daje możliwość korzystania z elektronicznego dokumentu pobytowego, jakim jest Diia.pl.
Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy rozwiązuje też problem osób przybyłych do Polski jeszcze przed konfliktem zbrojnym, którym kończy się ważność dokumentów. Wizy, zezwolenia na pobyt czasowy czy ruch bezwizowy obywateli Ukrainy, których ważność kończy się po 23 lutego 2022 r. wydłużają się z mocy prawa i pobyt ich posiadaczy uznaje się za legalny również do 4 marca 2024 r.
Krok 2 – Zalegalizować pracę
Jeśli obywatel Ukrainy przedstawił dokumenty świadczące o jego legalnym pobycie w Polsce, wtedy pracodawca może podpisać z nim umowę, a potem zgłosić to do powiatowego urzędu pracy.
W świetle obecnych przepisów, każdy legalnie przebywający w Polsce obywatel Ukrainy ma bowiem możliwość pracy na podstawie powiadomienia o powierzeniu wykonywania pracy.
Pracodawca nie ponosi żadnych kosztów legalizacji zatrudnienia obywatela Ukrainy.
Powiadomienie o powierzeniu wykonywania pracy pracodawca musi wysłać w nieprzekraczalnym terminie 14 dni od powierzenia pracy cudzoziemcowi. Powiadomienie wysyła się elektronicznie przez stronę praca.gov.pl. Nie ma też potrzeby dołączania jakichkolwiek załączników. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy w sprawie działa pełnomocnik, wtedy do Powiadomienia wymaga się załączenia pełnomocnictwa.
Jeśli pracodawca pomimo możliwości powierzenia pracy w ramach Powiadomienia, wybiera Oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi lub Zezwolenie na pracę typu A, nie wystarczy sprawdzenie samej legalności pobytowej. Aby cudzoziemiec mógł rozpocząć pracę na podstawie tych dokumentów, jego podstawa pobytowa powinna uprawniać go do tego, a to reguluje już ustawa o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Osoby przybyłe do Polski z Ukrainy po 23 lutego 2022 r., których pobyt w Polsce został zalegalizowany do 4 marca 2024 r. (ochrona czasowa, status UKR), mogą legalnie podjąć pracę wyłącznie na podstawie Powiadomienia o powierzeniu wykonywania pracy obywatelowi Ukrainy.
Krok 3 – Sprawdzić, czy można nie wysyłać powiadomienia
Nie każde powierzenie pracy obywatelowi Ukrainy wiąże się z koniecznością wysyłania Powiadomienia do urzędu pracy. Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy zwalnia bowiem z tego obowiązku pracodawców zatrudniających cudzoziemców wymienionych w art. 87 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Oznacza to, że obywatele Ukrainy przebywający w Polsce np. na podstawie pobytu stałego czy pobytu rezydenta długoterminowego UE nie potrzebują, aby ich pracodawca wysyłał Powiadomienie do urzędu pracy.
Analogicznie odbywa się to w sytuacji, gdy obywatel Ukrainy przebywa w Polsce na wizie pracowniczej i pracodawca już zarejestrował dla niego Oświadczenie o powierzeniu wykonywania prący cudzoziemcowi lub gdy cudzoziemiec jest zwolniony z zezwolenia na pracę na podstawie innych przepisów (np. ze względu na ukończenie szkoły ponadgimnazjalnej (obecnie ponadpodstawowej) czy studiów stacjonarnych na polskiej uczelni).
Justyna Bilicz (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)