Ustawodawca w kilku miejscach Kodeksu pracy posługuje się wyrażeniem „wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania”. Znajduje się w przepisach dotyczących: przestoju, godzin nadliczbowych i dyżuru. Nie wypracowano natomiast definicji stawki wynagrodzenia wynikającego z osobistego zaszeregowania, co rodzi pewne wątpliwości. Czy w stawce osobistego zaszeregowania należy ująć dodatek funkcyjny?
Dodatek funkcyjny
Dodatek funkcyjny przyznaje się za pełnienie funkcji kierowniczej. Wiąże się z wypełnianiem szczególnych obowiązków i ponoszeniem zwiększonej odpowiedzialności. Jest zwykle stałym składnikiem wynagrodzenia za pracę na stanowisku kierowniczym związanym z szerszym zakresem obowiązków.
Przestój
Pracownikowi za czas niewykonywania pracy, jeżeli był gotów do jej wykonywania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących pracodawcy, przysługuje wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania - 60% wynagrodzenia. W każdym przypadku wynagrodzenie to nie może być jednak niższe od wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów.
Godziny nadliczbowe
Zgodnie z art. 151 Kodeksu pracy praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w razie:
- konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
- szczególnych potrzeb pracodawcy.
Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości:
- 100 % wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:
- w nocy,
- w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
- w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
- 50 % wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określony w pkt 1.
Na podstawie Art. 1511 § 3 Kodeksu pracy wynagrodzenie stanowiące podstawę obliczania dodatku obejmuje wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60 % wynagrodzenia.
Zobacz: Obliczanie dodatków za nadgodziny
Dyżur
W świetle Art. 1515 Kodeksu pracy pracodawca może zobowiązać pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę.
Zobacz: Wpływ dyżuru na organizację pracy
Za czas dyżuru, z wyjątkiem dyżuru pełnionego w domu, pracownikowi przysługuje czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru, a w razie braku możliwości udzielenia czasu wolnego – wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60 % wynagrodzenia.
Zobacz: Jakie wynagrodzenie przysługuje pracownikowi za pracę podczas dyżuru
Zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop
Zgodnie z § 4 rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy przy ustalaniu wynagrodzenia określonego procentowo w celu obliczenia wynagrodzenia: za czas niewykonywania pracy, jeżeli pracownik był gotów do jej wykonania, oraz za czas niezawinionego przez pracownika przestoju (art. 81 § 1 Kodeksu pracy), dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych (art. 1511 § 3 Kodeksu pracy) oraz wynagrodzenia za czas dyżuru (art. 1515 § 3 Kodeksu pracy) stosuje się zasady obowiązujące przy ustalaniu wynagrodzenia za urlop.
Zobacz także: Forum Kadry - ZUS i Płace
Orzecznictwo Sądu Najwyższego
Czy w wynagrodzeniu wynikającym z osobistego zaszeregowania pracownika należy uwzględnić dodatek funkcyjny? W wyroku z dnia 25 kwietnia 1985 r. (I PRN 28/85) Sąd Najwyższy uznał, że przez stawkę osobistego zaszeregowania w rozumieniu art. 81 § 1 Kodeksu pracy należy rozumieć wynagrodzenie zasadnicze, jak również dodatek funkcyjny. Zdaniem Sądu Najwyższego dodatek funkcyjny wiąże się bezpośrednio z wykonywaną przez pracownika funkcją. Pracownik nie musi spełnić dodatkowych przesłanek w celu uzyskania dodatku. Sam fakt podjęcia określonej pracy powoduje prawo pracownika do wynagrodzenia zasadniczego oraz dodatku funkcyjnego. Inaczej jest w przypadku innych dodatków.
Rok później, w uchwale składu 7 sędziów z dnia 30 grudnia 1986 r. (III PZP 42/86), stwierdził, że wynagrodzenie pracownika wynikające z jego osobistego zaszeregowania, o którym mowa w art. 81 § 1-3, art. 134 § 1 i art. 144 § 2 Kodeksu pracy, obejmuje oprócz wynagrodzenia zasadniczego również dodatek funkcyjny.
Zobacz również: Składniki wynagrodzenia
Wnioskowanie zaprezentowane w orzeczeniach zapadłych w latach 1985-1986 wydaje się być uzasadnione. Jednak w późniejszych orzeczeniach Sąd Najwyższy wypracował inne stanowisko.
Wedle uchwały Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia 2007 r. (II PZP 4/07) wynagrodzenie wynikające z osobistego zaszeregowania pracownika określonego stawką godzinową lub miesięczną, stanowiące zgodnie z art. 134 § 12 Kodeksu pracy w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2003 r. podstawę obliczania dodatków za pracę w godzinach nadliczbowych na podstawie art. 134 § 1 Kodeksu pracy, nie obejmuje:
- dodatku specjalnego za trudną pracę, określonego w § 12 i załączniku nr 6 do rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie zasad wynagradzania za pracę i przyznawania innych świadczeń dla pracowników niebędących nauczycielami, zatrudnionych w szkołach i placówkach oświatowych prowadzonych przez organy administracji rządowej;
- dodatku za wysługę lat, o którym mowa w § 6 powyższego rozporządzenia.
W wyroku z dnia 22 czerwca 2011 r. (II PK 3/11) stwierdził, że za przepracowane nadgodziny należy się pracownikowi wyłącznie „normalne wynagrodzenie” - bez dodatków. Zdaniem Sądu Najwyższego nie ma podstaw do uwzględniania dodatku funkcyjnego w wynagrodzeniu wynikającym z osobistego zaszeregowania.
Wydaje się, że w braku jednolitego orzecznictwa pracodawca może zdecydować o uwzględnieniu dodatku funkcyjnego w wynagrodzeniu wynikającym z osobistego zaszeregowania pracownika określonego stawką godzinową lub miesięczną. Uwzględnienie go przy obliczaniu dodatku za nadgodziny, wynagrodzenia za pełniony dyżur czy czas przestoju, będzie korzystniejsze dla pracownika.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 Nr 21, poz. 94 z późn. zm.)
Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. z 1996 Nr 62, poz. 289 z późn. zm.)