Prezydent podpisał ustawę zmieniającą zasady obliczania stażu pracy nie tylko ogólnego, ale też zakładowego. Pracodawca będzie musiał uznać za staż pracy wiele innych okresów, nie tylko pracę na zlecenie i działalność gospodarczą. O jakich okresach mowa?
- Kiedy wejdą w życie nowe przepisy?
- Ogólny staż pracy
- Ogólny staż pracy – sfera budżetowa
- Dodatek stażowy dla sfery budżetowej
- Zakładowy staż pracy
- Prowadzenie działalności – jakie okresy zostaną zaliczone do stażu pracy?
- Korzystanie z ulgi na start
- Umowy cywilnoprawne. Jakie zasady uwzględniania w stażu?
- Umowa o dzieło – czy jej wykonywanie zostanie wliczone do okresu zatrudnienia?
- Zawieszenie działalności w celu opieki nad dzieckiem
- Zatrudnienie za granicą
- Jak potwierdzić dodatkowe okresy zatrudnienia?
Kiedy wejdą w życie nowe przepisy?
Nowe przepisy (ustawa z 26 września 2025 r. o zmianie ustawy – kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw) zaczną obowiązywać w stosunku do pracowników jednostek sektora finansów publicznych od 1 stycznia 2026 r.
W odniesieniu do pracowników innych podmiotów dokładna data nie jest jeszcze znana, jest ona bowiem uzależniona od dnia ogłoszenia ich w Dzienniku Ustaw. Przepisy wejdą w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po sześciu miesiącach od ogłoszenia tych przepisów. Można się spodziewać, że będzie to 1 maja 2026 r. oraz 1 czerwca 2026 r.
Ogólny staż pracy
Doliczenie dodatkowych okresów ubezpieczenia wpłynie na tzw. ogólny i zakładowy staż pracy. Staż pracy ogólny pozwala na nabycie określonych uprawnień w związku z posiadaniem stażu pracy u różnych pracodawców. Aktualny pracodawca zlicza zatem staż pracy u poprzednich pracodawców i na tej podstawie ustala uprawnienia pracownika.
Jeśli chodzi o kodeks pracy, to można wskazać jedynie dwa przepisy, które przewidują znaczenie ogólnego stażu pracy – dotyczą one prawa do urlopu wypoczynkowego oraz prawa do urlopu wychowawczego.
Zgodnie z art. 154 par. 1 k.p. wymiar urlopu wynosi 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat oraz 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat. Zgodnie zaś z art. 186 par. 1 k.p. pracownik zatrudniony co najmniej sześć miesięcy ma prawo do urlopu wychowawczego w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Do sześciomiesięcznego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia.
Ogólny staż pracy – sfera budżetowa
W sferze budżetowej ogólny staż pracy będzie miał szczególne znaczenie, ponieważ pragmatyki (ustawy regulujące sytuację pracowników) takie jak np.:
• ustawa z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej;
• ustawa z 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych;
• ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych,
przewidują dodatkowe uprawnienia dla pracowników uzależnione od stażu uzyskanego także u innych pracodawców.
Pracownicy objęci takimi przepisami mają prawo do obliczanego na tej podstawie dodatku stażowego oraz nagrody jubileuszowej.
Dodatek stażowy dla sfery budżetowej
Ci pracownicy, którzy są objęci przepisami przewidującymi dodatek stażowy, mogą liczyć na podwyżkę, o ile nie osiągnęli już limitu dodatku.
Jako przykład można wskazać art. 90 ust. 1 ustawy o służbie cywilnej. Zgodnie z nim członkowi korpusu służby cywilnej przysługuje dodatek za wieloletnią pracę w służbie cywilnej w wysokości wynoszącej po pięciu latach pracy 5 proc. miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego. Dodatek ten wzrasta o 1 proc. za każdy dalszy rok pracy aż do osiągnięcia 20 proc. miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.
Do okresów pracy uprawniających do dodatku za wieloletnią pracę w służbie cywilnej wlicza się wszystkie poprzednie zakończone okresy zatrudnienia oraz inne udowodnione okresy, jeżeli z mocy odrębnych przepisów podlegają one wliczeniu do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze.
Zakładowy staż pracy
Zakładowy staż pracy ma znaczenie dla ustalenia uprawnień (sytuacji) pracownika u danego pracodawcy, ale pod uwagę bierze się jedynie zatrudnienie u danego pracodawcy. Przykładem takiego uprawnienia jest długość okresu wypowiedzenia, który jest uzależniony od okresu zatrudnienia u tego pracodawcy. Zgodnie z art. 36 par. 1 k.p. okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony i umowy o pracę zawartej na czas określony jest uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy i wynosi:
• 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż sześć miesięcy;
• 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej sześć miesięcy;
• 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej trzy lata.
Po wejściu w życie nowych przepisów pracodawca przy obliczaniu okresów wypowiedzenia będzie musiał uwzględnić także czas przed zawarciem umowy o pracę, podczas którego pracownik był jeszcze zleceniobiorcą albo prowadził działalność gospodarczą i wykonywał ją na rzecz tego pracodawcy.
Prowadzenie działalności – jakie okresy zostaną zaliczone do stażu pracy?
Za staż pracy zostaną uznane okresy prowadzenia pozarolniczej działalności oraz okresy współpracy przy tej działalności. Zgodnie z art. 8 ust. 6 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność uznaje się:
• osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą (z wyjątkiem osoby korzystającej z ulgi na start).
• twórcę i artystę;
• osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu;
• wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej;
• akcjonariusza prostej spółki akcyjnej wnoszącego do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług;
• komplementariusza w spółce komandytowo-akcyjnej;
• osobę prowadzącą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów oświatowych.
Za staż pracy zostaną uznane takie okresy, za które zostały opłacone składki. Jeśli więc prowadzący działalność ma zaległości w opłacaniu składek za siebie, to okres, za który istnieje zaległość, nie zostanie uwzględniony jako staż pracy.
Nie dotyczy to sytuacji, gdy prowadzący pozarolniczą działalność został zwolniony z opłacania składek na podstawie przepisów szczególnych, jak np. ulgi w trakcie pandemii.
Taka sama zasada dotyczy współpracownika. Za współpracownika uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności (art. 8 ust. 11 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).
Korzystanie z ulgi na start
Ulga na start przysługuje prowadzącym działalność gospodarczą w okresie pierwszych sześciu miesięcy kalendarzowych prowadzenia tej działalności. Polega ona na zwolnieniu z obowiązku opłacania składki na ubezpieczenie społeczne, nie ma natomiast prawa do zasiłków, jak również okres ten nie zostanie wliczony do okresu uprawniającego do emerytury minimalnej. Przedsiębiorca ma jednak obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie zdrowotne.
Okres korzystania z ulgi na start będzie zaliczony tej osobie jako okres stażu zatrudnienia. Jeśli przedsiębiorca zgłosił do ubezpieczeń także współpracownika, to współpracownik także może doliczyć sobie ten okres do okresu zatrudnienia.
Umowy cywilnoprawne. Jakie zasady uwzględniania w stażu?
Do okresu zatrudnienia zostaną także wliczone okresy:
• wykonywania umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,
• wykonywania umowy agencyjnej,
• pozostawania przez osobę fizyczną osobą współpracującą z osobami wskazanymi wyżej,
• pozostawania przez osobę fizyczną członkiem rolniczej spółdzielni produkcyjnej,
• pozostawania przez osobę fizyczną członkiem spółdzielni kółek rolniczych
– w których ta osoba fizyczna podlegała ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym.
Do okresu zatrudnienia wlicza się także udokumentowane powyższe okresy, w których osoba fizyczna nie podlegała ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym na podstawie odrębnych przepisów.
Do stażu zatrudnienia zostaną zaliczone także okresy współpracy przy wykonywaniu tych okresów.
Umowa o dzieło – czy jej wykonywanie zostanie wliczone do okresu zatrudnienia?
Nie, wykonywanie umowy o dzieło nie zostanie wliczone do okresu zatrudnienia.
Inaczej byłoby, gdyby ZUS uznał umowę o dzieło w rzeczywistości za umowę zlecenia albo gdyby umowa ta została uznana za umowę o pracę w wyniku powództwa samego wykonującego umowę o dzieło albo inspektora PIP. W takiej sytuacji taka umowa nie jest już traktowana jak umowa o dzieło ze wszystkimi tego konsekwencjami, także w zakresie wliczania do okresu zatrudnienia.
Zawieszenie działalności w celu opieki nad dzieckiem
Do okresu zatrudnienia wlicza się okres zawieszenia działalności gospodarczej przez osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, za który zostały opłacone składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Chodzi tu o osoby, o których mowa w art. 6a ust. 1 pkt 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z nim obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym podlegają osoby sprawujące osobistą opiekę nad dzieckiem, które prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą przez okres co najmniej sześciu miesięcy i zaprzestały jej prowadzenia albo zawiesiły wykonywanie działalności gospodarczej.
Składki za takie osoby finansuje budżet państwa. Jest to uprawnienie analogiczne do osób zatrudnionych w oparciu o umowę o pracę, którzy mają prawo do urlopu wychowawczego, za którego okres składki także są finansowane przez budżet państwa.
Do okresu zatrudnienia wlicza się także okres sprawowania przez osobę współpracującą osobistej opieki nad dzieckiem, za który zostały opłacone składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe.
Zatrudnienie za granicą
Do okresu zatrudnienia wlicza się udokumentowany okres wykonywania pracy zarobkowej na innej podstawie niż stosunek pracy przebyty za granicą. Przepisy nie precyzują, w jaki sposób będzie można udowodnić taki okres. Można jednak przyjąć, że będą to mogły być dowolne środki dowodowe świadczące o tym, że dana osoba wykonywała jakąś pracę zarobkową za granicą, jak np. dokumenty podatkowe.
Jak potwierdzić dodatkowe okresy zatrudnienia?
Aby potwierdzić dodatkowe okresy zatrudnienia, zainteresowana osoba składa wniosek do ZUS poprzez swój profil na PUE ZUS. ZUS sporządza i doręcza wnioskodawcy zaświadczenie w postaci elektronicznej na profilu na PUE ZUS.
Podstawa prawna
art. 36, art. 154 i art. 186 ustawy z 26 czerwca 1974 r. - kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 277)
art. 6a i art. 8 ust. 6 i 11 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 350 ze zm.)