- Czy okres urlopu wychowawczego zalicza się do okresu zatrudnienia?
- Czy zamiast urlopu wychowawczego można mieć niższy wymiar etatu?
- Czy pracownik może zrezygnować z obniżonego wymiaru czasu pracy przed upływem okresu wskazanego we wniosku?
- Czy pracownica może najpierw wykorzystać 24 miesiące urlopu wychowawczego, a następnie pracownik-ojciec dziecka złożyć wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy na okres 12 miesięcy?
- Jaka jest ochrona stosunku pracy w trakcie urlopu wychowawczego?
- Czy urodzenie dziecka w trakcie urlopu wychowawczego przerywa ten urlop?
- Czy za czas urlopu wychowawczego pracownikowi przysługuje urlop wypoczynkowy?
- Bliźniaki a urlop wychowawczy – jeden czy dwa?
Czy okres urlopu wychowawczego zalicza się do okresu zatrudnienia?
Generalnie tak, okres urlopu wychowawczego wlicza się do okresu zatrudnienia, od którego zależą różne uprawnienia pracownicze, jednak ma to miejsce dopiero w dniu zakończenia urlopu wychowawczego. Wliczeniu podlegają tylko okresy zakończonego urlopu wychowawczego, a więc wliczenie nie może nastąpić w czasie trwania urlopu. Takie wliczenie może mieć np. wpływ na staż ogólny a w jego zakresie na prawo do urlopu wypoczynkowego i jego wymiar czy też na wysokość odprawy pieniężnej przysługującej w związku ze zwolnieniami grupowymi, której wysokość jest uzależniona od okres zatrudnienia.
Czy zamiast urlopu wychowawczego można mieć niższy wymiar etatu?
Tak, pracownik, który jest uprawniony do urlopu wychowawczego (czyli zatrudniony co najmniej 6 miesięcy) może zamiast urlopu wychowawczego wystąpić do pracodawcy o obniżenie wymiaru czasu pracy. Wymiar czasu pracy pracownika nie może być jednak niższy niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. Nie może to być mniej niż ½ etatu, czyli np. niedopuszczalny jest wymiar ¼ etatu. Jednak może to być już np. 2/3, 3/4 lub 3/5 etatu. Pracodawca zobowiązany jest zmniejszyć wymiar czasu, bowiem uwzględnienie wniosku jest obligatoryjne. Taka instytucja daje rodzicom czy opiekunom prawo do godzenia życia zawodowego z rodzinnym. Przepisy nie ograniczają liczby wniosków w sprawie obniżenia wymiaru czasu pracy. „W literaturze dominują wypowiedzi, że dopuszczalne jest wykorzystywanie tego prawa w częściach, jak również przerywanie urlopu wychowawczego pracą w obniżonym wymiarze. Poszczególne wnioski mogą przy tym wskazywać różny wymiar czasu pracy” (zob. A. Sobczyk (red.), Kodeks pracy. Komentarz. Wyd. 5, Warszawa 2020).
Wniosek składa się do pracodawcy na 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy. Obniżenie wymiaru czasu pracy zwykle powoduje proporcjonalne zmniejszenie przysługującego pracownikowi wynagrodzenia, chyba, że wewnętrzne regulacje w zakładzie pracy stanowią inaczej.
Czy pracownik może zrezygnować z obniżonego wymiaru czasu pracy przed upływem okresu wskazanego we wniosku?
Tak, jest to możliwe, jednak musi to nastąpić w porozumieniu z pracodawcą.
Czy pracownica może najpierw wykorzystać 24 miesiące urlopu wychowawczego, a następnie pracownik-ojciec dziecka złożyć wniosek o obniżenie wymiaru czasu pracy na okres 12 miesięcy?
Tak, jest to możliwe. Po wykorzystaniu przez matkę dziecka 24 miesięcy urlopu wychowawczego, przez pozostały okres ojciec ma prawo do urlopu wychowawczego a jego ramach do wnioskowania o świadczenie pracy w obniżonym wymiarze czasu pracy. W trakcie kiedy przysługuje prawo urlopu wychowawczego, tylko jedno z rodziców ma prawo do obniżonego wymiaru czasu pracy.
Jaka jest ochrona stosunku pracy w trakcie urlopu wychowawczego?
Często pracownicy „wykorzystują” instytucję urlopu wychowawczego, w tym obniżonego wymiaru czasu pracy po to, aby ich stosunek pracy był chroniony i aby utrzymać pracę. W tym okresie pracodawca nie może bowiem wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę.
Uszczegóławiając, stosunek pracy musi trwać, w okresie od dnia złożenia przez pracownika uprawnionego do urlopu wychowawczego wniosku o:
1) udzielenie urlopu wychowawczego - do dnia zakończenia tego urlopu;
2) obniżenie wymiaru czasu pracy - do dnia powrotu do nieobniżonego wymiaru czasu pracy, nie dłużej jednak niż przez łączny okres 12 miesięcy.
Jeżeli jednak pracodawca wyprzedzi pracownika i złoży mu wypowiedzenia, a pracownik dopiero potem złoży wniosek o urlop wychowawczy czy obniżony wymiar czasu pracy, dojdzie do rozwiązania umowy i pracownikowi ochrona nie będzie przysługiwała.
Wyjątki ! Możliwość rozwiązania umowy w ww. sytuacjach istnieje, gdy dochodzi do ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.
Czy urodzenie dziecka w trakcie urlopu wychowawczego przerywa ten urlop?
Wiele kobiet zastanawia się, czy urodzenie dziecka w trakcie urlopu wychowawczego przerywa ten urlop? Nie, nie przerywa. Pracownica, która urodzi dziecko w trakcie urlopu wychowawczego nie nabywa prawa do urlopu macierzyńskiego, lecz kontynuuje urlop wychowawczy na pierwsze dziecko. Czy przez ten czas nie ma prawa do świadczeń pieniężnych? Ma, w tym czasie przysługuje jej prawo do zasiłku macierzyńskiego przez okres ustalony przepisami jako okres urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego.
Czy za czas urlopu wychowawczego pracownikowi przysługuje urlop wypoczynkowy?
Jeżeli zastanawiasz się, czy w 2023 r. udać się na urlop wychowawczy, zrób to najwcześniej 2 stycznia 2023 r., a nie 1 stycznia 2023 r. Dlaczego? Ponieważ, jeżeli urlop wychowawczy rozpoczyna się po nabyciu przez pracownika prawa do urlopu wypoczynkowego w danym roku to wówczas pracownikowi przysługuje urlop wypoczynkowy.
Przykład: Joanna K. z 15-letnim stażem pracy, zatrudniona na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony, w pełnym wymiarze czasu pracy, przebywa na urlopie wychowawczym od 2 stycznia 2022 r. do 31 grudnia 2023 r. Za rok 2022 będzie jej przysługiwał urlop wypoczynkowy po urlopie wychowawczym w pełnym wymiarze, czyli 26 dni. Jednak już za 2023 r. nie będzie jej przysługiwał urlop wypoczynkowy, gdyż 1 stycznia 2023 r. będzie przebywała na urlopie wychowawczym, a więc nie nabyła za 2023 r. prawa do urlopu wypoczynkowego oraz nie przepracuje w 2023 r. żadnego dnia.
Warto więc brać urlop w częściach, tak aby wracać do pracy 1 stycznia danego roku, nabywać prawo do urlopu wypoczynkowego i ponownie iść na urlop wychowawczy.
Bliźniaki a urlop wychowawczy – jeden czy dwa?
Z urodzeniem bliźniąt nie powstaje prawo do dwóch urlopów wychowawczych. Jak wynika z wyroku SN z 28.11.2002 r.,II UK 94/02, OSNP 2004/6, poz. 106, w razie urodzenia podczas jednego porodu dwojga lub więcej dzieci pracownica (pracownik) ma prawo do urlopu wychowawczego na takich samych warunkach jak w sytuacji, w której podczas jednego porodu urodziło się jedno dziecko. Sąd wskazuje, że: urlop wychowawczy w związku z urodzeniem podczas porodu więcej niż jednego dziecka przysługuje w wymiarze nieprzekraczającym 3 lat, nie dłużej niż do ukończenia 4 roku życia przez dziecko urodzone jako pierwsze.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510).