Zmiany w ubezpieczeniach społecznych 2021 - większa ochrona przedsiębiorców
Nie stracą prawa do zasiłku, gdy spóźnią się ze składką, a po wznowieniu firmy będą mieli więcej czasu na zgłoszenie do ZUS. Tak zakłada nowelizacja ustawy systemowej.
Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa) dobrowolne ubezpieczenia chorobowe ustają:
- od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tych ubezpieczeń, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony;
- od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na to ubezpieczenie, chyba że ZUS wyrazi zgodę na zapłatę składki po terminie;
- od dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom.
Planowana nowelizacja ustawy systemowej, która obecnie znajduje się w opiniowaniu, ma te zasady znacznie uprościć. Kolejnym ułatwieniem dla ubezpieczonych przedsiębiorców ma być np. to, że po okresie wznowienia działalności nie będą musieli ponownie zgłaszać się do ubezpieczeń.
Zgoda ZUS na opłacenie składki po terminie
Nowe przepisy mają przede wszystkim znieść uciążliwość, jaka jest związana z automatycznym przerywaniem ubezpieczenia chorobowego (art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej). Wystarczy, że ubezpieczeni spóźnią się ze składką jeden dzień albo nie zapłacą jej w pełnej wysokości, a już tracą prawo do zasiłku chorobowego. Co więcej, muszą się ponownie do tego ubezpieczenia zgłosić i odczekać 90 dni, po których dopiero zyskują prawo do zasiłku. Niejednokrotnie dowiadują się o tym dopiero wtedy, gdy występują o zasiłek i otrzymują decyzję odmowną. Ustawa systemowa daje im prawo do wystąpienia do ZUS o „wyrażenie zgody na opłacenie składki po terminie”, co jest o tyle mylące, że zazwyczaj składka jest już opłacona, tyle że po terminie. ZUS wyraża więc tak naprawdę zgodę na to, żeby ubezpieczenie chorobowe nie zostało przerwane.
W orzecznictwie zwraca się uwagę, że ZUS nie powinien podchodzić do tego typu spraw bardzo rygorystycznie. Jako typowy przykład można wskazać wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 10 października 2019 r., sygn. akt III AUa 529/19. Sąd wyjaśnił, że chociaż przesłanki wyrażenia przez ZUS zgody na opłacenie składki po terminie nie zostały przez ustawodawcę określone, to należy przyjąć, że są to okoliczności związane z przebiegiem samego ubezpieczenia chorobowego i przyczynami uchybienia terminu do opłacenia składki. Dobrowolny charakter ubezpieczenia chorobowego osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą powoduje, że dotychczasowy sposób wywiązywania się płatnika z obowiązku opłacenia składek nie pozostaje bez wpływu na ocenę zasadności uwzględnienia wniosku o przywrócenie uchybionego terminu. Jest to jednak tylko jeden z aspektów sprawy, który powinien być analizowany w powiązaniu z pozostałymi okolicznościami, a przede wszystkim przyczynami nieterminowego opłacenia danej składki.
Sąd podkreślił, że art. 14 ust. 2 pkt 2 ustawy systemowej nie powinien być traktowany z nadmiernym rygoryzmem. Zdaniem sądu przepis ten nie wymaga, aby dany przypadek był wyjątkowy i szczególnie uzasadniony. Przypadek uzasadniony to zaś taki, który obiektywnie usprawiedliwia i tłumaczy, dlaczego składka nie została opłacona należycie. Ponadto ZUS powinien wziąć pod uwagę, czy nieuiszczenie składki było działaniem celowym i jak często się zdarzało.
Przyczyny uzasadniające zgodę na opłacenie składek po terminie
Sąd wymienił także przyczyny, jakie mogą uzasadniać wyrażenie zgody na opłacenie składek po terminie. Może to być choroba ubezpieczonego, nagły wyjazd, brak pieniędzy wywołany czynnikami niezależnymi od ubezpieczonego, siłę wyższą, wypadek losowy lub inne okoliczności, z których wynika, że zapłata składek w terminie była niemożliwa albo niezależna od woli ubezpieczonego, a uchybienie terminu nie było spowodowane tylko zaniedbaniem (brakiem staranności) ubezpieczonego.
Takie podejście sądów spowodowało, że rzeczywiście ZUS nie podchodzi do sprawy z dużym rygoryzmem i dość często wyraża zgodę na opłacanie składki po terminie. Jak wskazują projektodawcy nowelizacji, na ponad 150 tys. wniosków zgłaszanych co roku zgoda wyrażana jest w ponad 92 proc. zgłoszonych wniosków.
Uciążliwość art. 14 ust. 2 pkt 2 sprowadza się więc do przedłużenia procesu otrzymania zasiłku, jeśli przedsiębiorca nie wiedział, że spóźnił się ze składką, ale też do zwiększonej liczby postępowań po stronie ZUS. Projektodawcy podkreślają w uzasadnieniu, że uchylenie tego przepisu doprowadzi do uproszczenia zasad podlegania ubezpieczeniu chorobowemu, zmniejszy liczbę spraw spornych oraz zmniejszy obowiązki administracyjne osób prowadzących pozarolniczą działalność. Przedsiębiorcy nie będą już musieli składać wniosku o przywrócenie terminu na opłacenie składki.
Zasady podlegania ubezpieczeniom po wznowieniu działalności
Zmiany mają dotyczyć także innych zasad podlegania ubezpieczeniom. Nowe przepisy zakładają, że podleganie ubezpieczeniom dobrowolnym następować będzie od dnia wskazanego na formularzu zgłoszenia do dnia wskazanego na formularzu wyrejestrowania, przy czym objęcie lub ustanie ubezpieczenia dobrowolnego będzie mogło nastąpić nie wcześniej niż odpowiednio zgłoszenie/wyrejestrowanie zostanie złożone w ZUS. Zgodnie z obowiązującym brzmieniem art. 13 pkt 4 ustawy systemowej prowadzący pozarolniczą działalność podlegają ubezpieczeniom od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia zaprzestania wykonywania tej działalności, z wyłączeniem okresu, na który wykonywanie działalności zostało zawieszone. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 14 ust. 1 objęcie dobrowolnie ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi albo chorobowym następuje od dnia wskazanego odpowiednio w zgłoszeniu, o którym mowa w art. 36 ust. 10 albo 14, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym zgłoszenie zostało złożone do ZUS. Nowy ust. 1a stanowi zaś, że objęcie dobrowolnie ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego w zgłoszeniu tylko wówczas, gdy zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zostanie dokonane w terminie określonym w art. 36 ust. 4 albo 4b – a więc do końca miesiąca, chyba że do końca miesiąca pozostało mniej niż siedem dni, wówczas obowiązuje termin 7-dniowy. Zgodnie z nowym ust. 1b w przypadku wznowienia działalności gospodarczej przez osobę, która nie podlegała dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu przed dniem, od którego nastąpiło zawieszenie tej działalności, stosuje się zasady wynikające z ust. 1i 1a.
Polecamy: Dziennik Gazeta Prawna – wydanie cyfrowe
W kolejnych artykułach przedstawiamy, co może przynieść konsultowana obecnie nowelizacja przepisów ubezpieczeniowych. Dzisiaj analizujemy jedną z zapowiadanych zmian – ważną dla prowadzących działalność gospodarczą.
O projektowanych zmianach pisaliśmy już w dodatku Ubezpieczenia i Świadczenia:
- „W czasie zawieszenia firmy wspólnicy spółek osobowych nie muszą odprowadzać składek do ZUS” (DGP nr 67),
- „Spadkobierca płatnika nie uzyska obecnie zaświadczenia o niezaleganiu ze składkami, lecz to się może zmienić” (DGP nr 58),
- „Niezależnie od winy płatnika odsetki od zaległości składkowej muszą być spłacone” (DGP nr 54).
Podstawa prawna:
• art. 13 i 14 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 619)