W 2007 r., na podstawie art. 3 ustawy z 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (DzU nr 90, poz. 844 ze zm., dalej ustawa o zwolnieniach grupowych) syndyk masy upadłości spółki oraz działający w upadłej spółce związek zawodowy zawarli porozumienie w sprawie zwolnień grupowych. Na podstawie tego porozumienia zwalniani pracownicy mieli otrzymać odprawę pieniężną w kwotach ustalonych zgodnie z art. 8 tej ustawy. Kilku zatrudnionym odprawy zostały wyliczone i wypłacone wprawdzie zgodnie z odpowiednimi postanowieniami porozumienia i ustawy, ale w kwocie przekraczającej 15-krotność minimalnego wynagrodzenia za pracę. Kwota ta stanowi maksymalną wartość wypłaconej przez danego pracodawcę odprawy z tytułu zwolnień grupowych.
W zawartym między syndykiem a związkami zawodowymi porozumieniu nie wspomniano o zastosowaniu powyższego ograniczenia. Syndyk, powołując się na przepisy ustawy o zwolnieniach grupowych, zażądał zwrotu nadpłaconych odpraw. Powództwo zostało przez sąd I instancji oddalone. Syndyk złożył więc apelację, którą sąd również oddalił. Od tego wyroku syndyk złożył ostatecznie skargę kasacyjną.
Orzeczenie Sądu Najwyższego
Skarga kasacyjna powoda – syndyka została oddalona. W uzasadnieniu Sąd Najwyższy wskazał, że przepis art. 8 ust. 4 ustawy o zwolnieniach grupowych ogranicza wysokość odpraw przysługujących na podstawie ustawy. Nic jednak nie stoi na przeszkodzie, aby w zakładzie pracy wprowadzono, w drodze zawartych porozumień zbiorowych bądź w umowach o pracę, odprawy w wysokości przekraczającej wymienioną granicę.
Postanowienia dotyczące odpraw dla zwalnianych pracowników upadłej spółki znalazły się w porozumieniu zawartym na podstawie art. 3 ustawy o zwolnieniach grupowych, które zalicza się do wyżej wymienionych porozumień zbiorowych opartych na ustawie.
Wykładnia przepisów porozumienia między syndykiem spółki a związkami zawodowymi prowadzi do wniosku, że strony przyjęły w nim możliwość uzyskania przez pracowników odpraw w wysokości wyższej od przewidzianej w art. 8 ust. 1 ustawy o grupowych zwolnieniach. Prawo pracowników do odpraw w dniu podpisywania porozumienia było bezsporne.
Wnioski
Porozumienie ze związkami zawodowymi dotyczące organizacji zwolnień grupowych jest porozumieniem normatywnym i stanowi źródło prawa pracy. Wobec tego przepisy porozumienia – jako normy zakładowe – mogą ustalać świadczenia dla pracowników w sposób korzystniejszy niż przewiduje to ustawa. Dotyczy to także wysokości odpraw przysługujących pracownikom z tytułu zwolnień grupowych. W takiej sytuacji pracodawca będzie zmuszony do wypłaty odpraw w kwotach wyższych, nawet przewyższających maksima ustawowe, albo ustalonych na korzystniejszych warunkach niż przewiduje ustawa.