Zawarcie umowy o pracę w okresie ciąży

• Zawarcie umowy w okresie ciąży – czy jest możliwe?
• Cechy stosunku pracy – jakie?
• Wola stron – przy umowie z kobietą w ciąży
• Przedłużenie umowy do dnia porodu
• Zawarcie umowy celem uzyskania zasiłku
• Pozorność umowy o pracę z kobietą w ciąży
• Pozorna umowa o pracę celem korzystania ze świadczeń przez kobietę w ciąży

Zawarcie umowy w okresie ciąży – czy jest możliwe?

Tak, jak najbardziej możliwe jest zawarcie umowy, w tym umowy o pracę, w okresie ciąży. Obowiązujące przepisy nie zakazują zawierania umów o pracę z kobietami w ciąży, który to zakaz stałby w oczywistej sprzeczności z podstawową zasadą wolności i prawa do pracy, które są wyrażone w Konstytucji RP i w Kodeksie Pracy. Zakazana jest jakiejkolwiek dyskryminacja w stosunkach pracy, w tym np. ze względu na fakt rodzicielstwa. Zakaz podejmowania działalności zarobkowej przez kobiety w ciąży naruszałby ponadto konstytucyjną zasadę równości wszystkich wobec prawa i w prawie. Zarówno kobiety jak i mężczyźni mają prawo w równym stopniu uczestniczyć w życiu społeczno-zawodowym. 

Cechy stosunku pracy – jakie?

Aby umowa o pracę nie została zakwestionowana przez ZUS muszą zajść wszystkie cechy stosunku pracy, a przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem.

Wola stron – przy umowie z kobietą w ciąży

W sytuacji gdy wolą stron zawierających umowę o pracę było nawiązanie stosunku pracy i doszło do faktycznego świadczenia pracy przyjmowanego przez pracodawcę za wynagrodzeniem, sama świadomość jednej ze stron umowy, a nawet obu jej stron, co do wystąpienia w przyszłości zdarzenia uprawniającego do świadczeń z ubezpieczenia społecznego (np. ciąży, choroby), nie daje podstawy do uznania, że umowa miała na celu obejście prawa bądź, że jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Przedłużenie umowy do dnia porodu

Kobiety w ciąży powinny widzieć, że umowa o pracę zawarta na czas określony albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu. Nie dotyczy to jednak umowy o pracę na czas określony zawartej w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy.

Zawarcie umowy celem uzyskania zasiłku

Zawarcie umowy o pracę w okresie ciąży, nawet jeśli głównym powodem jest chęć uzyskania zasiłku macierzyńskiego bądź odpowiednio wysokiego zasiłku, nie jest naganne ani tym bardziej sprzeczne z prawem, jeśli umowa faktycznie jest realizowana. Co ważne, nawet dążenie kobiety ciężarnej do uzyskania ochrony ubezpieczeniowej (ale bez ustalenia wynagrodzenia za pracę na rażąco wysokim poziomie) jest zachowaniem rozsądnym i uzasadnionym, zarówno z osobistego, jak i społecznego punktu widzenia.

Pozorność umowy o pracę z kobietą w ciąży

Nie można przyjąć pozorności oświadczeń woli o zawarciu umowy o pracę, gdy pracownik podjął pracę i ją wykonywał, a pracodawca świadczenie to przyjmował. Zarazem jednak nie wystarcza jakakolwiek praca, gdyż znaczenie ma dopiero praca przewidziana dla stosunku pracy, a nie stanowią takiej pracy czynności faktyczne pozorujące realizację umowy o pracę.

Pozorność umowy o pracę zachodzi także wówczas, gdy praca nie jest realizowana w warunkach zatrudnienia pracowniczego (art. 22 § 1 KP). Przy dokonywaniu oceny charakteru łączącego strony stosunku prawnego w postępowaniach dotyczących ubezpieczeń społecznych bierze się pod uwagę również takie czynniki jak: 

• charakter prowadzonej przez pracodawcę działalności gospodarczej
• jakie jest zapotrzebowanie pracodawcy na zatrudnienie pracownika na danym stanowisku
• jakie są dochody pracodawcy
• jakie braki występują w dokumentacji pracowniczej
• jak ta dokumentacja jest prowadzona
• czy pracodawca zatrudniał wcześniej lub później pracownika na danym stanowisku.

Polecamy: „Kodeks pracy 2023. Praktyczny komentarz z przykładami"

 

Pozorna umowa o pracę celem korzystania ze świadczeń przez kobietę w ciąży

W ostatni czasie Sąd Najwyższy dość rygorystycznie ocenił sytuację obchodzenia przepisów prawa pracy przez kboiety w ciąży i pracodawców. Uznał bowiem, że samo podpisanie przez pracownicę będącą w stanie ciąży umowy o pracę, bez realnego świadczenia pracy, może być ocenione za pozór zatrudnienia w sposób intencjonalnie zmierzający do obejścia prawa pracy z ewidentnym zamiarem skorzystania z nienależnych świadczeń z ubezpieczeń społecznych, które nie przysługiwały bez wykazania realnego tytułu podlegania pracowniczym ubezpieczeniom.

Nawet deklaracja i opłacenie składek z tytułu pracowniczego zatrudnienia, mogą być zakwestionowane skoro działania pracownicy wskazują, że od samego początku nie miała zamiaru świadczenia pracy. Takie zabiegi pozostają w ewidentnej sprzeczności z zasadą równego traktowania wszystkich rzeczywiście ubezpieczonych, w tym z zasadą solidaryzmu ubezpieczeń społecznych, z której nie powinna korzystać osoba pozornie i intencyjnie zatrudniona na podstawie wyłącznie deklarowanego „konsensualnego” zatrudnienia w oparciu o pozorowaną umowę o pracę (zob. postanowienie Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 lutego 2022 r., I USK 415/21).