Oświadczenie woli – to przejaw woli człowieka, który zamierza wywołać przyjęty skutek prawny w postaci powstania, zmiany bądź ustania stosunku prawnego.
Oświadczeniem woli jest każde zachowanie człowieka wyrażające jego wolę w sposób dostateczny. Może być złożone w zasadzie w każdy sposób, ustnie, na piśmie (w tym w formie elektronicznej), a nawet przez ruch, gest, jeżeli w danym kontekście może być poczytany za wolę człowieka. Jeżeli do ważności czynności prawnej wymagana jest forma szczególna, oświadczenie obejmujące zgodę osoby trzeciej powinno być złożone w tej samej formie (np. przy sprzedaży nieruchomości w formie aktu notarialnego).
Oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Dopuszczalne jest odwołanie takiego oświadczenia o tyle, o ile doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej. Natomiast jeśli oświadczenie woli wyrażone jest w postaci elektronicznej, przyjmuje się, że zostało złożone z chwilą, gdy wprowadzono je do środka komunikacji elektronicznej w taki sposób, żeby osoba ta mogła się z nim zapoznać.
Oświadczenie woli może być niekiedy złożone również przez inny podmiot niż osoba obowiązana do tego. Prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające obowiązek danej osoby do złożenia oznaczonego oświadczenia woli zastępuje to oświadczenie.
W praktyce najczęściej pojawiają się problemy dotyczące właściwej interpretacji oświadczeń woli. Kodeks cywilny zawiera wskazówki interpretacyjne. Otóż oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których zostało złożone, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. Natomiast w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, niż opierać się na jej dosłownym brzmieniu.
Oświadczenie woli musi być złożone w sposób swobodny (przymus fizyczny wyłącza oświadczenie woli, przymus psychiczny zaś stanowi wadę oświadczenia woli).
Oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, nie traci mocy wskutek tego, że zanim do tej osoby doszło, składający je zmarł lub utracił zdolność do czynności prawnych, chyba że co innego wynika z treści oświadczenia, z ustawy lub z okoliczności.
Jeżeli do dokonania czynności prawnej potrzebna jest zgoda osoby trzeciej, osoba ta może wyrazić zgodę także przed złożeniem oświadczenia przez osoby dokonujące czynności albo po jego złożeniu.