Programy MBA i studia podyplomowe bywają często mylone i błędnie stawiane w jednej linii. Pierwsze z nich dają szeroką - często międzynarodową - wiedzę dotyczącą zarządzania, drugie - umożliwiają pogłębienie swojego know-how w wybranej dziedzinie lub jej wąskiej specjalizacji. Wybór powinien być uzależniony od zajmowanego obecnie stanowiska pracy oraz ambicji zawodowych.
Dla kogo MBA?
O podjęciu studiów MBA powinny myśleć osoby pracujące na wyższych stanowiskach kierowniczych lub aspirujące do nich. Najczęściej decydują się na nie osoby zajmujące stanowiska menedżerskie i dyrektorskie, które nie posiadają wykształcenia ekonomicznego czy związanego z zarządzaniem.
Osoby, które mają już kilkuletnie doświadczenie zawodowe w dziedzinie zarządzania i chcą ugruntować swoją pozycję na rynku pracy, częściej decydują się na program Executive MBA. Jednym z wymagań, stawianych przy rekrutacji na te studia, jest doświadczenie na stanowisku kierowniczym. W programach tych często biorą udział przedsiębiorcy, którzy kilka lat temu założyli własny biznes. Rozwój firmy wymaga od nich znajomości nowych metod zarządzania i wiedzy, którą mogą zdobyć właśnie na studiach MBA.
Cena udziału w programie MBA jest średnio dziesięciokrotnie wyższa od ceny studiów podyplomowych, należy więc traktować go jak kosztowną inwestycję. Na razie nie ma dokładnych danych dotyczących pozycji zawodowej oraz wynagrodzeń osób posiadających tytuł MBA w Polsce. Jednak, jak sugerują globalne badania, absolwenci MBA mogą oczekiwać wzrostu wynagrodzeń na poziomie 30-50 proc. (wysokość wzrostu zależy od branży oraz jakości dyplomu), więc już po kilku latach inwestycja w program MBA zwraca się z nawiązką. Z drugiej strony, dla pracodawców oznacza to, iż absolwenci studiów MBA mają dużo wyższe wymagania finansowe niż osoby o podobnym doświadczeniu zawodowym, które nie posiadają tych kwalifikacji.
Prestiżowa i ekskluzywna wiedza zdobyta podczas studiów MBA otwiera drzwi do dalszej kariery. Warto jednak pamiętać, że niewiele polskich firm jest w stanie zaoferować menedżerowi z dyplomem MBA stanowisko pracy adekwatne do jego kwalifikacji i rzeczywiście spełniające jego oczekiwania. Ukończenie MBA jest cenione przede wszystkim przez firmy międzynarodowe, bo - oprócz zdobytej wiedzy - jest potwierdzeniem biegłej znajomości języka angielskiego.
Dodatkowy atut
Studia MBA są wymieniane w ogłoszeniach rekrutacyjnych najczęściej jako dodatkowy atut kandydata. Oferty pracy z dyplomem MBA, jako koniecznym warunkiem zatrudnienia, stanowią zaledwie ułamek procentu wszystkich ogłoszeń.
Pewien dystans wobec dyplomu MBA panujący wśród polskich pracodawców może wynikać z ogromnej liczby programów oferowanych na wielu uczelniach w kraju i za granicą. Sytuacja taka powoduje, że polskim pracodawcom trudno jest zweryfikować jakość studiów, a w związku z tym i kompetencje absolwenta. Dlatego też przeważająca część przedsiębiorców największą uwagę przywiązuje do doświadczenia, i umiejętności danego kandydata. Warto jednak pamiętać, że posiadanie dyplomu MBA przez kandydata to dla potencjalnego pracodawcy nie tylko świadectwo zdobycia wiedzy, ale przede wszystkim dowód na to, że kandydat chce się rozwijać, ma silną motywację i jest ukierunkowany na podnoszenie własnych kwalifikacji.
Nie oznacza to jednak, że każdy uzyskany w Polsce dyplom MBA otworzy nam drzwi do zawodowego raju. Z pewnością najbardziej cenione będą te zdobyte na prestiżowych uczelniach, które są liderami na rynku szkół wyższych.
Decydując się na podjęcie studiów MBA lub kierując pracownika na takie studia, warto zwrócić uwagę na renomę szkoły, a ponadto na jej ewentualnych zagranicznych partnerów oraz liczbę absolwentów. Równie ważny jest zakres tematyczny studiów, tzn. to, czy nie odbiega on od przyjętych standardów. Dobrze jest, by szkoła lub program posiadały liczącą się akredytację, np. EQUIS/efmd, IQA CEEMAN-a. Ważny jest także okres trwania studiów MBA, ich program oraz język, w którym prowadzone są zajęcia (standardem jest angielski), a także wiedza i doświadczenie wykładowców.
Motywujący dyplom
Kandydaci nieaspirujący na wyższe stanowiska kierownicze, absolwenci studiów i osoby, które dopiero zaczynają swoją ścieżkę kariery, powinni raczej wybierać spośród bogatej oferty programów kształcenia podyplomowego. Są one, co prawda, mniej prestiżowe niż MBA, ale zdecydowanie tańsze i bardziej dostosowane do bieżących potrzeb rynku.
Coraz częściej sami pracodawcy decydują się na dofinansowanie podyplomowej nauki swoich pracowników. Jest to jedno z popularniejszych narzędzi motywacji pozafinansowej. Pracodawca ma możliwość wskazania takich studiów, które wpłyną na podniesienie kwalifikacji pracownika, poprawią jakość jego pracy na obecnie zajmowanym stanowisku lub umożliwią awans wewnętrzny. Często też firmy dają pracownikowi możliwość wyboru dowolnego kierunku studiów, nawet niezwiązanego z aktualnie wykonywanymi obowiązkami.
Istotnym czynnikiem wpływającym zarówno na popularność studiów podyplomowych, jak i na ich ostateczną cenę jest możliwość uzyskania dofinansowania z Europejskiego Funduszu Społecznego. Wysokość dopłaty zależy od wielkości firmy, która zgłasza kandydata na studia. EFS może dofinansować nawet 80 proc. ceny, zdecydowanie warto więc z tej okazji skorzystać.
Odpowiedzią na widoczny wzrost zainteresowania studiami podyplomowymi jest coraz bogatsza oferta proponowana przez instytucje edukacyjne. Na rynku dostępne są zarówno studia specjalistyczne, pozwalające na pogłębienie wiedzy zdobytej w czasie studiów magisterskich i zawężenie jej do określonej specjalizacji, jak i studia umożliwiające przekwalifikowanie się i zdobycie wiedzy ogólnej z zupełnie nowej dziedziny.
Studia w dobie kryzysu
Jak wskazują ostatnie doniesienia medialne, najbliższe miesiące upłyną pod znakiem kryzysu gospodarczego. Istnieje wiele możliwości, aby nawet w czasie niepewnej sytuacji rynkowej zapewnić sobie bezpieczeństwo zatrudnienia. Jednym z najlepszych rozwiązań jest skupienie się na podnoszeniu kwalifikacji i doskonaleniu własnych umiejętności oraz gotowość do przekwalifikowania się. Tym bardziej że wybrane uczelnie i instytucje edukacyjne proponują atrakcyjniejszą cenowo ofertę.
Naturalnym zjawiskiem w czasach gorszej koniunktury gospodarczej jest to, że jedne branże tracą, a inne zyskują. Przykładowo, w związku ze zmianą kondycji finansowej firm można się spodziewać wzrostu zainteresowania różnego rodzaju usługami doradczymi. Zwiększy się zainteresowanie usługami consultingowymi związanymi z optymalizacją i redukcją kosztów, reorganizacją i restrukturyzacją oraz outsourcingiem.
Uważna obserwacja rynku może ułatwić wybór specjalizacji zawodowej, np. z zakresu zarządzania zasobami ludzkimi, która będzie poszukiwana przez pracodawców. To z kolei może przełożyć się na konkretne decyzje dotyczące dalszej ścieżki kształcenia.
Kierunkowskaz
Stosunkowo niewielką część kierunków podyplomowych dla haerowców stanowią ogólne studia z zakresu zarządzania zasobami ludzkimi. Uczelnie prześcigają się głównie w tworzeniu programów, umożliwiających specjalizację w jednej wąskiej dziedzinie związanej z Human Resources.
Jednym z najpopularniejszych jest doradztwo zawodowe. Absolwenci tego kierunku studiów podyplomowych są przygotowani do prowadzenia działań doradczych, związanych z wyborem zawodu, przekwalifikowaniem i dostosowaniem ścieżki kariery do sytuacji na rynku pracy.
Niektóre uczelnie oferują także zawężone studia z tej dziedziny, skupiające się na jednej wybranej grupie uczestników rynku pracy. Przykładem są studia z zakresu doradztwa zawodowego dla nauczycieli (dające kompetencje szkolnego doradcy zawodowego) czy doradztwa i planowania karier osób niepełnosprawnych. Te ostatnie kładą nacisk na specyfikę potrzeb i możliwości osób niepełnosprawnych oraz na umiejętność wspierania ich. W ofercie programów podyplomowych dostępnych na polskich uczelniach znajdują się także studia z zakresu całożyciowego doradztwa kariery (tzw. lifelong guidance).
Haerowcy mają także do wyboru studia podyplomowe kształcące w zakresie oceny i rozwoju pracowników. Przygotowują one do prowadzenia złożonego procesu oceniania (m.in. poprzez metody AC/DC czy ocenę 180, 270 i 360 stopni), wykorzystywanego w procesie rekrutacji, selekcji i tworzenia ścieżek kariery oraz planów rozwoju pracowników.
Wiedzę dotyczącą nowoczesnych technik zarządzania pozapłacową motywacją pracowniczą można z kolei zdobyć na studiach podyplomowych z zakresu zarządzania potencjałem pracowniczym. W ich programie znajdują się także socjotechniki, które są pomocne w procesie wdrażania w organizacji misji, wizji i wartości firmy.
Praktycy ZZL zainteresowani tematem rozwoju jednostki mogą zdecydować się na studia z zakresu coachingu i mentoringu, przygotowujące do wspierania innych w osiąganiu przez nich życiowych i zawodowych celów. Niektóre studia z tego zakresu skupiają się na prowadzeniu coachingu zespołowego, inne na wykorzystywaniu coachingu w budowaniu organizacji uczącej się (learning organisation).
Specjaliści zainteresowani kwestiami twardego HR mogą wybrać studia podyplomowe dotyczące m.in. BHP, prawa pracy czy ubezpieczeń społecznych.
Na dobre i złe czasy
Ostatnie miesiące pokazują, jak diametralnie i szybko zmienia się sytuacja na rynku pracy. Spowolnieniu gospodarczemu towarzyszy atmosfera wyczekiwania. Dynamiczne zmiany na rynku sprawiły, że pod koniec roku część przedsiębiorców decydowała się na wstrzymanie procesów rekrutacyjnych do momentu, gdy sytuacja się wyjaśni.
Rynek pracownika - funkcjonujący od kilku lat w niektórych specjalizacjach zawodowych - niemal w ciągu kilku tygodni zmienił się w rynek pracodawcy. Ograniczenie liczby rekrutowanych pracowników natychmiast przełożyło się na funkcjonowanie działów HR - w wielu z nich trwa właśnie reorganizacja i przedefiniowywanie priorytetów.
Uwzględnienie tego zmieniającego się krajobrazu rynku pracy przy wyborze kierunku studiów podyplomowych lub programu MBA zapewni szansę rozwoju zawodowego i stabilną sytuację na rynku pracy, zarówno w okresie kryzysu, jak i wzrostu gospodarczego.