Za kogo trzeba opłacić składkę na Fundusz Pracy
Nie wszyscy płatnicy muszą ją odprowadzać. Ci, którzy mają taki obowiązek, powinni przede wszystkim ustalić, czy ubezpieczony osiąga przychód równy co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu.
Podmioty gospodarcze, np. zakłady pracy, obok składek na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne mają obowiązek opłacać również składki na Fundusz Pracy. Składki te w wysokości 2,45 proc. podstawy takiej jak dla składek społecznych w całości pokrywają z własnych środków, według zasad określonych w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy.
Płatnikami składek na FP są pracodawcy oraz inne jednostki organizacyjne. Opłacają je m.in. za osoby:
- pozostające w stosunku pracy lub stosunku służbowym,
- wykonujące pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą,
- wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, oraz za osoby z nimi współpracujące (z wyłączeniem umów uaktywniających z nianiami).
Do płatników składek na FP zaliczają się także osoby prowadzące pozarolniczą działalność, które opłacają je za siebie i osoby współpracujące.
Polecamy produkt: Kodeks pracy 2016 z komentarzem
Dobrowolne bez znaczenia
Składki na FP opłaca płatnik za osoby, które obowiązkowo podlegają z danego tytułu ubezpieczeniom emerytalno-rentowym. Tym samym pozostawanie w ubezpieczeniach o charakterze dobrowolnym (na wniosek zainteresowanego) wyklucza ponoszenie składek na ten fundusz.
Ponadto składka staje się należna wtedy, gdy przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe w przeliczeniu na okres miesiąca wynosi co najmniej tyle, ile minimalne wynagrodzenie za pracę, a w przypadku pracowników w pierwszym roku pracy – co najmniej 80 proc. tego wynagrodzenia (w 2016 r. odpowiednio 1850 zł i 1480 zł). Od 1 stycznia 2017 r. graniczną kwotą będzie tylko jedna stawka, tj. 100 proc. wynagrodzenia minimalnego, wynosząca 2000 zł.
Składki odprowadza się bez względu na kwotę rocznego ograniczenia podstawy wymiaru składki emerytalnej i rentowej, tzw. limitu trzydziestokrotności. Oznacza to, że nawet jeśli w ciągu roku kalendarzowego osoba ubezpieczona przekroczyła kwotę limitu i opłacanie składek emerytalno-rentowych zostało wstrzymane, obowiązek uiszczania opłat na FP nadal trwa. [PRZYKŁAD 1]
Z kilku źródeł
W przypadku gdy ubezpieczony osiąga z kilku źródeł przychody, od których obowiązkowo opłacane są składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe i łącznie ze wszystkich tych źródeł w przeliczeniu na miesiąc podstawa dorówna wysokości płacy minimalnej (lub 80 proc.) lub ją przewyższy, wówczas każdy z płatników odprowadza składki na FP. Limit 80 proc. minimalnego wynagrodzenia dotyczący pracowników w pierwszym roku pracy stosuje się wyłącznie w odniesieniu do pracowników.
Osoba osiągająca przychody od różnych płatników składa stosowne oświadczenie każdemu z nich. Z taką informacją wszyscy płatnicy mogą ustalić obowiązek w zakresie zapłaty składek na FP. [PRZYKŁADY 2, 3 I 4]
Przeliczenie podstawy
Przeliczenie podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe na okres miesiąca to ustalenie, jaka byłaby ta podstawa, gdyby praca była wykonywana przez pełny miesiąc. W przypadku ustalenia, że wynosiłaby ona co najmniej minimalne wynagrodzenie, składka na FP jest należna. Przeliczenia dokonuje się, gdy co najmniej minimalne wynagrodzenie nie zostało osiągnięte ze względu na nieobecność powodującą zmniejszenie pensji. Tak może być w razie rozpoczęcia/zakończenia zatrudnienia w trakcie miesiąca lub nieobecności spowodowanej chorobą, urlopem bezpłatnym czy wychowawczym albo nieobecnością nieusprawiedliwioną. W przypadku pracownika pełnoetatowego składka zawsze jest należna, gdyż ma on zagwarantowaną płacę minimalną w razie przepracowania pełnego miesiąca.
Przeliczenia na okres pełnego miesiąca nie dokonuje się u pracowników niepełnoetatowych, których przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe jest niższy niż minimalne wynagrodzenie (nie ustala się wysokości hipotetycznej podstawy, gdyby było zatrudnienie na pełny etat). Ponadto przeliczenia podstawy składkowej dokonuje się wyłącznie w celu ustalenia obowiązku opłacania składki na FP za dany miesiąc. Samą składkę nalicza się natomiast od rzeczywistego przychodu. [PRZYKŁADY 5 I 6]
Ważny rzeczywisty przychód
Przy zatrudnieniu na podstawie umowy-zlecenia z reguły nie dokonuje się operacji przeliczenia podstawy w razie wykonywania jej przez niepełny miesiąc. Takie przeliczenie na okres miesiąca jest natomiast uzasadnione w przypadku umów zawieranych na kilka miesięcy, z określonym w umowie wynagrodzeniem za prace w stawce miesięcznej. Oznacza to, że w sytuacji gdy zleceniobiorca wykonywał prace? przez niepełny miesiąc (np. ze względu na rozpoczęcie/zakończenie umowy w trakcie miesiąca, chorobę lub inna nieobecność), za który uzyskał oskładkowany przychód w wysokości niższej od minimalnego wynagrodzenia za pracę, należy ustalić, ile wyniosłaby podstawa wymiaru składki emerytalnej i rentowej, gdyby wykonywał prace przez cały miesiąc. Jeśli tak ustalona wysokość podstawy będzie co najmniej równa kwocie minimalnego wynagrodzenia za pracę, zleceniodawca ma obowiązek opłacenia za wykonawcę składki na FP. Przy innym systemie wynagradzania (stawka godzinowa, akord, prowizja) dla potrzeb ustalenia obowiązku opłacania składki na FP nie przelicza się podstawy. W takiej sytuacji o tym obowiązku decyduje rzeczywista wysokość´ osiągniętego przychodu. [PRZYKŁADY 7 I 8]
Kto jest zwolniony
Składek nie opłaca się m.in. za:
- pracowników młodocianych zatrudnionych w ramach umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego;
- osoby przebywające na urlopach wychowawczych oraz pobierające zasiłek macierzyński;
- zatrudnionych pracowników powracających z urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego lub urlopu wychowawczego w okresie 36 miesięcy, począwszy od pierwszego miesiąca po powrocie z danego rodzaju urlopu;
- osoby zatrudnione, które ukończyły 50. rok życia i w okresie 30 dni przed zatrudnieniem pozostawały w ewidencji bezrobotnych powiatowego urzędu pracy – przez okres 12 miesięcy, począwszy od pierwszego miesiąca po zawarciu umowy o pracę;
- pracowników, zleceniobiorców, którzy osiągnęli wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn;
- skierowanych zatrudnionych bezrobotnych, którzy nie ukończyli 30. roku życia – przez okres 12 miesięcy, począwszy od pierwszego miesiąca po zawarciu umowy o pracę.
Nie są zobowiązani do opłacania składek na FP z tytułu umów-zleceń zleceniodawcy będący osobami fizycznymi, jeśli nie zatrudniają ani jednego pracownika. Składki te opłacają bowiem płatnicy będący pracodawcami lub jednostkami organizacyjnymi. Pracodawcą w rozumieniu ustawy jest jednostka organizacyjna, chociażby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one co najmniej jednego pracownika. Prowadzi to do wniosku, że właściciel firmy bez pracowników, współpracujący jedynie z osobami zatrudnionymi na umowy-zlecenia, nie jest w stosunku do nich płatnikiem składek na FP. ⒸⓅ
Polecamy produkt: Umowy zlecenia i inne umowy cywilnoprawne od 1 stycznia 2017 r.
PRZYKŁAD 1
Preferencyjne stawki
Osoba fizyczna prowadzi działalność gospodarczą i korzysta z 2-letniej ulgi polegającej na opłacaniu składek społecznych od podstawy nie niższej niż 30 proc. wynagrodzenia minimalnego (w 2016 r. – 555 zł). Osoba ta nie jest zobowiązana do odprowadzania składek na FP.
PRZYKŁAD 2
Od 1 stycznia 2017 r. zmiany
Pracownik ma dwie umowy o pracę: jedną na 1/4, a drugą na 1/2 etatu. Otrzymuje wynagrodzenie odpowiednio 500 zł i 800 zł. Pracuje pierwszy rok. W 2016 r. żaden z pracodawców nie opłaca za niego składki na FP, gdyż łączna podstawa z obu umów nie przekracza 1480 zł. Od 1 stycznia 2017 r. na drugiej umowie pracownik będzie musiał zarabiać co najmniej 1000 zł. Suma podstaw nie przekroczy jednak minimalnej stawki 2000 zł, toteż nadal nie powstanie obowiązek opłacania składek na FP (1500 zł < 2000 zł).
PRZYKŁAD 3
Zleceniodawca na razie nie płaci
Osoba jest zatrudniona na 3/4 etatu z wynagrodzeniem 1900 zł. Oprócz tego wykonuje umowę-zlecenie dla innego podmiotu, za co otrzymuje wynagrodzenie 500 zł miesięcznie. W 2016 r. obowiązkowo składkę na FP płaci tylko zakład pracy. Natomiast zleceniodawca nie, ponieważ ubezpieczenia emerytalne i rentowe z umowy cywilnej mają w tym przypadku charakter dobrowolny. Od 1 stycznia 2017 r. umowa-zlecenie będzie oskładkowana obowiązkowo, gdyż przychód z etatu okaże się niższy niż minimalna płaca. Tym samym zleceniodawca stanie się płatnikiem składek na FP, gdyż łączna podstawa miesięcznie przekroczy poziom 2000 zł.
PRZYKŁAD 4
Powyżej progu
Pracownik zatrudniony na 1/2 etatu z wynagrodzeniem 1500 zł podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalno-rentowym również z prowadzonej działalności gospodarczej. Składki opłaca od ulgowej podstawy wymiaru wynoszącej 555 zł (w 2017 r. – od 600 zł). Łączna suma podstaw wymiaru składek wynosi 2055 zł, czyli ponad wysokość płacy minimalnej (także w 2017 r.), dlatego też˙ składka na FP powinna być opłacana z obydwu tych tytułów.
PRZYKŁAD 5
Zatrudnienie w połowie miesiąca
Pracownik został zatrudniony 18 października na pełny etat z wynagrodzeniem 2000 zł. Wynagrodzenie za przepracowaną część miesiąca wyniosło 952,80 zł:
2000 zł : 168 godz. (liczba godzin, którą powinien przepracować w miesiącu) = 11,90 zł
11,90 zł x 88 godz. nieprzepracowanych w okresie 1–17 października = 1047,20 zł
2000 zł – 1047,20 zł = 952,80 zł.
Za październik składka na FP jest należna od kwoty 952,80 zł, gdyż w przeliczeniu na miesiąc wynagrodzenie jest co najmniej równe płacy minimalnej.
PRZYKŁAD 6
Premia uwzględniana
Pracownik pracuje na 1/2 etatu z wynagrodzeniem zasadniczym 1550 zł oraz zmienną miesięczną premią. Wysokość premii w danym miesiącu decyduje o tym, czy wystąpi obowiązek zapłaty składki na FP, czy też nie. W październiku pracownik chorował przez 5 dni, za które otrzymał wynagrodzenie chorobowe. Za przepracowaną część miesiąca wypłacono mu wynagrodzenie zasadnicze w wysokości 1291,65 zł (1550 zł : 30 = 51,67 zł x 5 dni = 258,35 zł; 1550 zł – 258,35 zł = 1291,65 zł) oraz premię 300 zł.
Łącznie faktyczny oskładkowany przychód wyniósł 1591,65 zł i jest niższy od płacy minimalnej. Jednak w tym przypadku należałoby przeliczyć podstawę, tj. premię zsumować z wynagrodzeniem, jakie pracownik by uzyskał, gdyby przepracował pełny miesiąc: 1550 zł + 300 zł = 1850 zł. Skoro podstawa w przeliczeniu na miesiąc zrównała się z wynagrodzeniem minimalnym, składka na FP jest należna. Wyniesie 39 zł (1591,65 zł x 2,45 proc.).
Gdyby pracownik otrzymywał tylko wynagrodzenie zasadnicze poniżej stawki minimalnej, nie byłoby sensu przeliczać podstawy. I tak byłaby ona niższa niż wyznaczony ustawowo próg.
PRZYKŁAD 7
Trzeba uzupełnić
Zleceniobiorca zawarł umowę-zlecenia na okres od 12 października do 31 stycznia 2017 r. Uzgodniono miesięczne wynagrodzenie w wysokości 2100 zł. W październiku zleceniobiorca uzyskał przychód stanowiący podstawę wymiaru składek w kwocie 1354,84 zł. Występuje tu obowiązek przeliczenia podstawy wymiaru składek na okres miesiąca. Jest ona wyższa niż minimum płacowe, dlatego za październik składka na FP jest należna, podobnie jak za kolejne miesiące ze styczniem 2017 r. włącznie.
PRZYKŁAD 8
Zmienna prowizja
Umowa-zlecenie została zawarta na okres od 1 października 2016 r. do 15 marca 2017 r. Odpłatność za wykonanie pracy ustalono prowizyjnie od wartości sprzedanych towarów. W październiku zleceniobiorca uzyskał przychód stanowiący podstawę wymiaru składek w wysokości 1050 zł, w listopadzie – 1860 zł, w grudniu – 2200 zł, w styczniu – 2150 zł, w lutym – 1700 zł, a w marcu – 800 zł. Zleceniodawca nie opłaca za tego zleceniobiorce składek na FP za październik, luty i marzec. W tych miesiącach podstawa wymiaru z tytułu umowy-zlecenia była bowiem niższa od kwoty minimalnego wynagrodzenia. ⒸⓅ
Podstawa prawna
Art. 2 ust. 1 pkt 25, art. 104, art. 104a–105, art. 107 ust. 1 ustawy z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 645 ze zm.).