Rada pracownicza - to organ samorządu pracowników funkcjonujący w przedsiębiorstwach państwowych, od 1981 r. wybierana w demokratycznych wyborach. Obecnie jednak rada pracownicza jako reprezentant pracowników w przedsiębiorstwach państwowych nie odgrywa większej roli z uwagi na malejącą liczbę takich przedsiębiorstw. Radę pracowniczą należy odróżnić od rady pracowników. Możemy wyróżnić radę pracowniczą przedsiębiorstwa i radę pracowniczą załogi.
Rada pracownicza przedsiębiorstwa reprezentuje samorząd załogi. Składa się co do zasady z 15 członków. Wybierają ją pracownicy danego przedsiębiorstwa w wyborach powszechnych, bezpośrednich i równych, w głosowaniu tajnym. Jej kadencja trwa 2 lata. Bierne prawo wyborcze przysługuje pracownikom, którzy pracują w przedsiębiorstwie co najmniej 2 lata, nie służy zaś dyrektorowi przedsiębiorstwa, jego zastępcom, głównemu księgowemu, radcy prawnemu, kierownikom zakładów i ich zastępcom oraz pracownikowi przedsiębiorstwa oddelegowanemu do pracy poza przedsiębiorstwem na okres dłuższy niż pół roku.
Wybory członków rady pracowniczej przedsiębiorstwa organizuje i przeprowadza komisja wyborcza.
Rada pracownicza przedsiębiorstwa może powoływać komisje i zespoły spośród swoich członków oraz innych pracowników przedsiębiorstwa, które są jej organami. Członek rady pracowniczej zachowuje prawo do wynagrodzenia za czas niewykonywania pracy z powodu pełnienia swoich zadań w godzinach pracy.
Do kompetencji rady pracowniczej przedsiębiorstwa należy:
- uchwalenie oraz zmiana planu rocznego przedsiębiorstwa,
- przyjmowanie sprawozdania rocznego oraz zatwierdzanie bilansu,
- podejmowanie uchwał w sprawie inwestycji,
- wyrażanie zgody na utworzenie lub przystąpienie do spółki handlowej lub innej struktury organizacyjnej przewidzianej przepisami prawa bądź nabycie jej udziałów (akcji), jak również podejmowanie uchwał w sprawie wystąpienia z takiej struktury, żądania jej rozwiązania lub zbycia jej udziałów (akcji),
- wyrażanie zgody na oddawanie środków trwałych przedsiębiorstwa osobom prawnym lub fizycznym do korzystania w formie przewidzianej w prawie cywilnym,
- podejmowanie uchwał w sprawie łączenia i podziału przedsiębiorstw,
- podejmowanie uchwał w sprawie zakładowego budownictwa mieszkaniowego i socjalnego,
- podejmowanie uchwał w sprawie zmiany kierunku działalności przedsiębiorstwa,
- podejmowanie uchwał w sprawie podziału na fundusze wygospodarowanego dochodu pozostającego w dyspozycji przedsiębiorstwa oraz zasad wykorzystania tych funduszów; rada powinna zapewnić niezbędne środki na prowizje od zysku zgodnie z odrębnymi przepisami,
- wyrażanie zgody na zbywanie środków trwałych stanowiących przedmiot stałego użytku przedsiębiorstwa oraz na dokonanie darowizny,
- decydowanie o przystąpieniu przedsiębiorstwa w charakterze członka zbiorowego do organizacji społecznych,
- podejmowanie uchwał w sprawie klubów techniki i racjonalizacji,
- podejmowanie uchwał o przeprowadzeniu w przedsiębiorstwie referendum,
- wybieranie przedstawiciela do rady zrzeszenia przedsiębiorstw,
- podejmowanie uchwał w sprawach powołania i odwołania dyrektora przedsiębiorstwa oraz innych osób wykonujących kierownicze funkcje w przedsiębiorstwie zgodnie z przepisami ustawy o przedsiębiorstwach państwowych,
- prawo wyrażania opinii we wszystkich sprawach dotyczących przedsiębiorstwa oraz jego kierownictwa.
Rada pracownicza przedsiębiorstwa ma prawo do uzyskiwania informacji i przeprowadzania konsultacji zgodnie z przepisami ustawy z 7 kwietnia 2006 r. o informowaniu pracowników i przeprowadzaniu z nimi konsultacji.
Właściwe organy zobowiązane są do zasięgania opinii rady pracowniczej przedsiębiorstwa w sprawach:
- zmiany aktu o utworzeniu lub likwidacji przedsiębiorstwa,
- komercjalizacji i prywatyzacji bezpośredniej przedsiębiorstwa – z wyjątkiem przypadku, gdy z wnioskiem wystąpił dyrektor przedsiębiorstwa państwowego i rada pracownicza,
- zawierania przez przedsiębiorstwo porozumień i umów długoterminowych z innymi organizacjami gospodarczymi oraz organami administracji państwowej, wniosków o nadanie orderów i odznaczeń państwowych,
- decyzji dyrektora o przydziale mieszkań.
Rada pracownicza przedsiębiorstwa ma także prawo występowania z inicjatywami, wnioskami i uwagami we wszystkich sprawach dotyczących przedsiębiorstwa oraz do kontroli całokształtu działalności przedsiębiorstwa, ze szczególnym uwzględnieniem dbałości o racjonalną gospodarkę mieniem przedsiębiorstwa. Rada odbywa posiedzenia co najmniej raz na kwartał.
Natomiast w zakładach i innych wewnętrznych jednostkach organizacyjnych przedsiębiorstwa sporządzających bilans statut samorządu załogi może przewidzieć powoływanie również rady pracowniczej zakładu.