O prawach dziecka - po dziecięcemu

Konwencja o prawach dziecka i Deklaracja Praw Dziecka

Jednym z ważniejszych aktów prawnych w zakresie regulacji praw dziecka jest Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r. (Dz. U. z dnia 23 grudnia 1991 r., dalej jako: Konwencja). Już z preambuły Konwencji wynika, że dziecko dla pełnego i harmonijnego rozwoju swojej osobowości powinno wychowywać się w środowisku rodzinnym, w atmosferze szczęścia, miłości i zrozumienia. Ponadto dziecko powinno być w pełni przygotowane do życia w społeczeństwie jako indywidualnie ukształtowana jednostka, w duchu pokoju, godności, tolerancji, wolności, równości i solidarności.

Przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w dniu 20 listopada 1959 r. została uchwalona Deklaracja Praw Dziecka. Do najważniejszych zasad deklaracji należą:

1.  ZAKAZ DYSKRYMINACJI - wszystkie dzieci mają takie same prawa – nie ma gorszych ani lepszych dzieci! Nie jest dopuszczalna dyskryminacja dzieci z powodu rasy, koloru, płci, języka, wyznania, poglądów politycznych lub innych, narodowości lub pochodzenia społecznego, majątku, urodzenia lub z jakiegokolwiek innego powodu. Zasadę tę stosuje się zarówno w stosunku do dziecka, jak i do jego rodziny.
2.  DOBRO I ROZWÓJ DZIECKA - dziecko korzysta ze szczególnej ochrony, a ustawodawstwo i inne środki mają mu stworzyć wszelkie możliwości i ułatwienia dla zdrowego i normalnego rozwoju fizycznego, umysłowego, moralnego, duchowego i społecznego, w warunkach wolności i godności.
3. PRAWO DO NAZWISKA I OBYWATELSTWA - z chwilą przyjścia na świat dziecko ma prawo do nazwiska i obywatelstwa.
4. DOBRODZIEJSTWA - dziecko korzysta z dobrodziejstw ubezpieczeń społecznych. Jest ono uprawnione do tego, by zdrowo rosło i rozwijało się; w tym celu należy zapewnić szczególną ochronę zarówno dziecku jak i matce, łącznie z odpowiednią opieką, tak przed urodzeniem, jak i po urodzeniu. Dziecko ma prawo do odpowiedniego wyżywienia i mieszkania, rozrywek i opieki lekarskiej. 
5. OCHRONA DZIECI Z UPOŚLEDZENIAMI - dziecko upośledzone pod względem fizycznym, umysłowym lub społecznym należy traktować, wychowywać i otaczać szczególną opieką, z uwzględnieniem jego stanu zdrowia i warunków życiowych.
6. PRAWO DO NAUKI - dziecko ma prawo do nauki; nauka ta jest bezpłatna i obowiązkowa, przynajmniej w zakresie szkoły podstawowej. Dziecko powinno otrzymać takie wychowanie, które podnosi jego kulturę ogólną i umożliwia mu, w warunkach równych szans, rozwinięcie swych zdolności, wyrobienie zdrowego rozsądku oraz poczucia odpowiedzialności moralnej i społecznej.
7. OCHRONA DZIECKA PRZED WYZYSKIEM- dziecko należy chronić przed wszelkiego rodzaju zaniedbaniem, okrucieństwem i wyzyskiem. Nie powinno ono być przedmiotem handlu. Dzieci nie powinny pracować przymusowo, ani też wykonywać zajęć (czy to zarobkowych czy nie), które mogłyby narazić dziecko na utratę zdrowia lub życia.
8. PRAW WYBORU ŚCIEŻKI ŻYCIOWEJ - dziecka nie wolno w żadnym razie zmuszać ani upoważniać do wykonywania jakiegokolwiek zawodu lub pełnienia czynności, które by wpływały szkodliwie na jego rozwój fizyczny, umysłowy lub moralny. Dziecko ma prawo do rozwijania swoich zainteresowań lub zdolności, ma także prawo do różnego rodzaju korepetycji i wsparcia ze strony dorosłych.
9. PRAWO DO WYPOWIEDZI - każdy ma prawo mieć swoje zdanie, własne myśli i poglądy. Dziecko może wypowiadać się w swoich sprawach przed sądem lub w innych instytucjach. Przysłowie: "dzieci i ryby głosu nie mają" nie jest więc w dzisiejszych czasach - tak aktualne jak kiedyś.
10.  PRAWO DO INFORMACJI - dzieci mogą szukać informacji, wypowiadać się w dowolny sposób (np. mówiąc, pisząc, tworząc sztuki teatralne, rysując). Należy jednak pamiętać, aby korzystając z prawa do wypowiedzi, nikogo nie obrazić.
11. PRAWO DO PRYWATNOŚCI - nikt nie ma prawa poniżać i ośmieszać dziecka ani wtrącać się do jego osobistych spraw, czytać listów, maili, esemesów czy pamiętników – chyba że w uzasadnionych sytuacjach sąd zadecyduje inaczej.
12. DOSTĘP DO RÓŻNYCH MEDIÓW - dziecko ma prawo do korzystania z książek, gazet, internetu – choć rodzice czy opiekunowie powinni czuwać nad tym, z czego i jak długo korzysta.
13. OCHRONA PRZED PRZEMOCĄ - nikt, nawet mama czy tata nie mają prawa bić dziecka lub dręczyć go w inny sposób! Rodzicom i opiekunom nie wolno zaniedbywać dziecka. Zadaniem dorosłych jest chronić dziecko przed przemocą.
14. PRAWO DO OPIEKI MEDYCZNEJ - dziecko zawsze ma prawo do leczenia, do opieki medycznej.
15. PRAWO DO ZABEZPIECZENIA SPOŁECZNEGO - jeśli rodzina dziecka jest w trudnej sytuacji finansowej, państwo powinno dziecku pomóc. Państwo realizuje różnego rodzaju programy, np. 500+.
16. PRAWO DO WYPOCZYNKU - każde dziecko ma prawo do wypoczynku i czasu wolnego.
17. PRAWO DO OCHRONY PRZED NARKOTYKAMI - państwo ma obowiązek wszelkimi prawnymi sposobami chronić dzieci przed narkotykowym uzależnieniem.
18. OCHRONA PRZED WYZYSKIEM SEKSUALNYM - nikt nie może wykorzystywać seksualnie dzieci!
19. OCHRONA PODCZAS WOJEN -dzieci poniżej 15. roku życia nie mogą brać udziału w wojnach.
20. PRAWA DZIECI PODEJRZANYCH O POPEŁNIENIE PRZESTĘPSTWA - jeśli dziecko jest podejrzane o jakieś przestępstwo, to ma prawo do odpowiedniej pomocy w sądzie, do wypowiedzi w swojej sprawie i przedstawienia swojej wersji zdarzeń. Dziecko ma prawo do pełnomocnika lub obrońcy czy też udziału psychologa w sprawie.