RADA
Za czas niewykonywania pracy pracownikom przysługuje wynagrodzenie, jeśli przejawiali gotowość do jej podjęcia, lecz doznali przeszkody z przyczyn dotyczących pracodawcy, a do takich należy zaliczyć strajk. Wynagrodzenie przysługujące za czas przestoju pracownikom wynagradzanym akordowo ustala się według zasad przyjętych do ustalenia wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy.
UZASADNIENIE
Za wykonaną pracę pracownikowi przysługuje wynagrodzenie. Natomiast za czas jej niewykonywania wynagrodzenie przysługuje tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią. Oznacza to, że aby za czas niewykonywania pracy pracownik mógł otrzymać wynagrodzenie, musi mu to zagwarantować konkretny przepis prawa pracy, a więc np.: za czas choroby - wynagrodzenie chorobowe (art. 92 § 1 Kodeksu pracy), za czas urlopu - wynagrodzenie urlopowe (art. 172 Kodeksu pracy).
Prawo do wynagrodzenia w czasie, w którym pracownik nie wykonuje pracy, mogą także zapewnić korzystniejsze przepisy obowiązujące w danym zakładzie pracy (np. regulamin wynagradzania, zakładowy układ zbiorowy pracy itp.), gwarantując pracownikowi wynagrodzenie w sytuacji, w której Kodeks pracy go nie przewiduje, np. wynagrodzenie za czas przestoju spowodowanego warunkami atmosferycznymi dla pracowników zatrudnionych przy pracach uzależnionych od tych warunków (art. 81 § 3 Kodeksu pracy), lub gwarantując wynagrodzenie wyższe, niż przyznaje Kodeks pracy, np. 80% lub nawet 100% wynagrodzenia w przypadku przestoju dla pracowników wynagradzanych akordowo.
Pracownicy, którzy nie przystąpili do strajku, nie mogli wykonywać pracy z przyczyn od nich niezależnych i przez nich niezawinionych. Uniemożliwiający im wykonywanie pracy strajk w zakładzie należy zakwalifikować jako przyczynę dotyczącą pracodawcy. W takim przypadku za czas niewykonywania pracy z tego powodu pracownicy, którzy do niego nie przystąpili, zachowują prawo do wynagrodzenia.
Przyczyny dotyczące pracodawcy mogą być przez niego zawinione lub nie. Do przyczyn zawinionych można zaliczyć np. złą organizację pracy lub podejmowanie nietrafnych decyzji dotyczących pracy w zakładzie pracy. Natomiast wśród przyczyn niezawinionych można wymienić przykładowo przerwy w dostawie energii elektrycznej, spadek popytu na produkowane towary lub awarię kluczowego urządzenia w zakładzie pracy (np. pieca do wypieku pieczywa w piekarni).
Pracownicy, którzy nie przystąpili do strajku, mają prawo do wynagrodzenia za czas przestoju, ale pod warunkiem, że byli oni gotowi do wykonywania pracy, lecz nie mogli do niej przystąpić z przyczyn dotyczących pracodawcy. Pracownicy wynagradzani stałą stawką miesięczną lub godzinową za czas przestoju powinni otrzymać wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania określonego stawką miesięczną lub godzinową. Natomiast pracownicy, w których wynagrodzeniu nie wyodrębniono takiego składnika wynagrodzenia jak stała stawka miesięczna lub godzinowa (przykładowo pracownicy wynagradzani prowizyjnie, akordowo itp.), powinni otrzymać za ten czas 60% wynagrodzenia.
WAŻNE!
Miesięczna kwota wynagrodzenia przestojowego nie może być niższa od minimalnego wynagrodzenia za pracę.
Ustalając wynagrodzenie w celu obliczenia procentowego wynagrodzenia przysługującego pracownikowi za czas przestoju należy stosować zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop wypoczynkowy.
Zmienne składniki wynagrodzenia, jak w przypadku wynagrodzeń akordowych, uwzględnia się w łącznej wysokości wypłaconej pracownikowi w okresie trzech miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym wystąpił przestój. Następnie obliczając należność za jedną godzinę przestoju, wynagrodzenie otrzymane w powyższy sposób należy podzielić przez liczbę godzin przepracowanych przez pracownika w okresie, z którego ustala się to wynagrodzenie, a następnie obliczyć 60% otrzymanej kwoty. Ustalone w ten sposób wynagrodzenie za jedną godzinę przestoju należy pomnożyć przez liczbę godzin, jakie pracownik przepracowałby, gdyby nie było przestoju.
PRZYKŁAD
Pracownik jest zatrudniony w zakładzie produkcyjnym w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku tokarza. W styczniu z powodu obfitych opadów śniegu awarii uległy przewody elektryczne doprowadzające prąd do zakładu pracy i przez sześć dni (48 godzin) pracownik nie mógł wykonywać pracy. W tym czasie nie powierzano mu innej pracy. Wyłączając przestój w styczniu pracownik przepracował 128 godzin i zarobił 1837 zł.
W grudniu przepracował 152 godziny i otrzymał 2514 zł wynagrodzenia, w listopadzie - 168 godzin i otrzymał 2322 zł, a w październiku 184 godziny i otrzymał 3558 zł.
Za przestój w styczniu wynagrodzenie pracownika należy obliczyć w następujący sposób:
2514 zł + 2322 zł + 3558 zł = 8394 zł,
152 godz. + 168 godz. + 184 godz. = 504 godz.,
8394 zł : 504 godz. = 16,65 zł,
16,65 zł × 60% = 9,99 zł,
9,99 zł × 48 godz. (6 dni po 8 godz.) = 479,52 zł,
1837 zł + 479,52 zł = 2316,52 zł.
Uwzględniając wynagrodzenie za przestój pracownik powinien otrzymać za styczeń 2316,52 zł.
Podstawa prawna:
• art. 81 § 1 i § 3 Kodeksu pracy,
• § 4 rozporządzenia z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.),
• § 6 i § 8 rozporządzenia z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU nr 2, poz. 14 ze zm.)
Katarzyna Wrońska-Zblewska
specjalista w zakresie prawa pracy
Orzecznictwo uzupełniające:
• Za gotowość do wykonywania pracy przysługuje wynagrodzenie, które nie jest ograniczone czasowo ani pomniejszone o kwoty, jakie pracownik w tym okresie zarobił u innego pracodawcy. (Wyrok Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2006 r., II PK 111/05, M.P.Pr. 2006/2/62)
• 1. Przez pozostawanie w dyspozycji pracodawcy jako element gotowości do pracy w rozumieniu art. 81 § 1 k.p. należy rozumieć stan, w którym pracownik może na wezwanie pracodawcy niezwłocznie podjąć pracę.
2. Zatrudnienie u innego pracodawcy nie przekreśla samo przez się gotowości do pracy w rozumieniu art. 81 § 1 k.p. Dotyczy to jednak sytuacji, w której praca taka nie wyłącza dyspozycyjności pracownika, to jest nie uniemożliwia niezwłocznego podjęcia pracy, którą pracownik zobowiązał się wykonywać na rzecz pracodawcy, ze strony którego doznał przeszkód w jej wykonywaniu. (Wyrok Sądu Najwyższego z 2 września 2003 r., I PK 345/02, OSNP 2004/18/308)
• Wynagrodzenie za czas niewykonywania pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, przysługujące pracownikowi za okres gotowości do jej wykonywania (art. 81 § 1 k.p.), nie jest ograniczone czasowo. (Wyrok Sądu Najwyższego z 17 maja 1995 r., I PRN 12/95, OSNP 1995/21/262)