Ustawa z 24 września 2010 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (DzU nr 224, poz. 1459) zmienia zasady rozliczania czasu pracy pracowników. Nowe przepisy są jednak krytykowane przez większość ekspertów prawa pracy jako niezgodne z Konstytucją RP i dyskryminujące pracowników.
Święto Trzech Króli - informacja Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej >>
Jakie zmiany wprowadza nowelizacja
Omawiana nowelizacja Kodeksu pracy i niektórych innych ustaw wprowadza zmianę art. 130 Kodeksu pracy. Polega ona na dodaniu w tym artykule § 21, który określa, że „jeżeli zgodnie z przyjętym rozkładem czasu pracy święto przypada w dniu wolnym od pracy, wynikającym z rozkładu czasu pracy w przeciętnie pięciodniowym tygodniu pracy, to nie obniża ono wymiaru czasu pracy”. Zmiana ta oznacza, że jeżeli święto przypadnie w dzień wolny dla pracownika od pracy z tytułu 5-dniowego tygodnia pracy, to nie trzeba mu oddawać innego dnia wolnego za to święto. Dotychczas tylko święto, które przypadało w niedzielę, nie obniżało wymiaru czasu pracy, a tym samym nie powodowało obowiązku oddania dodatkowego dnia wolnego pracownikom. Natomiast gdy święto przypadło w dniu wolnym od pracy z tytułu 5-dniowego tygodnia pracy, np. w sobotę, to trzeba było oddać pracownikowi inny wolny dzień.
Nowelizacja wprowadza także zmianę w ustawie o dniach wolnych od pracy. W wyniku tej zmiany pracownicy zyskali nowy dzień wolny od pracy w dniu święta Trzech Króli, tj. 6 stycznia.
WAŻNE!
Od 1 stycznia 2011 r. pracownicy będą mieli wolne 6 stycznia (święto Trzech Króli).
Na skutek wprowadzanych zmian pracownicy, którzy pracują od poniedziałku do piątku i z tytułu 5-dniowego tygodnia pracy mają wolne soboty, w ciągu najbliższych 10 lat (2011–2020) zyskają 7 dni wolnych z tytułu święta Trzech Króli (w 2013 r. i w 2019 r. 6 stycznia przypada w niedzielę, a w 2018 r. w sobotę). Stracą natomiast 8 dni wolnych w związku ze zniesieniem obowiązku oddawania dnia wolnego za święto, które przypada w sobotę. W poszczególnych latach z tytułu świąt przypadających w sobotę pracownicy stracą:
- w 2011 r. – 1 dzień,
- w 2012 r. – 0 dni,
- w 2013 r. – 0 dni,
- w 2014 r. – 2 dni,
- w 2015 r. – 2 dni,
- w 2016 r. – 0 dni,
- w 2017 r. – 1 dzień,
- w 2018 r. – 0 dni,
- w 2019 r. – 0 dni,
- w 2020 r. – 2 dni.
Konsekwencją wprowadzenia nowych przepisów będzie również zakaz pracy przez pracowników 6 stycznia w placówkach handlowych. Pracownicy zatrudnieni w handlu nie mogą bowiem pracować w dni świąteczne.
WAŻNE!
Po zmianie przepisów, 6 stycznia będzie bezwzględnie wolny od pracy dla pracowników pracujących w placówkach handlowych.
Rozliczanie czasu pracy na podstawie nowych przepisów
W wyniku omawianej nowelizacji zmienią się zasady obliczania wymiaru czasu pracy. Przedstawiamy to na przykładzie pracownika pracującego w podstawowym systemie czasu pracy od poniedziałku do piątku w okresie rozliczeniowym, który obejmuje styczeń 2011 r. Po zmianie przepisów, od 1 stycznia 2011 r. wymiar czasu pracy takiego pracownika trzeba będzie obliczać w następujący sposób:
Krok 1. Liczbę pełnych tygodni przypadających w okresie rozliczeniowym należy pomnożyć przez 40 godzin
W styczniu 2011 r. występują 4 pełne tygodnie, a zatem 4 x 40 godz. = 160 godz.
Krok 2. Do otrzymanej liczby godzin dodajemy iloczyn 8 godzin i liczby dni „wystających” poza pełne tygodnie, przypadających od poniedziałku do piątku
W styczniu 2011 r. jest jeden taki dzień, tj. 31 stycznia, a zatem 160 godz. + 8 godz. = 168 godz.
Krok 3. Od otrzymanej liczby godzin należy odjąć każde święto uznane za dzień wolny od pracy, który przypada w innym dniu niż niedziela lub dzień wolny z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy
W styczniu 2011 r. będzie tylko jedno takie święto, tj. 6 stycznia (święto Trzech Króli), który przypada w czwartek. Wymiaru czasu pracy dla pracownika pracującego od poniedziałku do piątku nie obniży natomiast święto 1 stycznia (Nowy Rok), które przypada w przyszłym roku w sobotę. Należy zatem: 168 godz. – 8 godz. = 160 godz.
W styczniu 2011 r. pracownicy pracujący od poniedziałku do piątku mają do przepracowania 160 godz.
Udzielanie wolnego za pracę w soboty, niedziele, święta oraz w godzinach nadliczbowych >>
W taki sam sposób trzeba obliczać wymiar czasu pracy dla poszczególnych miesięcy 2011 r. Tabela przedstawia wymiar czasu pracy w poszczególnych miesiącach 2011 r. dla pracowników pracujących od poniedziałku do piątku w podstawowym systemie czasu pracy.
@RY1@i65/2010/022/i65.2010.022.000.0012.001.jpg@RY2@
Dzień wolny za 25 grudnia 2010 r.
Ostatni raz pracodawcy będą musieli oddać pracownikom dzień wolny za święto Bożego Narodzenia, które przypada w sobotę 25 grudnia br. Do końca 2010 r. będą bowiem obowiązywały dotychczasowe przepisy, które przewidują taki obowiązek. Pracodawca powinien za święto, które przypada w sobotę, oddać cały dzień wolny w okresie rozliczeniowym, w którym to święto wystąpiło. Może zatem dojść do sytuacji, że pracodawca odda dzień wolny za Boże Narodzenie w 2011 r., kiedy będą obowiązywały już nowe przepisy w tym zakresie.
PRZYKŁAD
W zakładzie obowiązuje 4-miesięczny okres rozliczeniowy. Pracownicy pracują od poniedziałku do piątku w podstawowym systemie czasu pracy. Okres rozliczeniowy przypada od 1 listopada 2010 r. do 28 lutego 2011 r. Pracodawca za święto Bożego Narodzenia (25 grudnia), które przypada w sobotę, wyznaczył pracownikom dzień wolny 7 stycznia 2011 r. Takie postępowanie pracodawcy jest prawidłowe.
Obowiązek oddania dnia wolnego wynika z tego, że sobotę 25 grudnia br. pracownicy mają wolną z tytułu święta. Pracodawca musi natomiast zapewnić im dodatkowy dzień wolny z tytuły przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. Dlatego ma obowiązek wyznaczyć dodatkowy dzień wolny.
Wątpliwości dotyczące nowych przepisów
Zdaniem Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej oraz większości ekspertów, wprowadzone przepisy dotyczące zniesienia obowiązku oddawania dnia wolnego za święto, które przypada w dniu wolnym od pracy z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, są niezgodne z art. 66 ust. 2 Konstytucji RP. Przepis ten gwarantuje pracownikom prawo do określonych w ustawie dni wolnych. Wprowadzenie zasady, że święto, które przypada w dniu wolnym z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy, nie obniża wymiaru czasu pracy, powoduje, że pracodawca nie musi w jednym z tygodni pracy zapewniać dnia wolnego od pracy. Tym samym pracownicy będą mieli mniej dni wolnych od pracy niż gwarantują im przepisy dotyczące przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy.
Za pracę w wolną sobotę pracownikowi należy się inny dzień wolny >>
Nowelizacja Kodeksu pracy dotycząca zniesienia obowiązku oddawania dnia wolnego za święto, które przypada w dzień wolny z tytułu 5-dniowego tygodnia pracy, spowoduje również, że pracownicy będą mieli różne wymiary czasu pracy w zależności od rozkładu czasu pracy. Nowe przepisy będą zatem naruszały zasadę równego traktowania w zatrudnieniu.
PRZYKŁAD
Pracownik pracuje w podstawowym systemie czasu pracy od poniedziałku do piątku po 8 godz. Z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy ma wolne soboty. Drugi pracownik pracuje od wtorku do soboty w podstawowym systemie czasu pracy po 8 godz. Z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy ma wolne poniedziałki. W styczniu 2011 r. występują dwa święta wolne od pracy, tj. 1 stycznia (sobota) i 6 stycznia (czwartek). Pracownik, który pracuje od poniedziałku do piątku, w styczniu 2011 r. przepracuje 160 godzin. Wymiar czasu pracy obniży mu tylko święto Trzech Króli, które przypada w czwartek. Wymiaru czasu pracy nie obniży mu natomiast święto 1 stycznia, które przypada w sobotę, czyli w dzień dla pracownika wolny od pracy. Przedstawia to poniższy harmonogram:
Styczeń 2011 r.
@RY1@i65/2010/022/i65.2010.022.000.0012.002.jpg@RY2@
Natomiast pracownik pracujący od wtorku do soboty w styczniu 2011 r. będzie miał do przepracowania 152 godziny. Wymiar czasu pracy obniży mu zarówno święto 1 stycznia, które przypada w sobotę, czyli w dzień jego pracy, jak i święto 6 stycznia, które przypada w czwartek, czyli również w dzień jego pracy.
Dotychczas, bez względu na rozkład czasu pracy, pracownicy mieli do przepracowania taki sam wymiar czasu pracy. Po wejściu w życie nowych przepisów, ze względu na różne wymiary czasu pracy uzależnione od rozkładu czasu pracy, w jakim pracuje pracownik, pracownicy wynagradzani stawką godzinową będą zarabiać różne kwoty, mimo że będą mieli taką samą stawkę wynagrodzenia. W przedstawionym wyżej przykładzie, jeżeli pracownicy są wynagradzani stawką godzinową, to pracownik pracujący od poniedziałku do piątku otrzyma za styczeń 2011 r. wynagrodzenie za 160 godzin pracy, natomiast pracownik pracujący od wtorku do soboty otrzyma wynagrodzenie tylko za 152 godziny. Jeżeli pracownicy są wynagradzani w stawce miesięcznej i otrzymują takie samo wynagrodzenie, wówczas – mimo że przepracują różną liczbę godzin – zarobią tyle samo.
Dzień wolny w święto Trzech Króli - zapowiedzi zaskarżenia ustawy do TK >>
Ze względu na różne wymiary czasu pracy pracownicy pracujący w nocy będą otrzymywać różne wysokości dodatków za pracę w nocy. Przy ustalaniu tych dodatków bierzemy bowiem pod uwagę wymiar czasu pracy w danym miesiącu, w którym doszło do pracy nocnej. Różne wymiary czasu pracy wpłyną również na ustalenie dodatków za pracę w godzinach nadliczbowych z tytułu przekroczenia normy średniotygodniowej. Wpływ na wysokość tych dodatków mają bowiem także wymiary czasu pracy w poszczególnych miesiącach.
Ponadto nowe przepisy dają pracodawcy prawo do zwiększania liczby godzin pracy w zależności od rozkładu. Pracodawca, który układa harmonogramy czasu pracy na dane okresy rozliczeniowe, np. w systemie równoważnym czasu pracy, może zaplanować pracownikom dni świąteczne jako dni wolne z tytułu przeciętnie 5-dniowego tygodnia pracy. Wówczas pracownicy przepracują więcej godzin.
Podstawa prawna: