Przez ugodę strony czynią sobie wzajemne ustępstwa w zakresie istniejącego między nimi stosunku prawnego w tym celu, aby uchylić niepewność co do roszczeń wynikających z tego stosunku lub zapewnić ich wykonanie albo by uchylić spór istniejący lub mogący powstać (art. 917 k.c.).
Ugoda zawierana przed sądem jest czynnością wywołującą skutki procesowe. Osnowa ugody sądowej jest co do zasady wciągana do protokołu rozprawy i stwierdzana podpisami stron. Konsekwencją takiej ugody jest wydanie przez sąd postanowienia w przedmiocie umorzenia postępowania ze względu na to, że wydanie wyroku stało się zbędne. Zainteresowany ma możliwość zaskarżenia tego postanowienia zażaleniem.
Zawarcie ugody sądowej powoduje zwrot połowy opłaty uiszczonej od pisma wszczynającego postępowanie w instancji, w której sprawa zakończyła się zawarciem tej ugody. W większości przypadków będzie to połowa opłaty sądowej uiszczonej od pozwu.
Ugoda sądowa jest polubownym sposobem zakończenia sporu między pracodawcą a pracownikiem. Jednak w razie niewykonania postanowień ugody pracodawca – który przyjął na siebie określone obowiązki – musi liczyć się z konsekwencjami takiego zaniechania.
Ogólne zasady egzekucji
Jeżeli w ugodzie sądowej zawarto dla stron określone obowiązki, to powinny one zostać dobrowolnie wykonane, np. pracodawca powinien zapłacić na rzecz pracownika ustalone odszkodowanie bądź wydać list referencyjny o uzgodnionej w ugodzie treści. W przeciwnym wypadku ugoda podlega wykonaniu w trybie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu egzekucyjnym. Nie jest przy tym istotne, z jakich przyczyn – zawinionych czy niezawinionych – pracodawca nie wykonuje ugody.
Terminy na dochodzenie roszczeń z zakresu prawa pracy >>
Ugoda sądowa stanowi tytuł egzekucyjny, a po nadaniu jej klauzuli wykonalności staje się tytułem wykonawczym uprawniającym do wszczęcia postępowania egzekucyjnego (art. 776 k.p.c.).
To, który z organów będzie właściwym podmiotem egzekucyjnym, oraz tryb, w jakim będzie toczyć się egzekucja, zależą od tego, czy z ugody wynika obowiązek spełnienia świadczenia pieniężnego (zapłata konkretnej kwoty) czy niepieniężnego (np. wydanie świadectwa pracy pracownikowi).
Egzekucja świadczeń pieniężnych
W przypadku egzekucji świadczeń pieniężnych przy pierwszej czynności egzekucyjnej komornik doręcza pracodawcy–dłużnikowi zawiadomienie o wszczęciu egzekucji z podaniem treści tytułu wykonawczego i wymienieniem sposobu egzekucji (art. 805 § 1 k.p.c.).
Co do zasady egzekucja świadczeń pieniężnych następuje przez zajęcie rachunku bankowego pracodawcy do wysokości należności będącej przedmiotem egzekucji wraz z kosztami egzekucyjnymi. Zajęcie wierzytelności z rachunku bankowego jest dokonane z chwilą doręczenia bankowi zawiadomienia o zakazie wypłat z tego rachunku i obejmuje również kwoty, które nie były na rachunku bankowym w chwili jego zajęcia, a zostały wpłacone na ten rachunek po dokonaniu zajęcia (art. 890 § 1 k.p.c.).
Wynikający z zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego zakaz wypłat z tego rachunku nie dotyczy bieżących wypłat na wynagrodzenie za pracę wraz z podatkami i innymi ciężarami ustawowymi oraz na zasądzone alimenty i renty o charakterze alimentacyjnym zasądzone tytułem odszkodowania – do wysokości przeciętnego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Wypłata na wynagrodzenie za pracę następuje po złożeniu komornikowi odpisu listy płac lub innego wiarygodnego dowodu, a wypłata na alimenty i renty alimentacyjne – tytułu wykonawczego stwierdzającego obowiązek dłużnika do płacenia alimentów lub renty (art. 890 § 2 k.p.c.).
Egzekucja świadczeń niepieniężnych
Artykuł 1050 k.p.c. reguluje egzekucję tzw. czynności niezastępowalnej, tj. czynności ściśle związanej z osobą pracodawcy-dłużnika, ponieważ tylko on sam może ją wykonać, a czy to uczyni, zależy wyłącznie od jego woli, nie zaś od innych okoliczności. Katalog czynności niezastępowalnych jest otwarty, jest to m.in. np. sporządzenie listu referencyjnego o treści określonej w ugodzie, wydanie świadectwa pracy.
Organem egzekucyjnym jest w tym przypadku sąd rejonowy, w którego okręgu czynność ma być wykonana. Zarzut spełnienia obowiązku, podobnie jak przy świadczeniu pieniężnym, pracodawca–dłużnik może podnieść w trybie powództwa przeciwegzekucyjnego (art. 840 k.p.c.).
Egzekucja w trybie art. 1050 k.p.c. z reguły przebiega przez kilka stadiów wszczynanych na podstawie odrębnych wniosków pracownika–wierzyciela. Najpierw sąd obligatoryjnie wysłuchuje stron i wydaje postanowienia o wyznaczeniu pracodawcy–dłużnikowi terminu do wykonania czynności – wskazanej w tytule wykonawczym – z zagrożeniem grzywną (w określonej przez sąd wysokości) lub oddaleniem wniosku.
Właściwość sądu w sprawach z zakresu prawa pracy >>
Następnie na wniosek pracownika zgłoszony po bezskutecznym upływie terminu do wykonania czynności przez pracodawcę sąd nakłada na pracodawcę grzywnę, z jednoczesnym wyznaczeniem nowego terminu do wykonania czynności i zagrożeniem surowszą grzywną. Wniosek taki pracownik–wierzyciel może ponawiać aż do wyczerpania sumy grzywien (art. 1052 k.p.c. – łącznie do 100 000 zł) lub wymiaru aresztu (1053 k.p.c. – łącznie do 6 miesięcy). Grzywna jest w omawianej sytuacji środkiem przymusu, a zatem w razie wykonania przez dłużnika czynności oraz umorzenia postępowania egzekucyjnego prowadzonego w trybie art. 1050 i 1051 k.p.c. niezapłacone grzywny ulegają umorzeniu. Cechą charakterystyczną omawianej grzywny jest to, że w razie niezapłacenia nigdy nie podlega ona ściągnięciu, a tylko zamianie na areszt (art. 1053 k.p.c. – jeden dzień aresztu równy jest grzywnie od 5 do 150 zł).
Jeżeli zamieniono grzywnę na areszt i zastosowano go wobec pracodawcy, kolejne stadium egzekucji może być wszczęte po zgłoszeniu przez pracodawcę–dłużnika gotowości do wykonania czynności. Wówczas sąd egzekucyjny jest zobowiązany niezwłocznie: zwolnić dłużnika z aresztu, jeżeli nie zachodzą wątpliwości co do szczerości jego zamiaru, zawiadomić o tym wierzyciela, wyznaczyć dłużnikowi odpowiedni termin do wykonania czynności (art. 1054 § 1 k.p.c.).
Jeżeli pracodawca po zwolnieniu z aresztu zwleka z wykonaniem czynności, sąd na wniosek wierzyciela, po obligatoryjnym wysłuchaniu stron, zarządzi wykonanie aresztu do końca wyznaczonego terminu (art. 1054 § 2 k.p.c.). Kolejne postanowienie sądu może być wydane po ponownym zgłoszeniu przez dłużnika gotowości wykonania czynności. W takiej sytuacji sąd egzekucyjny nie jest zobowiązany do niezwłocznego zwolnienia dłużnika z aresztu, lecz ma swobodę w orzeczeniu zwolnienia go z aresztu albo pozostawienia w areszcie do końca orzeczonego terminu (art. 1054 § 3 k.p.c.).
Ustalenie pracownika w zakładzie pracy odpowiedzialnego za niezastosowanie się do wezwania, który podlega grzywnie, powinno nastąpić w trakcie wysłuchania poprzedzającego wymierzenie grzywny. Jeśli jego ustalenie byłoby utrudnione, pracodawca powinien wskazać osobę uprawnioną do reprezentowania go.
Podstawa prawna:
- art. 758–795, 796–817, 889–894, 1050–1059 Kodeksu postępowania cywilnego.