Praca zdalna dla osób niepełnosprawnych. To zagadnienie, którym jakiś czas temu zajął się Resort Pracy oraz Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych. Przyglądamy się odpowiedzi na petycję osoby niepełnosprawnej oraz odpowiadamy na wątpliwe pytania, m.in. w zakresie roszczenia do sądu pracy o pracę zdalną oraz sytuację rodziców i członków osób - które muszą opiekować się osobami z niepełnosprawnościami.
- Czy osoba niepełnosprawna ma prawo do pracy zdalnej?
- Stanowisko resortu pracy w sprawie pracy zdalnej osób niepełnosprawnych
- Obowiązek pracodawcy uwzględnienia wniosku o pracę zdalną w zakresie niepełnosprawnych, ale nie bezpośrednio ich dotyczących… O co chodzi?
- Odwołanie od odmowy pracodawcy w sprawie pracy zdalnej
- Roszczenie do sądu o pracę zdalną
- A co z pracownikami niepełnosprawnymi?!
- Praca zdalna osób niepełnosprawnych. Istnieje taka możliwość, ale decyzja należy do pracodawcy
Czy osoba niepełnosprawna ma prawo do pracy zdalnej?
Już jakiś czas temu do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej trafiła petycja w sprawie pracy zdalnej dla niepełnosprawnych. Wśród obywateli istnieje wątpliwość: czy osoba niepełnosprawna ma prawo do pracy zdalnej? Z drugiej strony na wielu portalach do wyszukiwania pracy widnieje wiele ofert pracy i publikacji podpowiadających jakie są zawody, w których możliwa jest praca zdalna dla niepełnosprawnych. Trzeba mieć na uwadze jednak wiele pobocznych czynników, jak stopień niepełnosprawności, preferencje pracodawcy i jego ewentualną współpracę z PFRON-em. Odpowiedź Resortu Pracy wiele jednak wyjaśnia w tej materii.
"Witam, składam petycję w związku ze zmianą w kodeksie pracy odnośnie osób niepełnosprawnych. Sytuacja wygląda tak, że jako osoba niepełnosprawna z lekkim stopniu muszę jeździć do pracy, ze względu, że kodeks pracy zdalnej nie uwzględnia osób niepełnosprawnych jako grup osób, które mogą pracować zdalnie. Proszę o informację gdzie mogę zgłosić swoje postulaty? Wiem, że więcej jest takich osób (…)".
Stanowisko resortu pracy w sprawie pracy zdalnej osób niepełnosprawnych
Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych Zastępca Dyrektora Andrzej Łosiewicz z Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej odpowiadając na powyższą petycję w sprawie możliwości pracy zdalnej osób niepełnosprawnych przekazał takie wyjaśnienia.
Uchwalone rozwiązania w zakresie pracy zdalnej zastąpiły przepisy dotyczące telepracy. Zgodnie z art. 67 zn.18 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465, dalej jako: KP) praca może być wykonywana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą, w tym pod adresem zamieszkania pracownika, w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość (praca zdalna).
Obowiązek pracodawcy uwzględnienia wniosku o pracę zdalną w zakresie niepełnosprawnych, ale nie bezpośrednio ich dotyczących… O co chodzi?
Na podstawie art. 67 zn. 19 § 6 KP pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika o wykonywanie pracy zdalnej, o którym mowa w art. 142 zn.1 § 1 pkt 2 i 3 Kodeksu pracy, tj. m.in.:
- pracowników - rodziców dzieci posiadających orzeczenie o niepełnosprawności,
- pracownicy w ciąży,
- pracownika wychowującego dziecko do ukończenia przez nie 4 roku życia,
- a także pracownika sprawującego opiekę nad innym członkiem najbliższej rodziny lub inną osobą pozostającą we wspólnym gospodarstwie domowym, posiadającymi orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Wyjątek stanowi, że pracodawca nie jest zobowiązany uwzględniać takiego wniosku o wykonywanie pracy zdalnej, jeżeli nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. O przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku pracodawca informuje pracownika w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie 7 dni roboczych od dnia złożenia wniosku.
Odwołanie od odmowy pracodawcy w sprawie pracy zdalnej
Przepisy KP nie wskazują expressis verbis możliwości odwołania się od odmowy pracodawcy w sprawie uwzględnienia wniosku o wykonywanie pracy w formie zdalnej. Jak podkreśla wybitny specjalista i naukowiec w dziedzinie prawa pracy, prof. A. Sobczyk: "Jednak trudno byłoby zrozumieć obowiązek uzasadniania decyzji, skoro nie podlegałaby ona weryfikacji (…) Dlatego należy przyjąć, że pracownikowi przysługuje co najmniej prawo odwołania się do pracodawcy. Tym samym ten ostatni powinien się do takiego odwołania odnieść. Nieuzasadniona odmowa pracodawcy może być uznana za akt dyskryminacji z powodu uprawnień rodzicielskich. Osobną i wymagającą głębszej analizy jest kwestia, czy od odmowy pracy zdalnej przysługuje odwołanie do sądu.".
Roszczenie do sądu o pracę zdalną
Jak podkreśla prof. M. Gładoch: "W razie nieuwzględnienia wniosku pracownik nie ma roszczenia o pracę zdalną, którego mógłby dochodzić przed sądem. Jeśliby uzasadnienie pracodawcy okazało się nieprawdziwe, pracownik może zgłosić naruszenie prawa do PIP lub spróbować dochodzenia roszczenia przed sądem z powodu dyskryminacji.".
A co z pracownikami niepełnosprawnymi?!
Jak wskazuje Resort Pracy: "Katalog pracowników uprawnionych do wystąpienia co do zasady wiążącym wnioskiem o wykonywanie pracy zdalnej podlegał długotrwałym uzgodnieniom międzyresortowym oraz negocjacjom z partnerami społecznymi. Powyższe brzmienie art. 67 zn.19 § 6 Kodeksu pracy stanowi zatem rozwiązanie kompromisowe.".
Praca zdalna osób niepełnosprawnych. Istnieje taka możliwość, ale decyzja należy do pracodawcy
Jak podkreśla w piśmie przedstawiciel Resortu Pracy przepisy zakładają, że każdy pracownik, ma prawo wystąpić z wnioskiem o wykonywanie pracy zdalnej. Zatem pracownik niepełnosprawny też może wnioskować o pracę zdalną. Niemniej jednak nie jest to, jak w przypadku wskazanych powyżej grup pracowników, wniosek dla pracodawcy wiążący, jednakże można zakładać, iż w uzasadnionych przypadkach pracodawcy będą wyrażać zgodę na wykonywanie pracy w formie pracy zdalnej. Decyzja w tym zakresie będzie jednak należeć do konkretnego pracodawcy.
Podsumowując, praca zdalna jest ukierunkowana wprawdzie na osoby niepełnosprawne, ale nie sesnu stricto na pracowników posiadających stopień niepełnosprawności, ale na pracowników takich jak: rodzic dziecka z niepełnosprawnością, czy pracownik sprawujący opiekę nad innym członkiem najbliższej rodziny lub inną osobą pozostającą we wspólnym gospodarstwie domowym, posiadających orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności. Jednak nawet w takiej sytuacji pracodawca może odmówić pracy zdalnej. Musi to jednak uzasadnić. Nie zmienia to jednak faktu, że pracownicy niepełnosprawni mogą wnioskować o pracę zdalną, ale pozytywne rozpatrzenie wniosku przez pracodawcę nie jest jego obowiązkiem. Nie ma też obowiązku uzasadniania tej decyzji.