Zasiłek macierzyński, chorobowy i zwolnienie lekarskie od 2022 roku
Z nowym 2022 rokiem wchodzą w życie ważne zmiany w systemie ubezpieczeń społecznych. Ich celem jest jego uporządkowanie i racjonalizacja oraz wprowadzenie jednolitych rozwiązań w zakresie przyznawania i wypłaty świadczeń. Ponadto, konieczne jest także usprawnienie funkcjonowania ZUS w kontekście gospodarki finansowej oraz rozliczeń z płatnikami składek. W ocenie ustawodawcy, nowe przepisy mają zmniejszyć wysokość wydatków Funduszu Ubezpieczeń Społecznych od 1,33 mld zł w 2022 r. do 1,95 mld zł w 2030 r. Łączne szacowane oszczędności w tym okresie mają wynieść ok. 14,5 mld zł. Zestawienie wprowadzanych od 1 stycznia 2022 r. zmian przygotował radca prawny Adam Domagała z MGM Kancelarii Radców Prawnych Mirosławski, Galos, Mozes w Sosnowcu.
Ustawą z dnia 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw, dokonano kilku szczegółowych zmian w systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2021 , poz 1621)
Zasiłek chorobowy - zmiany w zaległościach składkowych
Pierwsza zasadnicza zmiana dotyczy uchylenia zasady, w myśl której nieterminowe opłacenie składek powodowało ustanie dobrowolnych ubezpieczeń. Od 1 stycznia 2022 r. dana osoba podlegać będzie dobrowolnemu ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu albo chorobowemu od dnia zgłoszenia do tego ubezpieczenia do dnia wyrejestrowania. Powyższa zmiana jest bardzo istotna, gdyż przedsiębiorcy będą mogli otrzymać świadczenia z ubezpieczenia chorobowego również gdy opłacą składki po terminie. Zatem nie będą oni musieli składać wniosków o wyrażenie zgody na opłacenie składek po terminie. Podkreślić należy, iż wnioski o zgodę na opłacanie składek po terminie za okres sprzed 1 stycznia 2022 r. można będzie składać tylko do 30 czerwca 2022 r. Ponadto przeszkodą w wypłacie zasiłku nie będzie zadłużenie wynoszące maksymalnie 1 proc. minimalnego wynagrodzenia, jak to ma miejsce w chwili obecnej.
Zasiłek chorobowy za czas pobytu w szpitalu - nowa wysokość
Od nowego 2022 roku miesięczny zasiłek chorobowy za okres pobytu w szpitalu będzie wynosił 80% podstawy wymiaru zasiłku. Zmianę tę należy ocenić na korzyść. Obecnie miesięczny zasiłek chorobowy za okres pobytu w szpitalu wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku, a za okres pobytu w szpitalu – od 15. do 33. dnia niezdolności do pracy w roku kalendarzowym w przypadku pracownika, który ukończył 50. rok życia, 80% podstawy wymiaru zasiłku. Zatem od nowego roku miesięczny zasiłek chorobowy będzie przysługiwał w wysokości 80% podstawy wymiary zasiłku bez względu na to, czy osoba jest hospitalizowana czy przebywa w domu.
Podstawa wymiaru zasiłku a przerwa w pobieraniu zasiłków
Kolejna zasadnicza zmiana dotyczy ustalania wymiaru zasiłku. Obecnie, podstawę wymiaru zasiłku oblicza się na nowo, jeżeli w pobieraniu zasiłków wystąpi przerwa wynosząca co najmniej trzy miesiące kalendarzowe. Po zmianach podstawa wymiaru zasiłku będzie ustalana na nowo, jeśli między okresami pobierania zasiłków wystąpi przerwa wynosząca co najmniej jeden miesiąc kalendarzowy.
W związku z tym, podstawy wymiaru zasiłku nie będzie się obliczać na nowo, jeżeli między okresami pobierania zasiłków (bez względu na ich rodzaj) nie było przerwy albo przerwa była krótsza niż miesiąc kalendarzowy.
Okresy zasiłkowe od 2022 roku
W obecnym stanie prawnym do okresu zasiłkowego wlicza się wszystkie nieprzerwane okresy niezdolności do pracy, nawet jeżeli niezdolność do pracy jest spowodowana różnymi przyczynami. W przypadku przerw w niezdolności do pracy, do okresu zasiłkowego wlicza się okres niezdolności do pracy przypadający przed przerwą, o ile niezdolność spowodowana jest tą samą przyczyną, a przerwa nie przekracza 60 dni. Przerwa w niezdolności do pracy i zachorowania po przerwie z innej przyczyny (trwającej nawet jeden dzień), oznacza powstanie prawa do nowego okresu zasiłkowego.
Rewolucyjna zmiana zakłada, iż po 31 grudnia 2021 roku okres zasiłkowy uniezależniony będzie od tego, czy przyczyna niezdolności do pracy występująca przed przerwą i po przerwie jest ta sama. Do okresu zasiłkowego wliczane będą okresy poprzednich niezdolności do pracy, jeżeli przerwa pomiędzy ustaniem poprzedniej a powstaniem ponownej niezdolności do pracy nie przekroczyła 60 dni, niezależnie od przyczyny. Natomiast do okresu zasiłkowego nie będą wliczane okresy niezdolności do pracy przypadające przed przerwą nie dłuższą niż 60 dni, jeżeli po przerwie niezdolność do pracy wystąpiła w trakcie ciąży.
Zmiana ta ma istotne znacznie, ponieważ zasiłek chorobowy od 1 stycznia 2022 r. będzie mógł wynieść maksymalnie 182 dni, a to z uwagi na fakt, iż nie będzie miała znaczenia przyczyna niezdolności do pracy przed i po przewie. Oznacza to, że gdy osoba ubezpieczona w ciągu 60 dni zachoruje na inną chorobę, okres tej niezdolności do pracy zostanie zaliczony do poprzedniego okresu zasiłkowego i do limitu 182 dni. Zmiana ta może ograniczyć prawo do pobierania świadczeń chorobowych, bowiem po upływie 182 dni pobierania zasiłku chorobowego, zasiłek ten nie będzie już przysługiwał. Pracownikowi pozostanie jedynie możliwość wystąpienia z wnioskiem o zasiłek rehabilitacyjny (świadczenie rehabilitacyjne), który w ramach nowelizacji przepisów nie uległ zmianie.
Zasiłek po ustaniu ubezpieczenia - zmiany
Wraz z dokonanymi zmianami doszło także do skrócenia okresu pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu ubezpieczenia – do 91 dni. Wskazać należy, iż za okres niezdolności do pracy przypadający po ustaniu ubezpieczenia, zasiłek chorobowy przysługiwać będzie nie dłużej niż przez 91 dni. Sytuacja ta nie będzie jednak dotyczyć niezdolności do pracy spowodowanej gruźlicą, występującej w czasie ciąży lub powstałej wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianych dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów. Zmiana ta nie jest korzystna, gdyż do końca 2021 r. zasiłek chorobowy po ustaniu ubezpieczenia przysługuje na zasadach ogólnych, tj. przysługuje za cały okres zasiłkowy (182 dni lub 270 dni).
Zasiłek macierzyński po śmierci pracodawcy
W ramach dokonywanych zmian legislacyjnych doszło także do rozszerzenia grupy osób uprawnionych do zasiłku macierzyńskiego i zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Dotyczy to osób, które z przyczyn od siebie niezależnych (tj. śmierci pracodawcy), utraciły prawo do ubezpieczenia chorobowego i urodziły dziecko po ustaniu tego ubezpieczenia. Od 1 stycznia 2022 r. prawo do zasiłku macierzyńskiego oraz do zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego, przysługiwać będzie w razie śmierci pracodawcy, co na kanwie obecnie obowiązujących przepisów nie miało miejsca. Zatem kobiety w ciąży, które utracą umowę w związku ze śmiercią pracodawcy, będą traktowane tak samo jak te, których pracodawca uległ likwidacji lub popadł w upadłość.
Wypłata świadczeń z ubezpieczeń społecznych - terminy
Ustawodawca ujednolicił terminy wypłaty świadczeń krótko- i długoterminowych, które od stycznia 2022 r. mają być wypłacane na bieżąco po stwierdzeniu uprawnień – nie później niż w ciągu 30 dni od dnia wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do ustalenia prawa do zasiłku. Zmiana ta może spowodować wydłużenie okresu oczekiwania na wypłatę z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Obecnie obowiązujące przepisy przewidują, że ZUS wypłaca zasiłki na bieżąco po stwierdzeniu uprawnień – nie później niż w ciągu 30 dni od daty złożenia dokumentów niezbędnych do stwierdzenia uprawnień do zasiłków.
Odzyskiwanie należności przez ZUS - nowe sposoby
Od 1 stycznia 2022 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych będzie mógł potrącić zadłużenie płatnika składek ze świadczeń z ubezpieczeń społecznych wypłacanych przez Zakład. Zmiana ta ma na celu usprawnienie odzyskiwania należności z tytułu składek, ale przy zminimalizowaniu, względem zobowiązanego, kosztów dochodzenia. Warto przypomnieć, iż od 18 września 2021 r. organ rentowy może dochodzić nienależnie pobranych świadczeń również w trybie egzekucji sądowej.
Obowiązki płatników od 1 stycznia 2023 r.
Od 1 stycznia 2023 r. każdy płatnik składek ma obowiązek założyć i utrzymywać profil informacyjny na PUE ZUS i przekazać Zakładowi swój adres elektroniczny. W przypadku gdy płatnik składek nie dopełni tego obowiązku do dnia 30 grudnia 2022 r., profil zostanie założony przez ZUS. Obecnie zwolnieni z tego obowiązku są pracodawcy zatrudniający do pięciu osób.