Pracownik poprzez nawiązanie stosunku pracy zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca – do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (Kodeks pracy).
Pracownik co do zasady powinien więc w godzinach pracy przebywać w swoim miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Nieobecność w pracy jest więc sytuacją wyjątkową i jako taka powinna być usprawiedliwiona przez pracownika.
Nieobecność w pracy
Pracownik powinien uprzedzić pracodawcę o przyczynie i przewidywanym okresie nieobecności w pracy, jeżeli przyczyna tej nieobecności jest z góry wiadoma lub możliwa do przewidzenia (§ 1 rozporządzenia w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy, dalej: rozporządzenie o usprawiedliwianiu nieobecności).
W razie zaistnienia przyczyn uniemożliwiających stawienie się do pracy, pracownik jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić pracodawcę o przyczynie swojej nieobecności i przewidywanym okresie jej trwania, nie później jednak niż w drugim dniu nieobecności w pracy.
Zwolnienie lekarskie a umowa zlecenie
Nowelizacja przepisów po 22 listopada 2013 roku
Przed nowelizacją pracownik mógł, złożyć pracodawcy oświadczenie w razie konieczności sprawowania przez niego osobistej opieki nad zdrowym dzieckiem w wieku do lat 8, mógł usprawiedliwić swoją nieobecność wyłącznie z powodu nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, przedszkola lub szkoły, do której dziecko uczęszcza.
Po zmianach wprowadzonych 22 listopada 2013 roku, rodzic ma możliwość złożenia oświadczenie, oprócz wymienionych już przypadków, w sytuacji nagłego zamknięcia klubu dziecięcego oraz w przypadku nagłej choroby niani lub opiekuna dziecka.
Nieobecność w pracy z powodu choroby
Najczęściej przyczyną usprawiedliwionej nieobecności w pracy jest zwolnienie lekarskie. Przez wielu pracowników jest ono uważane za bezwzględny okres ochronny i chętnie stosowane. Tymczasem po pewnym czasie jest ono dla pracownika niebezpieczne, bo może skutkować rozwiązaniem stosunku pracy bez wypowiedzenia.
Wykonywanie pracy lub prowadzenie innej działalności w czasie zwolnienia lekarskiego może być kwalifikowane jako naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych wówczas, gdy pracownik swoim zachowaniem przekreśla cele zwolnienia, czyli jak najszybszy powrót do zdrowia i odzyskanie zdolności do wykonywania pracy, godzi w dobro pracodawcy i działa sprzecznie ze swoimi obowiązkami, takimi jak: lojalność wobec pracodawcy, obowiązek świadczenia pracy i usprawiedliwiania nieobecności.
Jak usprawiedliwić nieobecność w pracy?
Szczególne wypadki zwolnień od pracy
Podstawowym czasem wolnym dla pracownika są niedziele i święta, czyli dni ustawowo wolne od pracy. Istnieją kategorie pracowników uprzywilejowanych, którym zwolnienia od pracy przysługują okazjonalnie w związku z pełnioną funkcją lub specjalnymi okolicznościami.
Zdarza się, że pracownik obchodzi święta w nietypowym terminie. Najbardziej znanym przykładem jest religia prawosławna, w której główne święta (Boże Narodzenie, Wielkanoc) są przesunięte o dwa tygodnie. W takiej sytuacji należy zwolnić pracownika – uzyskuje on dodatkowe dni wolne, które jednak musi odpracować. Osoby należące do kościołów i innych związków wyznaniowych, których święta religijne nie są dniami ustawowo wolnymi od pracy, mogą na własną prośbę uzyskać zwolnienie od pracy lub nauki na czas niezbędny do obchodzenia tych świąt, zgodnie z wymogami wyznawanej przez siebie religii.
Ponadto pracodawca ma obowiązek zwolnić pracownika na czas niezbędny do stawienia się na wezwanie organu administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, sądu, prokuratury, policji albo organu prowadzącego postępowanie w sprawach o wykroczenia. Pracodawca musi zwolnić pracownika na czas niezbędny do przeprowadzania obowiązkowych badań lekarskich i szczepień ochronnych przewidzianych przepisami o zwalczaniu chorób zakaźnych, o zwalczaniu gruźlicy oraz o zwalczaniu chorób wenerycznych.
Usprawiedliwienie nieobecności w pracy
Dowody usprawiedliwiające nieobecność w pracy
Dowodami, które usprawiedliwiają nieobecność pracownika są:
- zaświadczenie lekarskie o czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby lub pobytu w stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej, konieczności osobistego sprawowania przez ubezpieczonego opieki nad chorym członkiem rodziny, zwane dalej „zaświadczeniem lekarskim”,
- decyzja właściwego państwowego inspektora sanitarnego, wydana zgodnie z przepisami o zwalczaniu chorób zakaźnych - w razie odosobnienia pracownika z przyczyn przewidzianych tymi przepisami,
- oświadczenie pracownika – w razie zaistnienia okoliczności uzasadniających konieczność sprawowania przez pracownika osobistej opieki nad zdrowym dzieckiem do lat 8 z powodu nieprzewidzianego zamknięcia żłobka, klubu dziecięcego, przedszkola lub szkoły, do których dziecko uczęszcza,
- świadczenie pracownika o chorobie niani lub dziennego opiekuna oraz kopia zaświadczenia lekarskiego albo kopia zaświadczenia lekarskiego wystawionego na zwykłym druku, stwierdzających niezdolność do pracy niani lub dziennego opiekuna, potwierdzone przez pracownika za zgodność z oryginałem
- imienne wezwanie pracownika do osobistego stawienia się wystosowane przez organ właściwy w sprawach powszechnego obowiązku obrony, organ administracji rządowej lub samorządu terytorialnego, sąd, prokuraturę, policję lub organ prowadzący postępowanie w sprawach o wykroczenia - w charakterze strony lub świadka w postępowaniu prowadzonym przed tymi organami, zawierające adnotację potwierdzającą stawienie się pracownika na to wezwanie,
- oświadczenie pracownika potwierdzające odbycie podróży służbowej w godzinach nocnych, zakończonej w takim czasie, że do rozpoczęcia pracy nie upłynęło 8 godzin, w warunkach uniemożliwiających odpoczynek nocny.