Ustawa z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa określa warunki, po których spełnieniu pracownica ma uprawnienia do nabycia prawa do zasiłku macierzyńskiego.
Prawo do zasiłku przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego lub w okresie urlopu wychowawczego:
- urodziła dziecko,
- przyjęła na wychowanie dziecko w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – w wieku do 10. roku życia, i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia,
- przyjęła na wychowanie w ramach rodziny zastępczej dziecko, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem, w wieku do 7. roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego – w wieku do 10. roku życia.
Ustalanie prawa do zasiłku macierzyńskiego >>
Prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje także ubezpieczonemu, który przyjmuje dziecko na wychowanie, na takich samych zasadach, które dotyczą ubezpieczonej. Również w razie śmierci ubezpieczonej lub porzucenia przez nią dziecka zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonemu–ojcu dziecka lub innemu ubezpieczonemu członkowi najbliższej rodziny, jeżeli przerwą zatrudnienie lub inną działalność zarobkową w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.
Przepisy przewidują również 3 sytuacje, po których zaistnieniu zasiłek macierzyński przysługuje pracownicy, gdy urodziła dziecko po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, a więc po ustaniu zatrudnienia.
Likwidacja i upadłość
Pracownicy, z którą rozwiązano stosunek pracy w okresie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy i której nie zapewniono w tym okresie innego zatrudnienia, przysługuje do dnia porodu zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego, a następnie od dnia porodu zasiłek macierzyński.
Reguła ta ma również zastosowanie do pracownicy korzystającej z urlopu wychowawczego, z którą rozwiązano stosunek pracy z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy w okresie ciąży i której nie zapewniono innego zatrudnienia.
Przykład
Z powodu likwidacji zakładu pracy rozwiązano z pracownicą w ciąży stosunek pracy z dniem 30 listopada 2008 r., nie zapewniając jej innego zatrudnienia. Przewidywany termin porodu określono na 13 marca 2009 r. Ponieważ na okres po ustaniu zatrudnienia pracownicy nie zapewniono innego zatrudnienia, od 1 grudnia do dnia porodu ma prawo do zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Natomiast od dnia porodu pracownicy będzie przysługiwał zasiłek macierzyński. Zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego oraz zasiłek macierzyński od dnia porodu będzie wypłacał oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych właściwy ze względu na miejsce zamieszkania ubezpieczonej.
Zasiłek macierzyński jest wypłacany przez okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego lub okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego.
W tym miejscu warto przypomnieć, że od 1 stycznia 2009 r. zmieniły się przepisy Kodeksu pracy dotyczące wymiaru urlopu macierzyńskiego.
Okres ten od 1 stycznia 2009 r. z tytułu urodzenia dziecka wynosi:
- 20 tygodni (140 dni) – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
- 31 tygodni (217 dni) – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie,
- 33 tygodnie (231 dni) – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie,
- 35 tygodni (245 dni) – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie,
- 37 tygodni (259 dni) – w przypadku urodzenia pięciorga i więcej dzieci przy jednym porodzie.
Umowa terminowa
Gdy z pracownicą zawarto umowę o pracę na czas określony lub na czas wykonania określonej pracy albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie 3. miesiąca ciąży, pracodawca ma obowiązek umowę tę przedłużyć do dnia porodu, a pracownicy przysługuje zasiłek macierzyński po ustaniu ubezpieczenia.
Reguła ta nie dotyczy umów zawieranych na tzw. zastępstwo.
Od dnia porodu pracownica ma prawo do zasiłku macierzyńskiego. Z uwagi na to, że ostatnim dniem trwania stosunku pracy jest dzień porodu, za który pracownicy przysługuje zasiłek macierzyński, wypłaty zasiłku za ten jeden dzień powinien dokonać pracodawca. Natomiast za pozostały okres przypadający po ustaniu ubezpieczenia chorobowego zasiłek wypłaca oddział Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Możliwe jest jednak, aby wpłaty zasiłku macierzyńskiego za cały okres, także za dzień porodu, w którym pracownica pozostaje jeszcze zatrudniona na podstawie stosunku pracy, dokonał oddział ZUS.
WAŻNE!
Wymiar urlopu macierzyńskiego w przypadku pracownicy, z którą przedłużono umowę do dnia porodu, nie ulega zmianie i przysługuje w pełnym wymiarze. Zasiłek macierzyński po ustaniu zatrudnienia, a więc i ubezpieczenia wynosi nadal 100% podstawy wymiaru wynagrodzenia.
Dokumenty niezbędne do wypłaty zasiłku macierzyńskiego
W sytuacji, w której z pracownicą będącą w ciąży ustało ubezpieczenie, zobowiązana jest ona dostarczyć do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych:
- zaświadczenie stwierdzające stan ciąży w okresie zatrudnienia,
- skrócony odpis aktu urodzenia dziecka,
- zaświadczenie płatnika składek (pracodawcy) wystawione na druku ZUS Z-3.
Natomiast gdy ubezpieczenie ustało z powodu ogłoszenia upadłości bądź likwidacji zakładu pracy, pracownica zobowiązana jest dodatkowo dostarczyć do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych świadectwo pracy lub inne dokumenty potwierdzające rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, w tym przypadku z powodu ogłoszenia jego upadłości bądź likwidacji.
Gdy rozwiązanie stosunku pracy z pracownicą będącą w ciąży nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa, pracownica powinna dodatkowo przedstawić w ZUS prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające rozwiązanie z pracownicą stosunku pracy z naruszeniem przepisów prawa. W sytuacji gdy umowa o pracę z pracownicą w ciąży została przedłużona do dnia porodu, powinna ona przedstawić w ZUS świadectwo pracy lub inny dokument świadczący o rodzaju umowy o pracę, jaka została z pracownicą zawarta, oraz datę jej rozwiązania, a także oświadczenie ubezpieczonej o urodzeniu dziecka.
Podstawa prawna: