Zgodnie z Kodeksem pracy, pracodawca może zlecić pracownikowi wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych tylko w przypadku zaistnienia szczególnych potrzeb pracodawcy. Praca w godzinach nadliczbowych, ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy, nie może jednak przekroczyć 150 godzin w ciągu roku.
Zmiana limitu nadgodzin
Ustalenie innej liczby godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym niż wynika to z Kodeksu pracy może nastąpić w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest zobowiązany do ustalenia regulaminu pracy.
W związku z tym, że pracownik może mieć w tygodniu maksymalnie 8 godzin nadliczbowych, limit godzin nadliczbowych jaki można wprowadzić w regulaminie pracy, układzie zbiorowym lub umowie o pracę, może wynosić maksymalnie 416 nadgodzin w ciągu roku. Wynika ona z zsumowania 52 tygodni w roku kalendarzowym i 8 nadgodzin, jakie może mieć pracownik w ciągu tygodnia. Warto przy tym wziąć pod uwagę, że limit pracy w nadgodzinach musi zostać pomniejszony o przysługujący pracownikowi urlop wypoczynkowy w wymiarze 20 lub 26 dni. Maksymalny limit może zatem zostać wskazany w wysokości 384 godzin (od 52 tygodni w roku odejmuje się 4 tygodnie urlopu, co daje 48 tygodni, które należy pomnożyć przez dopuszczalną maksymalną liczbę godzin nadliczbowych przeciętnie w tygodniu, czyli 8). Natomiast u pracowników korzystających z 26-dniowego urlopu wypoczynkowego maksymalny limit wynosi 376 godzin (od 52 tygodni odejmujemy 5 tygodni urlopu, co daje 47 tygodni, które mnoży się przez 8 godzin nadliczbowych).
Konsekwencje dla pracodawcy
Za przekroczenie tego ograniczenia, pracodawcy grozi mandat nałożony przez Państwową Inspekcję Pracy w wysokości od 1000 do 30 000 zł. Natomiast systematyczne przekraczanie limitów oraz niewypłacanie dodatków za nadgodziny, powoduje odpowiedzialność karną zagrożoną karą grzywny lub nawet więzienia. Art. 218 § 1 Kodeksu karnego stanowi, że „kto, wykonując czynności w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, złośliwie lub uporczywie narusza prawa pracownika wynikające ze stosunku pracy lub ubezpieczenia społecznego, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2”.
Szczegółowych informacji w zakresie przepisów kodeksu pracy udziela Państwowa Inspekcja Pracy.