Rośnie globalne zapotrzebowanie na płatną opiekę, czy to nad osobami starszymi czy nad osobami niepełnosprawnymi. Coraz więcej państw na całym świecie, w tym szczególnie w UE boryka się z kryzysem opiekuńczym. Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP) szacuje, że kobiety stanowią trzy czwarte z 75,6 miliona pracowników domowych na całym świecie. Konieczne jest zapewnienie im ochrony w zatrudnieniu, w tym ochrony ubezpieczeniowej. MOP alarmuje o implementację przepisów. Praca domowa jest w dalszym ciągu niedoceniana i niedostrzegana oraz że w znacznej części jest wykonywana przez kobiety i dziewczęta, z których wiele jest migrantkami lub członkami społeczności znajdujących się w trudnej sytuacji i które są w szczególny sposób narażone na łamanie praw człowieka i pracownika, molestowanie seksualne czy dyskryminację. Czas to zmienić!
- Coraz więcej osób będzie potrzebowało opieki, potrzebni będą opiekunowie - trzeba zagwarantować im godną pracę
- Pracownicy domowi i kryzys opiekuńczy
- Pracownicy domowi mają prawa na szczeblu międzynarodowym - co z tego, skoro Konwencja nie jest ratyfikowana
- Pracownicy domowi stanowią co najmniej 25 procent wszystkich płatnych pracowników opiekuńczych
- W nowym dokumencie politycznym wzywa się rządy, organizacje pracowników i pracodawców zagwarantowania praw pracownikom domowym
Coraz więcej osób będzie potrzebowało opieki, potrzebni będą opiekunowie - trzeba zagwarantować im godną pracę
Międzynarodowa Organizacja Pracy szacuje, że do 2030 r. 1,9 mld dzieci w wieku poniżej 15 lat i 200 mln osób starszych będzie wymagało opieki. Oznacza to łączny wzrost o 200 mln osób potrzebujących opieki w porównaniu z 2015 r. Ponadto ONZ przewiduje wzrost potrzeb w zakresie opieki długoterminowej, a odsetek osób starszych (w wieku 60 lat lub więcej) w światowej populacji ma wzrosnąć z 13,5 proc. w 2020 r. do 21,4 proc. do 2050 r. i 28,2 proc. do 2100 r. Oczekuje się, że w wyniku takich zmian demograficznych gospodarka opiekuńcza będzie rosła wraz ze zwiększonym popytem. Jeżeli inwestycje zaspokoją popyt i zagwarantują godną pracę pracownikom opiekuńczym, gospodarka opiekuńcza to szacuje się, że do 2035 r. powstanie 300 mln miejsc pracy i zmniejszenie nierówności płci .
Pracownicy domowi i kryzys opiekuńczy
W ostatnim czasie MOP wydała bardzo ważną publikację: Od globalnego kryzysu opiekuńczego do jakości w domu: argumenty przemawiające za włączeniem pracowników domowych do polityki opiekuńczej i zapewnieniem im praw w pracy. Mając na uwadze nieproporcjonalną obecność kobiet na rynku pracy - w ramach wykonywania czynności opiekuńczych - często "na czarno", czy bez odpowiednio wysokiego wynagrodzenia i ubezpieczenia, trzeba wdrożyć pewne postulaty i przepisy, tak aby zagwarantować tej grupie należytą ochronę. Okazuje się, że 80% opieki (m.in. na nad niepełnosprawnymi członkami rodziny, nad osobami starszymi czy nad dziećmi) w UE jest świadczona przez opiekunów nieformalnych, z których 75% stanowią kobiety. Jeśli chodzi o pracę nieformalną, kobiety w UE poświęcają 22 godziny tygodniowo na opiekę i prace domowe, podczas gdy mężczyźni spędzają tylko dziewięć godzin. Prawa pracowników domowych mają kluczowe znaczenie dla osiągnięcia równości płci.
Pracownicy domowi mają prawa na szczeblu międzynarodowym - co z tego, skoro Konwencja nie jest ratyfikowana
Sytuację pracowników domowych reguluje Konwencja nr 189 Międzynarodowej Organizacji Pracy dotycząca pracowników domowych. Przepisy ustanowiono już w 2011 r. kiedy to Konferencja Ogólna Międzynarodowej Organizacji Pracy została zwołana do Genewy. MOP alarmuje, że pracownicy domowi stanowią znaczącą część krajowej siły roboczej i pozostają w grupie osób najbardziej zmarginalizowanych, niedocenionych i takich, którzy nie mają zagwarantowanych praw pracowniczych.
Zgodnie z Konwencją określenie „praca domowa” oznacza pracę wykonywaną w gospodarstwie domowym lub gospodarstwach domowych albo na ich rzecz. Z kolei "pracownik domowy” oznacza każdą osobę wykonującą pracę domową w ramach stosunku pracy ale już osoba wykonująca pracę domową jedynie dorywczo lub sporadycznie i nie zawodowo, nie jest pracownikiem domowym. W praktyce często prace domowe wykonują migranci, w tym młode migrantki - któe niekiedy nie mają inengo wyboru.
Pracownicy domowi często nie mają jednak dostępu do praw pracowniczych i ochrony socjalnej, a także nie mają dostępu do praw i usług opiekuńczych dla siebie i swoich rodzin, na przykład ochrony macierzyństwa, zasiłków na dzieci, opieki nad dziećmi i usług opieki długoterminowej. MOP dąży do tego, aby pracownicy domowi mieli zagwarantowaną np.: swobodę zrzeszania się, prawo do rokowań zbiorowych; aby praca domowa nie stanowiła pracy przymusowej lub obowiązkowej, aby zlikwidować pracę domową wśród dzieci oraz aby wyeliminować zjawisko dyskryminacji w zatrudnieniu i brak legalnego zatrudnienia pracowników domowych.
Pracownicy domowi stanowią co najmniej 25 procent wszystkich płatnych pracowników opiekuńczych
Pracownicy domowi, zatrudniani bezpośrednio przez gospodarstwo domowe lub za pośrednictwem publicznego lub prywatnego usługodawcy, odgrywają integralną rolę w świadczeniu usług opiekuńczych. Jeżeli mają na uwadze nawet tylko osoby zatrudnione bezpośrednio w gospodarstwach domowych, pracownicy domowi stanowią co najmniej 25 procent wszystkich płatnych pracowników opiekuńczych, w tym pielęgniarek, nauczycieli, lekarzy i pracowników opieki osobistej. Udział pracowników domowych wśród pracowników opiekuńczych jest jednak znacznie wyższy w krajach, w których inwestycje w sektor opieki są niewielkie.
W nowym dokumencie politycznym wzywa się rządy, organizacje pracowników i pracodawców zagwarantowania praw pracownikom domowym
- uznanie pracowników domowych za pracowników opiekuńczych i włączenie ich jako świadczeniodawców do krajowych polityk opiekuńczych i systemów zabezpieczenia społecznego;
- zapewnienie praw pracowniczych, ochrony socjalnej i dostępu do usług opiekuńczych, które zaspokajają potrzeby pracowników domowych, w tym poprzez ratyfikację i wdrożenie Konwencji nr 189;
- uznania umiejętności pracowników domowych i zapewnienia odpowiedniego wynagrodzenia i innych świadczeń;
- podnoszenia świadomości na temat kluczowej roli, jaką pracownicy domowi odgrywają w opiece – bezpośrednio i pośrednio – nad dziećmi, osobami starszymi, osobami niepełnosprawnymi potrzebującymi wsparcia oraz osobami wymagającymi opieki długoterminowej.
- skorzystania z metody Droga MOP do godnej pracy dla pracowników domowych przy przyjmowaniu polityki opieki;
- dopilnowania, aby głos pracowników domowych i pracodawców pracowników domowych był uwzględniany w dialogu społecznym.
W Polsce mamy urlop opiekuńczy, ponieważ pracownikowi przysługuje w ciągu roku kalendarzowego urlop opiekuńczy, w wymiarze 5 dni, w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. To zdecydowanie za mało, konieczne są regulacje ustawowe!