W art. 13 ustawy z 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (zwanej dalej ustawą) wprowadzono ograniczenia w zatrudnianiu pracowników na podstawie umów o pracę na czas określony. Okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie kolejnych umów o pracę na czas określony między tymi samymi stronami stosunku pracy nie może przekraczać 24 miesięcy. Przy czym za kolejną umowę na czas określony uważa się umowę zawartą przed upływem 3 miesięcy od rozwiązania lub wygaśnięcia poprzedniej umowy zawartej na czas określony. W związku z tym umowa na czas określony nie może być zawarta na okres dłuższy niż 24 miesiące.
Ponadto jeżeli po rozwiązaniu umowy o pracę na czas określony między tymi samymi stronami zostanie zawarta kolejna umowa na czas określony, to łączny okres zatrudnienia na podstawie tych umów nie może przekraczać 24 miesięcy.
WAŻNE!
Ustawą antykryzysową wprowadzono do polskiego porządku prawnego maksymalny ogólny czas trwania zatrudnienia terminowego.
Okres zatrudnienia terminowego
Istotne znaczenie dla stosowania nowej regulacji prawnej w zakresie ograniczenia zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony ma sposób obliczania maksymalnego ogólnego czasu trwania zatrudnienia terminowego.
Zmiany w rozliczaniu czasu pracy >>
Stosunek pracy nawiązuje się w terminie określonym w umowie jako dzień rozpoczęcia pracy, a jeżeli terminu tego nie określono – w dniu zawarcia umowy (art. 26 k.p.). Natomiast data rozwiązania umowy o pracę na czas określony stanowi jej termin końcowy. Do obliczania tych terminów odpowiednie zastosowanie znajdują – na podstawie art. 300 k.p. – przepisy Kodeksu cywilnego. W związku z tym termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca. Takie obliczanie terminu będzie miało zastosowanie jedynie do umowy na czas określony, która ma charakter ciągły, tzn. gdy została zawarta „z góry” na okres 24 miesięcy.
W przypadku gdy będziemy mieli do czynienia z zawarciem kilku kolejnych umów o pracę na czas określony między tymi samymi stronami, wówczas zastosowanie znajduje art. 114 k.c.
Kiedy stosować art. 251 k.p.
Należy zauważyć, że łączny okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony dotyczy jedynie umów między tymi samymi stronami, tj. tego samego pracownika i tego samego pracodawcy. W przypadku gdy przy zawieraniu kolejnej umowy o pracę na czas określony nastąpi zmiana stron tej umowy, okres 24 miesięcy jest naliczany od początku.
W art. 34 i 35 ustawy uregulowano problematykę intertemporalną zawierania umów o pracę na czas określony. Ograniczenia w zatrudnianiu pracownika na podstawie umów o pracę na czas określony obowiązują do 31 grudnia 2011 r. Dlatego do umów o pracę zawartych na czas określony i trwających w dniu 1 stycznia 2012 r. stosuje się art. 251 k.p. W związku z tym, jeżeli strony dwukrotnie zawarły umowy o pracę na czas określony na następujące po sobie okresy, a przerwa między rozwiązaniem poprzedniej a nawiązaniem kolejnej umowy o pracę nie przekroczyła 1 miesiąca, zawarcie kolejnej umowy o pracę na czas określony (tj. trzeciej) jest równoznaczne w skutkach z zawarciem umowy o pracę na czas nieokreślony. Skoro do umów o pracę zawartych na czas określony trwających w dniu 1 stycznia 2012 r. stosuje się art. 251 k.p. (art. 34 ust. 2 ustawy), należy uznać, że umowa zawarta w czasie obowiązywania ustawy, która trwa 1 stycznia 2012 r., jest wliczana do sekwencji umów wynikającej z art. 251 k.p. Nie są natomiast wliczane do tej sekwencji umowy, które rozwiązały się w trakcie obowiązywania ustawy, a także te zawarte przed dniem wejścia w życie ustawy, których termin rozwiązania przypada po 31 grudnia 2011 r.
Jak zmienić umowę o pracę zawartą na czas określony na umowę o pracę na czas nieokreślony >>
Kolejne zagadnienia zawarte są w art. 35 ust. 1 ustawy stanowiącym, że do umów o pracę zawartych na czas określony trwających w dniu wejścia w życie ustawy antykryzysowej nie stosuje się art. 251 k.p. Do tych umów ma zastosowanie art. 13 ustawy, który wprowadza maksymalny ogólny okres trwania zatrudnienia terminowego (24 miesiące). W związku z tym powstaje pytanie, jak obliczyć te 24 miesiące i czy do całego zatrudnienia należy wliczyć okres pracy na podstawie umowy o pracę na czas określony, który biegł przed dniem wejścia w życie ustawy.
Obecnie dominujące są dwa poglądy. Pierwszy z nich zakłada, że w tym przypadku znajduje zastosowanie ogólna zasada prawa lex severior retro non agit, a więc, że nie powinno wliczać się okresu zatrudnienia przed dniem wejścia w życie ustawy. Natomiast według drugiego – należy czas ten zaliczać. Więcej zwolenników ma jednak pierwszy pogląd, który mówi o wliczaniu do okresu zatrudnienia jedynie czasu po dniu wejścia w życie ustawy antykryzysowej (tj. po 22 sierpnia 2009 r.).
Umowy trwające po 1 stycznia 2012 r.
Jeżeli termin rozwiązania umowy o pracę na czas określony, zawartej przed dniem wejścia w życie ustawy antykryzysowej, przypada po 31 grudnia 2011 r., umowa rozwiązuje się z upływem czasu, na który została zawarta (art. 35 ust. 3 ustawy). W związku z tym przepisem budzi wątpliwość art. 34 ust. 2 ustawy. Mówi on bowiem o tym, że do umów o pracę zawartych na czas określony trwających w dniu 1 stycznia 2012 r. stosuje się art. 251 k.p.
Dyskusyjny jest więc przypadek, w którym umowa zawarta przed dniem wejścia w życie ustawy była trzecią umową na czas określony. Powstaje pytanie, czy w związku z tym jest ona w rzeczywistości zgodnie z art. 251 k.p. umową na czas nieokreślony, czy raczej jest wliczana jako pierwsza umowa na czas określony do sekwencji wynikającej z tego przepisu.
Sąd Najwyższy stoi na stanowisku, że data zawarcia trzeciej kolejnej umowy o pracę na czas określony stanowi datę zatrudnienia na czas nieokreślony (wyrok SN z 10 października 2002 r., I PKN 546/2001). Na podstawie dotychczasowej wykładni przepisów prawa pracy należy wywnioskować, że w przypadku gdy umowa została zawarta przed dniem wejścia w życie ustawy antykryzysowej i jednocześnie jest trzecią umową na czas określony, to powinna być uznana za umowę na czas nieokreślony.
Podstawa prawna:
- art. 3, 13, 34, 35 ustawy z 1 lipca 2009 r. o łagodzeniu skutków kryzysu ekonomicznego dla pracowników i przedsiębiorców (DzU nr 125, poz. 1035),
- art. 251, 26 Kodeks pracy,
- art. 112, 114 Kodeksu cywilnego,
- wyrok Sądu Najwyższego z 10 października 2002 r. (I PKN 546/01, OSNP 2004/10/169).