Polecenie ustne państwowego inspektora pracy to jedna z najnowszych form reakcji na naruszenie przepisów prawa pracy stwierdzone w czasie kontroli. Zostało wprowadzone do systemu prawa ustawą o zmianie ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy oraz niektórych innych ustaw, która weszła w życie 8 sierpnia 2011 r. Intencją ustawodawcy jest w tym wypadku odformalizowanie pracy inspektora i ograniczenie konieczności sporządzania dokumentacji w sprawach niewielkiej wagi. Instytucja polecenia ustnego powinna być zatem często stosowana w praktyce.
Przesłanki i treść polecenia
W ustawie o Państwowej Inspekcji Pracy (zwanej dalej ustawą o PIP) nie zawarto definicji polecenia ustnego. Poprzestano na sformułowaniu, że w razie stwierdzenia naruszenia przepisów prawa pracy lub przepisów dotyczących legalności zatrudnienia właściwe organy PIP są uprawnione do wydania polecenia, w przypadku zaistnienia innych naruszeń niż wymienione w ustawie jako te kwalifikujące się do wydania decyzji administracyjnej w formie nakazu (art. 11 ustawy o PIP). Chodzi zatem o takie naruszenia przepisów prawa pracy, które inspektor pracy uzna za naruszenia mniejszej wagi. Oczywiście nie sposób ustalić katalogu tego typu naruszeń. Jednak uzasadnione wydaje się postulowanie, aby polecenia ustne stosować przede wszystkim w przypadku ujawnienia naruszeń przepisów lub zasad bhp, które nie niosą za sobą bezpośrednich zagrożeń dla życia i zdrowia osób przebywających w miejscu ujawnienia naruszenia ani dla środowiska lub wartościowego mienia.
Czytaj także: Kontrola wypłaty wynagrodzeń - uprawnienia inspekcji >>
Przykład
Przeprowadzając kontrolę na terenie budowy prowadzonej przez D. sp. z o.o., inspektor pracy stwierdził, że na budowie jednocześnie pracuje 30 osób: 21 pracowników tej spółki, 6 osób świadczących pracę na rzecz tej spółki na podstawie umowy o dzieło i 3 podwykonawców prowadzących indywidualną działalność gospodarczą, świadczących usługi dla ww. spółki. Około godziny 10.00 niemal wszystkie te osoby w ramach 30-minutowej przerwy posilały się w prowizorycznej jadalni, w której znajdowały się też ławki i szafki umożliwiające przebranie się w strój roboczy. Inspektor pracy stwierdził, że taka sytuacja narusza § 31 ust. 1 rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych i wydał polecenie ustne bezzwłocznego oddzielenia szatni od jadalni ścianą działową albo przeniesienia jadalni do innego pomieszczenia na terenie placu budowy.
Celem wydania polecenia jest bezzwłoczne usunięcie stwierdzonego naruszenia przepisów prawa lub wyciągnięcie konsekwencji w stosunku do osób winnych naruszenia. Jeżeli uzyskanie tego celu nie jest możliwe, to mimo niewielkiej wagi stwierdzonego naruszenia przepisów prawa inspektor pracy nie powinien wydawać polecenia ustnego.
Polecenie może być wydane wyłącznie w wyniku ustaleń dokonanych w toku kontroli przez właściwego inspektora pracy (art. 33 ust. 1 pkt 2 ustawy o PIP). Jest ono wydawane w formie ustnej, a jego wydanie jest odnotowywane w protokole pokontrolnym. Z uwagi na ustny charakter polecenia, może być ono skierowane wyłącznie do pracodawcy (jeśli jest osobą fizyczną prowadzącą działalność gospodarczą) lub do osoby reprezentującej pracodawcę (w każdym przypadku).
Sytuacja pracodawcy po wydaniu polecenia
Polecenia ustne nie są decyzjami administracyjnymi. Oznacza to, że nie przysługuje od nich środek zaskarżenia i w zasadzie nie powodują one żadnego obowiązku po stronie pracodawcy, którego niewykonanie byłoby zagrożone jakąś sankcją administracyjną lub egzekucją administracyjną. Nie stwarzają one też uprawnień po stronie pracowników. Skoro polecenia ustne nie mają charakteru władczego, to pracodawca nie musi się im podporządkować.
WAŻNE!
Pracodawca ma jedynie obowiązek zawiadomienia odpowiedniego organu PIP o terminie i sposobie realizacji poleceń ustnych.
Ustawodawca nie wskazał żadnych negatywnych skutków dla kontrolowanego, do którego kierowane jest polecenie ustne, jeżeli ten nie wykona polecenia lub nie zawiadomi PIP o jego wykonaniu. Należy jednak wziąć pod uwagę, że choć podmiot kontrolowany, nie respektując polecenia, nie naraża się przez to na jakąkolwiek sankcję administracyjną lub karną, musi liczyć się z tym, że podczas kolejnej kontroli i ujawnienia naruszeń prawa pracy może być już surowiej potraktowany przez kontrolującego. Inspektorzy pracy zawsze mogą bowiem sprawdzić, w jaki sposób zrealizowano uprzednie polecenia inspektora, gdyż informację o terminach ich realizacji umieszcza się w protokole pokontrolnym (art. 31 ust. 2 pkt 10 ustawy o PIP).
Czytaj także: Ważne dla pracodawcy zmiany w ustawie o PIP >>
Decyzje ustne
W ustawie przewidziano również możliwość wydawania przez inspektorów pracy w formie ustnej decyzji administracyjnych, które trzeba odróżnić od poleceń.
W razie stwierdzenia naruszenia przepisów prawa pracy lub przepisów dotyczących legalności zatrudnienia właściwe organy PIP mogą wydać decyzje w formie ustnej nakazujące:
- usunięcie stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie w przypadku, gdy naruszenie dotyczy przepisów i zasad bhp,
- wstrzymanie prac lub działalności, gdy naruszenie powoduje bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia pracowników lub innych osób wykonujących te prace lub prowadzących działalność; skierowanie do innych prac pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy wbrew obowiązującym przepisom przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych albo pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy przy pracach niebezpiecznych, jeżeli pracownicy ci lub osoby nie posiadają odpowiednich kwalifikacji,
- wstrzymanie eksploatacji maszyn i urządzeń, jeśli ich eksploatacja powoduje bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi,
- zakazanie wykonywania pracy lub prowadzenia działalności w miejscach, w których stan warunków pracy stanowi bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi (art. 34 ust. 1a w zw. z art. 11 pkt 1–4 ustawy o PIP).
Jakkolwiek tego typu decyzje są wydawane w tej samej formie co polecenia, to jednak są aktami administracyjnymi o zupełnie innym znaczeniu i podlegają egzekucji administracyjnej, a w przypadkach wskazanych w ustawie – natychmiastowemu wykonaniu.
Podstawa prawna:
- art. 11, 31, 33–35 ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (DzU nr 89, poz. 589 ze zm.),
- art. 1 ustawy z 9 czerwca 2011 r. o zmianie ustawy o Państwowej Inspekcji Pracy oraz niektórych innych ustaw (DzU nr 142, poz. 829),
- § 31 ust. 1 rozporządzenia Ministra Infrastruktury z 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (DzU nr 47, poz. 401).