Urlop wypoczynkowy jest prawem pracownika, czyli osoby, która świadczy pracę na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę. Nie może on zrzec się tego prawa ani przenieść go na inną osobę. Co jeszcze warto wiedzieć o urlopie wypoczynkowym?
- Ile wynosi i od czego zależy wymiar urlopu
- Edukacja a wymiar urlopu
- Inne okresy, które mają wpływ na wymiar urlopu wypoczynkowego
- Dokumentacja w trakcie zatrudnienia
Każdy pracownik ma prawo do płatnego urlopu wypoczynkowego. Pracodawca ma obowiązek udzielić pracownikowi urlopu w roku, w którym nabył on do niego prawo, a niewykorzystany urlop powinien być udzielony do 30 września następnego roku kalendarzowego. To prawo dotyczy pracowników, a więc osób świadczących pracę na podstawie umowy o pracę (najczęściej), a także powołania, wyboru, mianowania czy spółdzielczej umowy o pracę. Zasady udzielania urlopu wypoczynkowego i jego wymiar określone są w Kodeksie pracy. Osoby, które świadczą pracę na innym rodzaju umowy, np. umowie zlecenia nabywają prawo do urlopu wówczas, gdy przepisy szczególne je przyznają, np. wynikają z podpisanej umowy.
Urlop wypoczynkowy powinien być udzielony pracownikowi w naturze, czyli dniach wolnych. Wypłata ekwiwalentu jest możliwa jedynie w określonych okolicznościach, takich jak rozwiązanie lub wygaśnięcie umowy o pracę
Ile wynosi i od czego zależy wymiar urlopu
W art. 154 § 1 Kodeksu pracy czytamy, że wymiar urlopu wypoczynkowego wynosi:
- 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat;
- 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.
Ponadto, przepisy Kodeksu pracy stanowią, że wymiar urlopu wypoczynkowego pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru ich czasu pracy, biorąc za podstawę wymiar urlopu określony dla zatrudnionego w pełnym wymiarze czasu pracy. Niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia.
Wymiar urlopu wypoczynkowego zależy od stażu pracy i wykształcenia pracownika. Do stażu pracy, od którego uzależniony jest wymiar urlopu, wlicza się:
- okresy pracy,
- okres nauki,
- inne okresy zaliczane na podstawie przepisów.
W art. 154¹ Kodeksu pracy czytamy m.in., że do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu i wymiar urlopu, wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy. W przypadku jednoczesnego pozostawania w dwóch lub więcej stosunkach pracy wliczeniu podlega także okres poprzedniego niezakończonego zatrudnienia w części przypadającej przed nawiązaniem drugiego lub kolejnego stosunku pracy.
- okresu pracy na podstawie umowy zlecenia i innej umowy cywilnoprawnej,
- okresu prowadzenia działalności gospodarczej,
- okresu urlopu bezpłatnego.
Edukacja a wymiar urlopu
W art. 155 § 1 Kodeksu pracy czytamy, że do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się z tytułu ukończenia:
- zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,
- średniej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,
- średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat,
- średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata,
- szkoły policealnej – 6 lat,
- szkoły wyższej – 8 lat.
Okresy nauki nie podlegają sumowaniu. W stażu urlopowym uwzględnia się więc tylko jeden najkorzystniejszy okres dla pracownika.
Inne okresy, które mają wpływ na wymiar urlopu wypoczynkowego
Oprócz edukacji, czyli ukończenia którejś z wyżej wymienionych szkół, przepisy wyodrębniają również inne okresy, które mają wpływ na wymiar urlopu wypoczynkowego. Są to:
- okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych,
- udokumentowane okresy zatrudnienia przebyte za granicą u pracodawcy zagranicznego,
- okres odbywania czynnej służby wojskowej,
- okres odbywania zawodowej służby wojskowej,
- okres, za który przysługuje odszkodowanie, w związku ze skróceniem okresu wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony lub umowy o pracę zawartej na czas określony z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy albo zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn dotyczących pracodawcy, określonych w odrębnych przepisach (art. 36(1) Kodeksu pracy),
- okres urlopu wychowawczego (art. 1865 Kodeksu pracy),
- okres prowadzenia indywidualnego gospodarstwa rolnego lub pracy w takim gospodarstwie, prowadzonym przez współmałżonka.
Dokumentacja w trakcie zatrudnienia
Ważną informacją dla osób, które z jakichś powodów nie dostarczyły pracodawcy wszystkich dokumentów potwierdzających staż pracy, od którego zależy wymiar urlopu wypoczynkowego podczas podejmowania zatrudnienia, jest to, że mogą to zrobić w trakcie zatrudnienia.
Na stronie Państwowej Inspekcji Pracy czytamy:
„Staż pracy pracownika ustala się na podstawie dokumentów przedłożonych przez pracownika w momencie podejmowania zatrudnienia np. (świadectwa pracy, udokumentowane okresy pracy za granicą). Jednak niedostarczenie określonych dokumentów na początku podejmowania zatrudnienia nie powoduje, że dane okresy nie będą mogły w ogóle podlegać wliczeniu do stażu pracy. Pracownik może przedłożyć pracodawcy świadectwa pracy w dowolnym momencie podczas trwania stosunku pracy, tym samym udowadniając dodatkowy staż pracy, a pracodawca z dniem dostarczenia dodatkowych dokumentów będzie musiał na nowo przeliczyć staż pracy pracownika.
Co istotne, pracownik nabywa prawo do dodatkowych dni urlopu zaległego, które nie uległy jeszcze przedawnieniu (3 lata).”
Wojciech Napora (Zielona Linia 19524, Centrum Informacyjne Służb Zatrudnienia)