Trybunał rozpoznał pytanie prawne Sądu Rejonowego Poznań-Grunwald i Jeżyce w Poznaniu VI Wydział Ubezpieczeń Społecznych dotyczące ustalania podstawy wymiaru zasiłków chorobowego i macierzyńskiego należnych ubezpieczonemu, dobrowolnie podlegającemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, którego niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego z tego tytułu.
Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 48 ust. 2 i art. 52 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej ustawa zasiłkowa) w zakresie, w jakim nie przewidują odpowiedniego stosowania art. 37 ust. 1 tej ustawy przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłków chorobowego i macierzyńskiego należnych ubezpieczonemu, dobrowolnie podlegającemu ubezpieczeniu chorobowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, którego niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego z tego tytułu, w sytuacji gdy było ono poprzedzone ubezpieczeniem chorobowym z innego tytułu, są niezgodne z art. 32 ust. 1 w związku z wynikającą z art. 2 konstytucji zasadą sprawiedliwości społecznej.
Przedsiębiorcy otrzymają zasiłek chorobowy po 90 dniach ubezpieczenia chorobowego
Kto podlega ubezpieczeniu chorobowemu?
Kwestionowane przepisy normują zasady ustalania podstawy wymiaru zasiłków chorobowego i macierzyńskiego należnych ubezpieczonemu niebędącemu pracownikiem, dobrowolnie podlegającemu ubezpieczeniu chorobowemu, w szczególności z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, którego niezdolność do pracy powstała przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego z tego tytułu.
Treść zaskarżonych przepisów sprowadza się do tego, że przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłków takiemu ubezpieczonemu, ustawa zasiłkowa nakazuje stosować przepisy dotyczące sposobu obliczania zasiłku właściwego dla ubezpieczonych pracowników.
Oba przepisy zostały zaskarżone ponieważ nie przewidują odpowiedniego stosowania art. 37 ust. 1 ustawy zasiłkowej przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku przysługującego osobie ubezpieczonej dobrowolnie - prowadzącej działalność gospodarczą.
Przepis ten - w odniesieniu do pracownika, który stał się niezdolny do pracy przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia chorobowego - przewiduje "uzupełnienie" podstawy wymiaru zasiłku do hipotetycznej wysokości wynagrodzenia, które pracownik ten osiągnąłby, gdyby pracował przez pełny miesiąc kalendarzowy.
Tymczasem podstawę wymiaru zasiłku należnego osobie ubezpieczonej z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej stanowi w takiej sytuacji przychód zadeklarowany za rzeczywisty czas trwania ubezpieczenia w danym miesiącu.
Sąd pytający zarzucił tej regulacji niezgodność z art. 2 konstytucji (zasadą sprawiedliwości) i z art. 32 ust. 1 konstytucji (zasadą równości). W uzasadnieniu stwierdził, że jedynym kryterium zróżnicowania sposobu ustalania podstawy wymiaru zasiłków w sytuacji podlegania ubezpieczeniu chorobowemu przez niepełny miesiąc kalendarzowy jest obowiązkowy albo dobrowolny charakter ubezpieczenia, co - zdaniem sądu - jest cechą nieistotną.
Istotną, wspólną cechą obu tych (i innych) kategorii ubezpieczonych jest - w opinii sądu - podleganie ubezpieczeniu chorobowemu oraz finansowanie składki na to ubezpieczenie w identycznej procentowej wysokości, co powinno skutkować stosowaniem jednolitych zasad ustalania podstawy wymiaru zasiłków.
Rodzaje formularzy ubezpieczeniowych
Student na zleceniu a jego ubezpieczenie
Trybunał Konstytucyjny, uznał, że ubezpieczeni w ubezpieczeniu chorobowym z tytułu pozostawania w stosunku pracy i ubezpieczeni z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej są podmiotami podobnymi, jednakże nie takimi samymi. Cechą różniącą ich nie jest jednak - jak twierdzi pytający sąd - wyłącznie obowiązkowość bądź dobrowolność podlegania ubezpieczeniu, lecz rodzaj działalności zarobkowej stanowiącej tytuł ubezpieczenia (status pracownika albo nie-pracownika, w tym osoby prowadzącej działalność gospodarczą).
Z uwagi na różnice między statusem pracownika zależnego od pracodawcy a statusem podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą, ustawodawca ma prawo różnicować przesłanki nabycia i określenia wysokości zasiłku chorobowego.
Trybunał Konstytucyjny nie uważa więc, że mniej korzystna regulacja zasad ustalania podstawy wymiaru zasiłków ubezpieczonym przedsiębiorcom jest w każdym wypadku niezgodna z konstytucyjnymi zasadami równości (art. 32 ust. 1 konstytucji) i sprawiedliwości (art. 2 konstytucji), jak zdaje się twierdzić pytający sąd.
Trybunał Konstytucyjny uznaje jednak, że zróżnicowanie wynikające z zaskarżonej regulacji idzie zbyt daleko i jest przez to niesprawiedliwe w odniesieniu do tych przedsiębiorców, których dobrowolne ubezpieczenie chorobowe z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej poprzedzone było - bezpośrednio albo z krótką przerwą - ubezpieczeniem chorobowym z innego tytułu w szczególności z tytułu pozostawania w stosunku pracy.
W sytuacji, gdy ubezpieczony - nawet po wielu latach podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu z tytułu pozostawania w stosunku pracy - zmienia tytuł ubezpieczenia (na ubezpieczenie z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej), a następnie staje się niezdolny do pracy przed upływem pełnego miesiąca ubezpieczenia z nowego tytułu, traktowany jest - przy ustalaniu wysokości należnych zasiłków - tak, jakby do ubezpieczenia przystąpił po raz pierwszy.
Obowiązki pracodawcy wobec pracownicy w ciąży
Zgłoszenie przedsiębiorcy do ubezpieczenia
Omawiany wyrok TK ma charakter zakresowy - dotyczy pominięcia ustawodawczego. Zaskarżone przepisy pozostaną w porządku prawnym do czasu interwencji ustawodawcy, ale z chwilą publikacji wyroku w Dzienniku Ustaw utracą domniemanie konstytucyjności.
Źródło: Trybunał Konstytucyjny