Wynagrodzenie za pracę jest jednym z obligatoryjnych elementów stosunku pracy. Jest ono także jednym z podstawowych składników umowy o pracę. Jego wysokość powinna być ustalona na podstawie rodzaju wykonywanej pracy oraz kwalifikacji pracownika (art. 78 k.p.). Co do zasady pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia. Nawet jeżeli pracownik na piśmie zobowiąże się, że np. przez jakiś czas nie będzie wcale pobierał wynagrodzenia, pracodawca nie może nie wypłacić pensji.
Wynagrodzenie powinno być wypłacane w gotówce w określonym terminie (co najmniej raz w miesiącu) do rąk własnych pracownika. Wypłaca się je z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie później jednak niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego. Jeżeli ustalony dzień wypłaty wynagrodzenia za pracę jest dniem wolnym od pracy, wynagrodzenie wypłaca się w dniu poprzedzającym. Składniki wynagrodzenia za pracę przysługujące pracownikowi za okresy dłuższe niż jeden miesiąc wypłaca się z dołu w terminach określonych w przepisach prawa pracy (art. 85 k.p.).
Wypłata wynagrodzenia za pracę w obcej walucie >>
Niemniej jednak obowiązek wypłaty może być spełniony w inny sposób niż do rąk własnych pracownika, jeżeli tak stanowi układ zbiorowy pracy lub pracownik wyrazi na to zgodę na piśmie. W takiej sytuacji wynagrodzenie może być wypłacane np. na konto bankowe wskazane przez pracownika. Aby tak mogło się stać, pracownik musi złożyć odpowiednią dyspozycję pisemną.
Przykład
Pracodawca zmienił regulamin pracy. Nie działają u niego związki zawodowe. Zmiana polega na tym, że od 1 kwietnia 2011 r. wynagrodzenie będzie wypłacane na wskazany przez pracownika numer rachunku bankowego, a nie tak jak dotychczas – do rąk własnych w kasie zakładu pracy. Pracodawca podał nowy regulamin do wiadomości pracowników 14 marca. Zobowiązał jednocześnie pracowników, aby do 1 kwietnia podali w księgowości numery kont. Takie zachowanie pracodawcy jest nieprawidłowe. Za zgodę na wypłatę wynagrodzenia na konto nie można bowiem uznać oświadczenia pracownika o posiadanym numerze konta bankowego. Zgoda na przelew wynagrodzenia powinna być wyraźna, a nie dorozumiana.
Zgoda na przelew wynagrodzenia może być również czasowa. Pracownik może bowiem złożyć wniosek, aby wynagrodzenie było wypłacane na rachunek bankowy tylko przez określony czas.
Odsetki od nieterminowej wypłaty wynagrodzenia >>
Ponadto pracownik może cofnąć zgodę na wypłacanie wynagrodzenia za pracę w inny sposób niż w formie pieniężnej do jego rąk lub zmienić dyspozycję w tym zakresie. Takie zachowanie nie narusza obowiązku lojalności wobec pracodawcy (wyrok SN z 21 lutego 2002 r., I PKN 917/00).
WAŻNE!
W przypadku wypłaty w formie przelewu bankowego pracodawca musi pamiętać, aby tak dokonać przelewu, żeby w dniu wypłaty wynagrodzenia pieniądze znalazły się już na rachunku pracownika.
W przypadku złożenia dyspozycji przez pracownika dotyczącej wypłaty na konto pracodawca nie może samodzielnie zdecydować o tym, że pensja będzie jednak z powrotem wypłacana w kasie przedsiębiorstwa. Jeżeli z przyczyn technicznych czy organizacyjnych pracodawca chce wrócić do tego rodzaju wypłat, to musi uzyskać stosowną pisemną zgodę od wszystkich pracowników, którzy otrzymują wynagrodzenie w formie przelewu na konto.
Wypłata na rzecz osoby trzeciej
Pracownik jest jedyną osobą, która może decydować o swoim wynagrodzeniu. W związku z tym może również złożyć pracodawcy upoważnienie do wypłacania wynagrodzenia osobie trzeciej (niekoniecznie z nim spokrewnionej). Osoba ta może odbierać wynagrodzenie zarówno w gotówce, jak i w postaci przelewu na konto bankowe. Decyzja w tej kwestii należy do pracownika, a pracodawca nie może jej kwestionować. Ważne jest, aby pisemne oświadczenie pochodziło bezpośrednio od pracownika albo żeby osoba, która zgłosi się po wynagrodzenie w imieniu pracownika, posiadała pisemne upoważnienie od podwładnego opatrzone jego podpisem.
Przykład
Pracownik żyje w konkubinacie. Złożył u pracodawcy dyspozycję, aby od kwietnia 2011 r. wypłacał jego pensję wskazanej osobie trzeciej, czyli konkubinie. Podwładny wskazał numer rachunku bankowego konkubiny oraz jej dane.
Inny pracownik zwrócił się do pracodawcy z prośbą, aby jego wynagrodzenie przelewał na konto pełnoletniego syna.
W obu przypadkach pracodawca musi dostosować się do wniosku pracownika.
Przymusowa wypłata na konto innej osoby
Co do zasady to pracownik decyduje, komu i w jakiej formie pracodawca ma wypłacić jego pensję. Niemniej jednak są sytuacje, gdy to sąd zadecyduje, kto ma otrzymać pensję za pracownika. Dzieje się tak, gdy jeden z małżonków pozostających we wspólnym pożyciu nie spełnia ciążącego na nim obowiązku przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny. W takiej sytuacji sąd może nakazać, aby wynagrodzenie za pracę albo inne należności przypadające temu małżonkowi były w całości lub w części wypłacane do rąk drugiego małżonka. Co ważne, nakaz ten zachowuje moc mimo ustania po jego wydaniu wspólnego pożycia małżonków. Sąd może jednak na wniosek każdego z małżonków nakaz ten zmienić albo uchylić.
Czy pracownik może żądać wypłaty wynagrodzenia na konto po ustaniu zatrudnienia >>
Wypłata do rąk przełożonego
Wysokość wynagrodzenia pracownika to dane osobowe, które podlegają szczególnej ochronie. Jeżeli pracodawca chce przetwarzać te dane, musi mieć na to osobną zgodę pracownika. W związku z tym, jeżeli w zakładzie pracy jest zwyczaj, że pracodawca przekazuje wynagrodzenia pracowników ich bezpośrednim przełożonym, to musi mieć na to zgodę pracowników, a przełożeni muszą mieć upoważnienie do przetwarzania danych osobowych od administratora danych, czyli od pracodawcy. Ujawnienie przez pracodawcę bez zgody pracownika wysokości jego wynagrodzenia za pracę może stanowić naruszenie dobra osobistego w rozumieniu art. 23 i 24 k.c. (uchwała SN z 16 lipca 1993 r., I PZP 28/93).
Umowy cywilnoprawne
W przypadku pracy wykonywanej na podstawie umowy cywilnoprawnej (zlecenie czy dzieło) o możliwości wypłaty wynagrodzenia osobie trzeciej decyduje zasada swobody umów. Oznacza to, że strony tej umowy mają pełną swobodę w kwestii wynagrodzenia za zlecenie czy dzieło. Mogą więc w umowie lub innych obustronnych dokumentach ustalić, że wynagrodzenie wypłacane jest do rąk wykonawcy, na jego numer konta bankowego lub na rachunek osoby trzeciej.
Podstawa prawna:
- art. 84–86 Kodeksu pracy,
- art. 28 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego,
- art. 627, 735 Kodeksu cywilnego.
Orzecznictwo:
- wyrok SN z 21 lutego 2002 r. (I PKN 917/00, OSNP 2004/4/61),
- wyrok SN z 16 lipca 1993 r. (I PZP 28/93, OSNC 1994/1/2).