Głównym źródłem regulacji dotyczących warunków i zasad przyznawania wynagrodzenia za pracę są regulaminy wynagradzania lub układy zbiorowe pracy (art. 771 Kodeksu pracy K.p.), przy czym zawarcie układów zbiorowych zależy od woli pracodawcy i związków zawodowych. W przypadku braku układu zbiorowego pracodawca zatrudniający co najmniej 50 pracowników ma obowiązek tworzyć regulamin wynagradzania. W przypadku mniejszych pracodawców, zatrudniających mniej niż pięćdziesięciu pracowników, takiej konieczności nie ma.
Zapraszamy na webinarium: Zatrudnianie i rozliczanie obcokrajowców zza wschodniej granicy
Od 1 stycznia 2017 r. pracodawca zatrudniający co najmniej 20 i mniej niż 50 pracowników, nieobjętych układem zbiorowym pracy ustala warunki wynagradzania za pracę w regulaminie wynagradzania, jeżeli zakładowa organizacja związkowa wystąpi z wnioskiem o jego ustalenie (art. 772 § 12 K.p.).
Polecamy książkę: Kodeks pracy 2017 Praktyczny komentarz z przykładami
Regulamin wynagradzania ustala pracodawca w uzgodnieniu z działającą u pracodawcy zakładową organizacją związkową. W przypadku, gdy u pracodawcy nie działa zakładowa organizacja związkowa, regulamin wynagradzania ustala samodzielnie pracodawca (art. 772 § 4 K.p.). Pracodawca planujący modyfikacje zasad wynagradzania pracowników powinien dokonać zmiany regulaminu wynagradzania. Zmiany dokonuje się w tym samym trybie, co jego uchwalenie – dokonuje go samodzielnie pracodawca, bądź pracodawca w uzgodnieniu z działającą u pracodawcy zakładową organizacją związkową.
W przypadku istnienia kilku organizacji związkowych w zakładzie pracy - zgodnie z art. 30 ust. 5 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych - pracodawca może samodzielnie zmienić treść regulaminu wynagradzania jeżeli organizacje związkowe albo organizacje związkowe reprezentatywne w rozumieniu art. 24125a K.p. nie przedstawią wspólnie uzgodnionego stanowiska w terminie 30 dni od daty przedstawienia tym organizacjom projektu zmian regulaminu.
Modyfikacja zasad wynagradzania pracowników objętych zakładowym lub ponadzakładowym układem zbiorowym jest bardziej skomplikowana.
Pracodawca nie ma możliwości samodzielnej zmiany ponadzakładowego układu pracy – inicjatywę w tym zakresie po stronie pracodawcy posiada właściwy statutowo organ organizacji zrzeszającej pracodawców(art. 24114 § 1 pkt 2 K.p.). Pracodawca może jednak wprowadzić rozwiązania korzystniejsze dla pracowników w zakładowym układzie pracy bądź innym zakładowym akcie prawa pracy.
Do modyfikacji wynagrodzenia pracowników objętych wyłącznie zakładowym układem zbiorowym pracy, konieczna jest modyfikacja starego układu, bądź zawarcie nowego. Zmiany do układu wprowadza się w drodze protokołów dodatkowych, jednak procedura jest taka sama jak przy uchwalaniu nowego układu. Dokonuje się je na mocy rokowań między pracodawcą, a wspólną reprezentacją działających u pracodawcy organizacji związkowych lub działającymi wspólnie poszczególnymi organizacjami związkowymi (art. 24125 § 1 K.p.).
Zmiany zakładowego układu zbiorowego pracy nie obejmują jednak wszystkich kategorii pracowników. Zasady wynagradzania pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy, w rozumieniu art. 128 § 2 pkt 2 K.p. oraz osób zarządzających na podstawie niż stosunek pracy, nie mogą być bowiem ustalane w układzie zbiorowym (art. 24126 § 2 K.p.).
Zarówno układ zbiorowy, jak i protokoły dodatkowe do układu podlegają obowiązkowi rejestracji. Zmiany wchodzą w życie w terminie określonym w rejestrowanym układzie (protokole dodatkowym), nie wcześniej jednak niż z dniem zarejestrowania (art. 24111 § 1 – art. 24112 § 1 K.p.).