Osoby dobrowolnie podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym zostały wymienione w art. 7 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (zwanej dalej ustawą systemową). O dobrowolnych ubezpieczeniach możemy mówić w sytuacji, gdy dana osoba spełnia warunki do podlegania ubezpieczeniom społecznym z kilku tytułów i z jednego z nich ubezpieczenia mają charakter obowiązkowy, a z pozostałych tytułów – dobrowolny.
Osoby dobrowolnie podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym to:
- małżonkowie pracowników skierowanych do pracy w przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji Narodów Zjednoczonych i w innych misjach specjalnych za granicą, w instytutach, ośrodkach informacji i kultury za granicą,
- osoby, które z powodu sprawowania opieki nad członkiem rodziny spełniającym warunki do przyznania zasiłku pielęgnacyjnego nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułów, o których mowa w art. 6 ust. 1 i 2 ustawy systemowej,
- obywatele polscy wykonujący pracę za granicą w podmiotach zagranicznych oraz obywatele polscy wykonujący pracę w podmiotach zagranicznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli podmioty te nie posiadają w Polsce swojej siedziby ani przedstawicielstwa,
- studenci oraz uczestnicy studiów doktoranckich, jeżeli nie podlegają ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z innego tytułu,
- alumni seminariów duchownych, nowicjusze, postulanci i junioryści do ukończenia 25. roku życia,
- wnioskodawcy odbywający na podstawie nieodpłatnych umów cywilnoprawnych staż adaptacyjny w postępowaniu w sprawie uznania kwalifikacji do wykonywania zawodu regulowanego lub działalności – w rozumieniu przepisów o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej,
- posłowie do Parlamentu Europejskiego wybrani w Rzeczypospolitej Polskiej.
Kontynuowanie ubezpieczeń
Osoby objęte obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi, a także obywatele polscy wykonujący pracę za granicą w podmiotach zagranicznych oraz obywatele polscy wykonujący pracę w podmiotach zagranicznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli podmioty te nie posiadają w Polsce swojej siedziby ani przedstawicielstwa, mogą po ustaniu tych ubezpieczeń kontynuować je dobrowolnie. Jednak wówczas, gdy okres tego ubezpieczenia przekracza 10 lat, nie obowiązuje gwarancja wypłaty minimalnego świadczenia, gdy stan własnego konta ubezpieczonego nie będzie go zapewniał.
Wniosek
Zarówno wniosek o objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem, jak i kontynuowanie ubezpieczenia na zasadzie dobrowolności wnioskodawca może złożyć w wybranym przez siebie terminie. Uprawnione osoby podlegają dobrowolnym ubezpieczeniom od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony. Wniosek w sprawie objęcia ubezpieczeniami składa się na formularzu ZUS ZUA „Zgłoszenie do ubezpieczeń/zgłoszenie zmiany danych osoby ubezpieczonej”.
Osoby dobrowolnie podlegające ubezpieczeniom podają w dokumencie ZUS ZUA jeden z wymienionych niżej kodów tytułu ubezpieczenia:
15 00 – małżonek pracownika skierowanego do pracy w przedstawicielstwie dyplomatycznym, urzędzie konsularnym, stałym przedstawicielstwie przy ONZ lub w innej misji specjalnej za granicą, w instytucie, ośrodku informacji kultury za granicą,
16 10 – obywatel polski wykonujący pracę w podmiocie zagranicznym za granicą lub w podmiocie zagranicznym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli podmiot nie posiada w Rzeczypospolitej Polskiej swojej siedziby ani przedstawicielstw,
17 00 – osoba sprawująca opiekę nad członkiem rodziny spełniającym warunki do przyznania zasiłku pielęgnacyjnego, podlegająca dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym,
18 10 – student, uczestnik studiów doktoranckich lub osoba odbywająca staż adaptacyjny, podlegający dobrowolnym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym,
18 11 – student lub uczestnik studiów doktoranckich, za którego szkoła wyższa lub jednostka organizacyjna prowadząca studia doktoranckie jest zobowiązana do opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne,
19 00 – osoba kontynuująca ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Podstawa wymiaru składek
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób dobrowolnie podlegających ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym stanowi zadeklarowana kwota nie niższa jednak niż kwota minimalnego wynagrodzenia (od 1 stycznia 2010 r. minimalne wynagrodzenie wynosi 1317 zł).
Potrącanie z wynagrodzenia składki na ubezpieczenia grupowe >>
W sytuacji, w której ubezpieczenie trwało tylko przez część miesiąca, kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom. Obliczoną w taki sposób podstawę wymiaru składek należy zaokrąglić do pełnych groszy w górę, jeżeli końcówka jest równa lub wyższa od 0,50 grosza, albo w dół, jeżeli końcówka jest niższa od 0,50 grosza.
Należy również pamiętać o tym, że roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w danym roku kalendarzowym osób podlegających dobrowolnemu ubezpieczeniu nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy, która w 2010 r. wynosi 94 380 zł. Przy ustalaniu zaś górnej rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe sumuje się podstawy ze wszystkich tytułów, z których za ubezpieczonego były odprowadzane składki na wymienione ubezpieczenia w danym roku kalendarzowym. Po przekroczeniu wskazanej kwoty nie odprowadza się składek na ubezpieczenia.
Podstawa prawna: