Czy w 2024 przysługuje dodatek za czas przestoju?

Tak, generalnie pracownikowi należy się wynagrodzenie tylko za pracę wykonaną. Jeżeli jednak np. pracownik jest niezdolny do pracy albo nie ma możliwości jej wykonywania z przyczyn od niego niezależnych, również ma prawo do wynagrodzenia.

W jakiej wysokości w 2024 przysługuje wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy?

Przepisy ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks Pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465), określają że pracownikowi za czas niewykonywania pracy:

jeżeli był gotów do jej wykonywania
a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy (przestój ma więc być niezawiniony i nie spowodowany przez pracownika)

przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną.

Jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania to pracownikowi należy się 60% wynagrodzenia.

Przestój ma miejsce, gdy np. nie ma materiałów czy narzędzi niezbędnych do wykonywania pracy (np. brak części w fabryce produkującej samochody). Gdy w zakładzie pracy nie ma energii elektrycznej czy też ma miejsce brak Internetu. Przestój zawsze jest niespodziewany. Może mieć charakter incydentalny ale i długotrwały.

Przykład

Z takim długotrwałym przestojem ekonomicznym mieliśmy do czynienia w trakcie pandemii wirusa Sars-CoV-2. Wówczas przedsiębiorcy i inne podmioty mogły się zwrócić z wnioskiem o przyznanie świadczeń na rzecz ochrony miejsc pracy, o wypłatę ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych świadczeń na dofinansowanie wynagrodzenia pracowników objętych przestojem ekonomicznym albo obniżonym wymiarem czasu pracy, w następstwie wystąpienia COVID-19.

Ile w 2024 wnosi wynagrodzenie za przestój?

W związku z przestojem w miejscu pracy pracownikowi, który jest gotowy do jej wykonywania należy się wynagrodzenie za przestój. W 2024 r. nie może być ono niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 września 2023 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2024 r. (Dz.U. z 2023 r. poz. 1893)

Na podstawie art. 2 ust. 5 ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (Dz. U. z 2020 r. poz. 2207 oraz z 2023 r. poz. 1667) zarządza się, co następuje:

Od dnia 1 stycznia 2024 r. ustala się minimalne wynagrodzenie za pracę w wysokości 4242 zł.
Od dnia 1 lipca 2024 r. ustala się minimalne wynagrodzenie za pracę w wysokości 4300 zł.

Gotowość do pracy co to jest? Jak zgłosić?

Gotowość do pracy to stan świadomości i woli pracownika obiektywnie zdolnego do wykonywania pracy polegający na rezygnacji z pełnej swobody dysponowania swoją osobą i czasem, na godzeniu się na ograniczenie tejże wolności na rzecz i przez pracodawcę. Ma to być pełna dyspozycyjność względem pracodawcy.

Przykład

Jak zgłosić gotowość do pracy?

Gotowość do pracy można zgłosić na różne sposoby. Pracownik może powiadomić pracodawcę o swojej dyspozycyjności np. telefonicznie, korespondencyjnie (wówczas zostaje dowód – co zawsze jest dodatkowym argumentem w razie sporu) czy też po prostu osobiście – stawiając się w miejscu pracy, na stanowisku pracy.

Trzeba jednak pamiętać, że dla ustalenia zamiaru świadczenia pracy obecność pracownika w zakładzie pracy nie zawsze jest konieczna. Szczególnie przy przedłużającym się przestoju, tj. przedłużającym się czasie trwania przeszkody (np. długotrwały czas naprawy maszyn w fabryce). Wówczas wystarczy potwierdzenie przez niego gotowości stawienia się do pracy na każde wezwanie pracodawcy. Jak podaje Sąd Rejonowy w Toruniu w wyroku z dnia 02 lipca 2020 r., IV P 311/19) uzewnętrznienie zamiaru wykonywania pracy musi być jednak, niezależnie od formy jego wyrażenia, na tyle jednoznaczne, by nie budził on wątpliwości pracodawcy.

Częstotliwość potwierdzania gotowości do pracy nie jest wprawdzie określona prawnie, ale pracownik powinien ją „manifestować”. Warto więc raz na jakiś czas, w zależności od długości trwania przestoju, utwierdzaj pracodawcę w przekonaniu, że jeżeli tylko przeszkoda ustanie, pracownik wróci natychmiast do pracy. Jest to ważne, ponieważ praktyka i orzecznictwo pokazują, że samo bierne oczekiwanie przez pracownika na wezwanie przez pracodawcę do wykonywania pracy nie oznacza gotowości do pracy w rozumieniu art. 81 § 1 KP, gdy takiego zachowania pracownika nie usprawiedliwiają okoliczności sprawy.

Czy pracownikowi przysługuje wynagrodzenie jeżeli spowodował przestój?

Jeżeli przestój nastąpił z winy pracownika, wynagrodzenie mu nie przysługuje. Wina pracownika nie musi być umyślna. Wystarczy, że przestój nastąpił z jego nieudolności lub niedołożenia należytej staranności. Wynagrodzenie nie należy się również, gdy przestój nastąpił z powodu warunków atmosferycznych, np. w budownictwie z powodu mrozu, przy żniwach z powodu ulewy.

Czy w okresie przestoju można wykonywać inną pracę?

Tak, w ramach uprawnień kierowniczych pracodawcy i możliwości wydawania pracownikowi poleceń pracodawca może na czas przestoju powierzyć pracownikowi inną pracę. Praca ta musi być jednak odpowiednia, za której wykonanie przysługuje wynagrodzenie. Przez inną odpowiednią pracę, którą pracodawca powierza pracownikowi na czas przestoju, należy rozumieć pracę odpowiadającą kwalifikacjom pracownika lub zbliżoną do jego kwalifikacji. Nie może to być praca o charakterze dyskryminującym, np. powierzenie wysoko kwalifikowanemu pracownikowi pracy prostej, niewspółmiernej do jego kwalifikacji.

Czy można w umowie wyłączyć wynagrodzenie za czas przestoju?

Nie, nie można. Postanowienie umowy o pracę, które by wyłączało uprawnienie pracownika za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, jest nieważne. Postanowienie takie byłoby niezgodne z KP.

Czy zmniejszenie popytu to przestój?

Nie, zmniejszenie czy ograniczenie produkcji wywołane zmniejszeniem popytu na wyroby (np. bożonarodzeniowe, które sprzedawane są głównie w ostatnim kwartale roku) nie stanowi przestoju. W takiej sytuacji wobec braku wywiązania się pracodawcy ze swego zobowiązania wypłaty wynagrodzenia pracownikowi, o ile był gotów do wykonywania pracy, należy się wynagrodzenie w pełnej wysokości.