Zmiany w uprawnieniach pracowniczych nauczycieli od 26 kwietnia 2023 r. Okazuje się, że generalnie nauczyciele nie mają prawa do elastycznej organizacji czasu pracy, takiej jak standardowi pracownicy! Mają jednak prawo do urlopu z powodu działania siły wyższej i do zwolnienia od pracy w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych.
- Zmiany w Karcie Nauczyciela
- Nauczyciel nie ma prawa do elastycznej organizacji czasu pracy!
- Obniżenie wymiaru czasu pracy nauczyciela
- Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej
- Bezpłatny urlop opiekuńczy dla nauczycieli
- Nauczyciele a nauczyciele akademiccy - dyskryminacja?
Zmiany w Karcie Nauczyciela
Ustawa z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 641), która weszła w życie dzisiaj - 26 kwietnia 2023 r. wprowadziła duże zmiany nie tylko w KP ale i w innych ustawach. Szczególnie istotne są zmiany w ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2022 r. poz. 935 ze zm., dalej: KN).
Sytuacja nauczycieli polepszy się, ponieważ również do KN, tak jak i do KP wdrożono regulacje dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającą dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz. Urz. UE L 188 z 12.07.2019, str. 79).
W KN uregulowane były dotychczas uprawnienia nauczycieli wychowujących dzieci, jednak tak jak i w KP, tak i w KN doszło do rozszerzenia praw związanych z rodzicielstwem. Jest jednak pewne zastrzeżenie! Jeżeli bowiem przepisy KN nie stanowią inaczej, nauczycielowi przysługują uprawnienia pracownika związane z rodzicielstwem określone w KP, z wyjątkiem art. 1881 KP. Karta Nauczyciela może więc odmiennie niż ma to miejsce w KP regulować prawa rodziców i będzie wówczas miała pierwszeństwo stosowania. Wiąże się to ze specyfiką pracy nauczyciela.
Nauczyciel nie ma prawa do elastycznej organizacji czasu pracy!
Wyżej wskazany wyjątek dot. art. 1881 KP, czyli elastycznej pracy. Za elastyczną organizację pracy uważa się:
- pracę zdalną
- przerywany system czasu pracy. Według z góry ustalonego rozkładu przewidującego nie więcej niż jedną przerwę w pracy w ciągu doby, trwającą nie dłużej niż 5 godzin. Przerwy nie wlicza się do czasu pracy, jednakże za czas tej przerwy pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia należnego za czas przestoju.
- system skróconego tygodnia pracy. W tym systemie jest dopuszczalne wykonywanie pracy przez pracownika przez mniej niż 5 dni w ciągu tygodnia, przy równoczesnym przedłużeniu dobowego wymiaru czasu pracy, nie więcej niż do 12 godzin, w okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 1 miesiąca.
- system pracy weekendowej.
- indywidualny rozkład czasu pracy pracownika.
- ruchomy czas pracy, różne godziny rozpoczynania pracy (pewien przedział czasu) w dniach, które zgodnie z tym rozkładem są dla pracowników dniami pracy.
- obniżenie wymiaru czasu pracy (jedynie o to może wnioskować nauczyciel).
W zakresie elastycznej organizacji pracy należy zauważyć, że regulacje dotyczące czasu pracy nauczycieli są zdeterminowane organizacją pracy szkoły. Zgodnie z art. 42 ustawy KN w ramach tygodniowego czasu pracy nauczyciel pracuje do 40 godzin, ale rejestrowany i rozliczany jest wyłącznie czas poświęcony na realizację tygodniowego, obowiązkowego wymiaru zajęć (tzw. pensum). Z uwagi na fakt, że pensum jest realizacją planu nauczania, ustalonego na podstawie ramowych planów nauczania, określonych na poziomie rozporządzenia, czynnik ten uniemożliwia stosowanie wobec nauczycieli elastycznego czasu pracy w zakresie pensum, np. telepracy, okresowej pracy zdalnej. Tak wyłączenia uzasadnił projektodawca w uzasadnieniu do projektu zmian.
Obniżenie wymiaru czasu pracy nauczyciela
Nauczyciel nieposiadający prawa do urlopu wychowawczego, opiekujący się dzieckiem, do ukończenia przez nie 8. roku życia, może złożyć wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej o obniżenie jego wymiaru czasu pracy oraz odpowiednio obniżenie wymiaru zatrudnienia do wymiaru nie niższego niż połowa pełnego wymiaru zatrudnienia w okresie nie dłuższym niż do ukończenia przez dziecko 8. roku życia.
Wniosek składa się na 21 dni przed wnioskowanym terminem rozpoczęcia wykonywania pracy w obniżonym wymiarze zatrudnienia. Dyrektor szkoły rozpatruje wniosek uwzględniając potrzeby nauczyciela, w tym termin oraz przyczynę konieczności korzystania z obniżonego wymiaru zatrudnienia, a także potrzeby i możliwości wynikające z organizacji pracy szkoły. Po rozpatrzeniu wniosku dyrektor szkoły informuje nauczyciela w postaci papierowej lub elektronicznej o uwzględnieniu wniosku albo o przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku, albo o innym możliwym terminie zastosowania obniżonego wymiaru zatrudnienia niż wskazany we wniosku, w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku.
Skorzystanie z ww. uprawnienia nie powoduje zmiany podstawy nawiązania stosunku pracy z nauczycielem.
Nauczyciel może w każdym czasie złożyć wniosek w postaci papierowej lub elektronicznej o powrót do poprzedniej organizacji pracy przed upływem terminu zakończenia korzystania z obniżonego wymiaru zatrudnienia, gdy uzasadnia to zmiana okoliczności będąca podstawą do korzystania przez nauczyciela z tego obniżenia.
Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej
Nauczyciel ma prawo do zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność nauczyciela, w wymiarze 2 dni w roku kalendarzowym, z zachowaniem prawa do połowy wynagrodzenia. Przepisy nie odnoszą się do wymiaru godzinowego takiego zwolnienia od pracy, ze względu na to, że KN wskazuje na rejestracji i rozliczeniu pracy nauczyciela podlegają wyłącznie godziny tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć (tzw. pensum), natomiast w ramach tygodniowego czasu pracy (do 40 godzin) nauczyciel jest obowiązany do realizacji także zadań statutowych, doskonalenia się oraz przygotowania do zajęć. W związku z powyższym, w celu uniknięcia negatywnych skutków dla realizowanego przez nauczyciela procesu dydaktyczno-wychowawczego, zaproponowano odrębne uregulowanie dla nauczycieli zwolnienia od pracy, tylko w wymiarze dni, a nie godzin.
Dyrektor szkoły jest obowiązany udzielić zwolnienia od pracy na wniosek zgłoszony w postaci papierowej lub elektronicznej najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia.
Bezpłatny urlop opiekuńczy dla nauczycieli
Nauczycielowi przysługuje bezpłatny urlop opiekuńczy w wymiarze 5 dni w roku kalendarzowym w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. Przy udzielaniu urlopu, stosuje się odpowiednio przepisy KP.
Nauczyciele a nauczyciele akademiccy - dyskryminacja?
Ciekawostką jest to, że odmiennie są traktowani nauczyciele i nauczyciele akademiccy. W stosunku do nauczycieli akademickich nie uregulowano generalnego zakazu elastycznej organizacji czasu pracy, w tym nie zakazano stosowania pracy zdalnej.