Nieprawidłowe potrącenie z wynagrodzenia – skutki dla pracodawcy

Ustawodawca określa dopuszczalność oraz granice potrąceń, jakich pracodawca może dokonywać z wynagrodzenia pracownika (art. 87 i nast. k.p.).

Z wynagrodzenia za pracę – po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – podlegają potrąceniu tylko następujące należności:

• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych,
• sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
• zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi,
• kary pieniężne przewidziane w art. 108 k.p.

Jednocześnie należności inne niż wymienione w art. 87 § 1 i 7 k.p. mogą być potrącane z wynagrodzenia pracownika tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie (art. 91 § 1 k.p.).

Czy w dodatku za godziny nadliczbowe należy uwzględnić premię regulaminową >>

Potrącenia z wynagrodzenia mogą być dokonywane w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych (do wysokości 3/5 wynagrodzenia) oraz w przypadku egzekucji innych należności lub potrącania zaliczek pieniężnych (do wysokości 1/2 wynagrodzenia).

Ponadto wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:

• minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne oraz zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych – przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne,
• 75% ww. minimalnego wynagrodzenia – przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi,
• 90% ww. minimalnego wynagrodzenia – przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108 k.p. (art. 87¹ k.p.).

Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, wskazane kwoty ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.

Odpowiedzialność pracodawcy

Pracodawca ponosi odpowiedzialność za prawidłowe wyliczenie wynagrodzenia pracownika. Dotyczy to również sytuacji pomyłki pracodawcy polegającej na nadpłacie wynagrodzenia. Zgodnie z przyjętą linią orzecznictwa Sądu Najwyższego pracownik ma prawo uważać, że świadczenie wypłacane przez pracodawcę posługującego się wyspecjalizowanymi służbami jest spełniane zasadnie i zgodnie z prawem, a więc nie musi liczyć się z obowiązkiem jego zwrotu (wyrok SN z 7 sierpnia 2001 r., I PKN 408/00).

Do nadpłaty wynagrodzenia lub innych świadczeń należnych z tytułu umowy o pracę, które można odliczać bez zgody pracownika, nie można zaliczyć tych, które powstały na skutek pomyłki pracodawcy. Do wszelkich potrąceń kwot nadpłaconych wymagana jest bowiem zgoda pracownika. W sytuacji nieuzyskania przez pracodawcę zgody pracownika na dokonanie potrącenia może on wystąpić na drogę postępowania sądowego. W tym przypadku podstawę prawną roszczenia pracodawcy będzie stanowić przepis art. 405 k.c. (dotyczący bezpodstawnego wzbogacenia) w zw. z art. 410 k.c. (odnoszący się do nienależnego świadczenia). W tym miejscu należy wskazać na ryzyko pracodawcy. „Obowiązek wydania korzyści lub zwrotu jej wartości wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu” (art. 409 k.c.). Tym samym, jeżeli pracownik skutecznie wykaże, że nie jest już wzbogacony, obowiązek zwrotu pracodawcy nadpłaconego wynagrodzenia wygasa.

Nieprawidłowe potrącenia

W przypadku wypłaty pracownikowi wynagrodzenia w niższej wysokości niż faktycznie mu przysługująca pracodawca zobligowany jest do niezwłocznego wypłacenia brakującej niedopłaty. Jednocześnie na pracodawcy ciąży obowiązek wypłaty odsetek ustawowych z tytułu opóźnienia w wypłacie wynagrodzenia. W uzasadnionych przypadkach takie działanie pracodawcy może zostać uznane za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków wobec pracownika, co upoważnia pracownika do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. W takim przypadku pracownikowi przysługuje także odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia, a jeżeli umowa o pracę została zawarta na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy – w wysokości wynagrodzenia za okres 2 tygodni (art. 55 § 1¹ k.p.).

WAŻNE!
Wykroczeniem jest dokonywanie przez pracodawcę potrąceń z wynagrodzenia, bez zgody pracownika, należności innych niż wskazane w art. 87 k.p. W przypadku kontroli inspektora PIP pracodawca, który popełnił takie wykroczenie, może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karno-administracyjnej na podstawie art. 282 § 1 ust. 1 k.p i podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.

Jak obliczyć wynagrodzenie kierowcy za czas nieprowadzenia pojazdu >>

Kontrola dokumentacji płacowej

Pracodawca na żądanie pracownika jest zobowiązany udostępnić do wglądu dokumenty, na podstawie których zostało obliczone jego wynagrodzenie (art. 85 § 5 k.p.). Do kontroli prawidłowości wypłacanego wynagrodzenia uprawniony jest sam zainteresowany pracownik oraz wskazana przez niego osoba.

W praktyce wątpliwości budzi fakt, czy uprawnienie takie przysługuje również związkom zawodowym. Zdaniem Sądu Najwyższego zawarte w treści art. 8, 23 ust. 1 i art. 26 pkt 3 ustawy o związkach zawodowych uprawnienie do kontrolowania przez związki zawodowe przestrzegania prawa pracy oznacza także uprawnienie do kontrolowania wysokości wynagrodzeń pracowników. Nie oznacza natomiast uprawnienia do żądania od pracodawcy udzielenia informacji o wysokości wynagrodzenia pracownika bez jego zgody. Jeżeli pracodawca na żądanie związków zawodowych udzieli informacji o wysokości wynagrodzenia danego pracownika bez jego zgody, może podlegać odpowiedzialności cywilnej za naruszenia dóbr osobistych, na podstawie art. 23 i 24 k.c. (uchwała z 16 lipca 1993 r., I PZP 28/93).

Odpowiedzialność karno-skarbowa

W przypadku błędnego rozliczenia podatkowego swojego pracownika pracodawca powinien złożyć odpowiednią korektę deklaracji podatkowej wraz ze wskazaniem przyczyny korekty oraz uiścić niezwłocznie lub w terminie wyznaczonym przez uprawniony organ należność publicznoprawną uszczuploną lub narażoną na uszczuplenie (art. 16a k.k.s.). Wówczas pracodawca nie będzie podlegał karze za wykroczenie skarbowe.

Podstawa prawna:

• art. 55 § 1¹, art. 85 § 5, art. 87, 91 § 1, art. 108, 282 § 1 ust. 1 Kodeksu pracy,
• art. 405, 409, 410 Kodeksu cywilnego,
• art. 16a Kodeksu karnego skarbowego,
• wyrok Sądu Najwyższego z 7 sierpnia 2001 r. (I PKN 408/00, OSNP 2003/13/305),
• uchwała Sądu Najwyższego z 16 lipca 1993 r. (I PZP 28/93, OSNC 1994/1/2).