Strajk zakładowy, który polega na zbiorowym powstrzymywaniu się pracowników od wykonywania pracy w celu rozwiązania sporu dotyczącego warunków pracy, płac lub świadczeń socjalnych oraz praw i wolności związkowych pracowników lub innych grup, którym przysługuje prawo zrzeszania się w związkach zawodowych, jest ogłaszany przez organizację związkową po uzyskaniu zgody większości głosujących pracowników, jeżeli w głosowaniu wzięło udział co najmniej 50% pracowników zakładu pracy.
Udział w strajku jest dobrowolny, a więc w danym zakładzie pracy w czasie strajku mogą być dwie grupy pracowników – biorących udział w strajku oraz w nim nieuczestniczących. Tym samym różnie kształtuje się sytuacja tych osób.
Pracownicy nieuczestniczący w strajku
Pracownik, który w strajku nie bierze udziału zachowuje prawo do wynagrodzenia, gdyż co do zasady pozostaje w tym czasie w gotowości do wykonywania pracy. Jeżeli zakład pracy zostaje unieruchomiony przez strajkującą część załogi mamy do czynienia z przestojem. Zgodnie z art. 81 § 1 kodeksu pracy za czas niewykonywania pracy, jeżeli pracownik był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 60% wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, które w roku 2018 będzie wynosiło 2100 zł. Jest to tzw. wynagrodzenie gwarancyjne.
Polecamy książkę: Kodeks pracy 2018. Praktyczny komentarz z przykładami
Pracownicy biorący udział w strajku
Inaczej kształtuje się natomiast sytuacja pracowników biorących udział w strajku. Co do zasady, zgodnie z art. 23 ust. 2 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych w okresie strajku zorganizowanego zgodnie z przepisami ustawy pracownik zachowuje prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz uprawnień ze stosunku pracy, z wyjątkiem prawa do wynagrodzenia. Za okres przerwy w wykonywaniu pracy, wlicza się do okresu zatrudnienia w zakładzie pracy. Należy podkreślić, że pracownikowi nie przysługuje również tzw. wynagrodzenie gwarancyjne za czas przestoju, pracownik uczestniczący w strajku nie pozostaje bowiem w gotowości do pracy. Teoretycznie, mogłoby się wydawać, że jeśli strajk został wywołany przez pracodawcę takie wynagrodzenie powinno się strajkującym należeć, jednak właśnie art. 23 ust. 2 ustawy o rozwiązywaniu sporów zbiorowych przesądza, że pracownikowi wynagrodzenie nie przysługuje, niezależnie od powodów, które strajk wywołały. W takim wypadku przysługujące normalnie w danym miesiącu pracownikowi wynagrodzenie zostaje proporcjonalnie obniżone za czas pozostawania w strajku.
Może się zdarzyć, że pracownikowi zostało już wypłacone pełne wynagrodzenie, bez odliczenia części wynagrodzenia przypadającej za czas, w którym pracownik uczestniczył w strajku. Pracodawca ma wówczas prawo do potrącenia wypłaconej kwoty z wynagrodzenia za pracę przysługującego w kolejnym miesiącu. Zgodnie z art. 87 § 7 kodeksu pracy z wynagrodzenia za pracę odlicza się i to w pełnej wysokości kwoty wypłacone w poprzednim terminie płatności za okres nieobecności w pracy, za który pracownik nie zachowuje prawa do wynagrodzenia. Za okres nieobecności rozumie się również udział w strajku. Takie potrącenie następuje bez zgody pracownika, ale jedynie w następnym okresie płatności.
Jednocześnie nie ma zakazu wypłaty wynagrodzenia pracownikom uczestniczącym w strajku. Może ono zostać wypłacone ze specjalnie stworzonego przez organizację związkową funduszu strajkowego. Również pracodawca może przyznać w porozumieniu kończącym strajk pracownikom prawo do wynagrodzenia za okres strajku. Takie działanie pracodawcy będzie oczywiście zgodne z prawem, może się więc zdarzyć, że pracownik mimo uczestniczenia w strajku otrzyma wynagrodzenie za pracę.