Ważne dla pracodawcy zmiany w ustawie o PIP

8 sierpnia 2011 r. weszły w życie istotne zmiany w ustawie o Państwowej Inspekcji Pracy (zwanej dalej ustawą o PIP). Głównym celem uchwalenia nowelizacji części przepisów poprzednio obowiązujących jest zmiana sposobu wykonywania zadań, prowadzenia kontroli i stosowania środków prawnych przez organy Państwowej Inspekcji Pracy (PIP).

Zmiany w szczególności polegają na:

• wprowadzeniu form oddziaływania prewencyjnego na pracodawców i przedsiębiorców,
• odformalizowaniu procedur kontrolnych, w tym dotyczących kontroli legalności zatrudnienia,
• umożliwieniu organom PIP stosowania zróżnicowanych środków prawnych w reakcji na stwierdzone zagrożenia i naruszenia przepisów.

Konsekwencje wydania nakazu przez inspektora pracy >>

Ustawą nowelizującą wprowadzono zmiany dotyczące także pracowników PIP oraz takie, które usuwają istniejące w ustawie luki prawne lub uściślają treść przepisów, które budziły wątpliwości interpretacyjne. Nie sposób omówić wszystkich zmian wprowadzonych nową ustawą, dlatego poniżej zostały przybliżone najważniejsze z nich z punktu widzenia pracodawcy.

Praca wykonywana w warunkach uciążliwych

Inspektorzy pracy mogą podejmować działania w zakresie prowadzenia badań i pomiarów oraz analizowania zagrożeń powodowanych przez czynniki szkodliwe i uciążliwe w środowisku pracy (art. 10 ust. 4 ustawy o PIP). Nowe brzmienie tego przepisu jest dopełnieniem wcześniejszej nowelizacji dokonanej ustawą o emeryturach pomostowych, która nałożyła na PIP obowiązek po pierwsze dokonywania kontroli ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze (art. 10 ust.1 pkt 9a ustawy o PIP) i po drugie nakazania pracodawcy umieszczenia pracownika w ewidencji pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wykreślenia go z ewidencji lub sporządzenia korekty wcześniej dokonanego wpisu w tej ewidencji (art. 11a ustawy o PIP).

W razie stwierdzenia naruszenia przepisów prawa pracy właściwe organy PIP są uprawnione do nakazania wykonania badań i pomiarów czynników szkodliwych i uciążliwych w środowisku pracy w przypadku naruszenia trybu, metod, rodzaju lub częstotliwości wykonania tych badań i pomiarów lub konieczności stwierdzenia wykonywania pracy w szczególnych warunkach (art. 11 ust. 6a ustawy o PIP). Wydanie takiego nakazu następuje w drodze decyzji administracyjnej.

Polecenie

Wydaje się, że w praktyce istotne znaczenie będzie miał nowy środek reakcji na naruszenie praw pracownika – polecenie ustne. Na podstawie zmienionego przepisu art. 11 pkt 8 ustawy o PIP inspektor pracy w razie ujawnienia „lżejszego” naruszenia przepisów prawa pracy niekwalifikującego się do wydania nakazu w drodze decyzji administracyjnej jest uprawniony do wydania polecenia zmierzającego do usunięcia tego naruszenia lub wyciągnięcia przez pracodawcę konsekwencji w stosunku do osób winnych naruszenia. Polecenie powinno zmierzać do likwidacji drobnych nieprawidłowości w zakresie prawnej ochrony pracy, które mogą być usunięte w trakcie lub niezwłocznie po zakończeniu kontroli. Treść poleceń wydanych w czasie kontroli wpisuje się do protokołu kontroli wraz z informacją o ich realizacji. Niewątpliwie odformalizuje to pracę inspektora pracy i ograniczy konieczność sporządzania dokumentacji w sprawach niewielkiej wagi.

Podmiot kontrolowany, do którego zostało skierowane polecenie, ma obowiązek informowania odpowiedniego organu PIP o jego realizacji najpóźniej z upływem terminu wskazanego przez inspektora pracy określonego przy wydawaniu polecenia.

Rozszerzenie zakresu kontroli PIP

W wyniku zmiany art. 13 ustawy o PIP rozszerzono krąg podmiotów podlegających kontroli organów Inspekcji. Dotychczas przepis ten wymieniał wśród podmiotów podlegających kontroli w zakresie legalności zatrudnienia jedynie pracodawców oraz przedsiębiorców niebędących pracodawcami, na rzecz których jest świadczona praca przez osoby fizyczne. Tymczasem nie ulega wątpliwości, że niekiedy jest konieczne dokonywanie kontroli legalności zatrudnienia również w tych podmiotach, które nie mają statusu pracodawcy (nie zatrudniają nikogo na podstawie stosunku pracy) ani statusu przedsiębiorcy (nie prowadzą działalności gospodarczej albo mimo prowadzenia tego rodzaju działalności obowiązujące przepisy nie uznają ich za przedsiębiorców), a mimo to powierzają pracę osobom fizycznym (np. fundacje, wspólnoty mieszkaniowe itd.).

Jak uchylić mandat karny nałożony przez inspekcję pracy >>

Obecnie kontroli PIP nadal podlegają pracodawcy, a oprócz nich – w zakresie bhp oraz kontroli legalności zatrudnienia – także:

• przedsiębiorcy niebędący pracodawcami,
• inne jednostki organizacyjne,

– na rzecz których jest świadczona praca przez osoby fizyczne, w tym przez osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy (art. 13 pkt 1 ustawy o PIP).

Kontrola agencji zatrudnienia

Podczas kontroli dotyczącej przestrzegania warunków prowadzenia agencji zatrudnienia ujawnił się problem niedostosowania uprawnień inspektora pracy do tego typu kontroli. Chodzi tu w szczególności o uprawnienia w zakresie możliwości żądania pisemnych i ustnych informacji w sprawach objętych kontrolą oraz wzywania i przesłuchiwania osób, a także sprawdzania ich tożsamości i żądania oświadczeń. Powyższe uprawnienia ustawa przyznawała inspektorowi jedynie wobec osób, które wykonywały pracę na rzecz podmiotu kontrolowanego oraz w stosunku do osób przebywających na terenie tego podmiotu. Tymczasem specyfika kontroli w agencjach zatrudnienia wymaga uzyskiwania informacji również od osób korzystających z usług agencji i przesłuchiwania ich. Osoby te zazwyczaj nie świadczą pracy na rzecz agencji. Z reguły też nie przebywają na jej terenie w trakcie kontroli. W celu wyeliminowania tego problemu dokonano zmiany brzmienia przepisu art. 23 ust. 1 ustawy o PIP w punktach 3 i 9.

Obecnie również w stosunku do osób korzystających z usług agencji zatrudnienia inspektor pracy ma prawo:

• żądania pisemnych i ustnych informacji w sprawach objętych kontrolą,
• wzywania i przesłuchiwania tych osób w związku z przeprowadzaną kontrolą,
• sprawdzania tożsamości tych osób,
• przesłuchiwania i żądania oświadczeń w sprawie legalności zatrudnienia lub prowadzenia innej działalności zarobkowej od tychże osób.

Podstawa prawna:

• art. 10 ust. 1 i 4, art. 11 ust. 1 i 6a, art. 11a, 13, 23 ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (DzU nr 89, poz. 589 ze zm.).