RADA
Cytowane przez Czytelnika zapisy z regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych naruszają przepisy ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych w zakresie, w jakim mowa o wymiarze czasu pracy oraz stażu pracy. Za zgodny z prawem należy uznać zapis dotyczący częstotliwości pobierania dopłat do wypoczynku urlopowego przez uprawnione do tego osoby.
UZASADNIENIE
Zgodnie z przepisami art. 3 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, pracodawca, który według stanu na 1 stycznia danego roku kalendarzowego zatrudnia powyżej 20 pracowników (w przeliczeniu na pełne etaty) oraz pracodawca, który prowadzi gospodarkę finansową na podstawie ustawy z 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych - bez względu na liczbę zatrudnionych pracowników - tworzą obligatoryjnie zakładowy fundusz świadczeń socjalnych.
Tworzy się go z corocznego odpisu podstawowego, naliczonego w stosunku do przeciętnej liczby zatrudnionych. Regulamin zakładowego funduszu świadczeń socjalnych powinien być uzgodniony z zakładowymi organizacjami związkowymi, natomiast gdy pracownicy nie są zrzeszeni w związku zawodowym, pracodawca uzgadnia regulamin z pracownikami wybranymi przez załogę do reprezentowania jej interesów.
Fundusz ten przeznaczony jest przede wszystkim na finansowanie zakładowej działalności socjalnej, określonej w art. 2 pkt 1 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych. Obejmuje ona m.in. usługi świadczone przez pracodawców na rzecz różnych form wypoczynku oraz działalności sportowo-rekreacyjnej. Z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych mogą być dofinansowane wczasy, pobyt w sanatorium na leczenie lub rekonwalescencję połączony z wypoczynkiem, kolonie, obozy, zimowiska itp.
Należy podkreślić, że Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z 28 marca 2007 r. uznał za niezgodne ustawą zasadniczą brzmienie art. 2 ust. 1 (a także art. 8 ust. 2a) cytowanej ustawy w zakresie, w jakim ograniczała ona możliwość skorzystania z usług świadczonych przez pracodawcę na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej i sportowo-rekreacyjnej, jeśli były one świadczone poza terenem kraju.
Osobami uprawnionymi do korzystania ze środków funduszu są pracownicy i ich rodziny, byli pracownicy - emeryci, renciści i ich rodziny oraz inne osoby, którym pracodawca przyznał w regulaminie prawo do korzystania z funduszu (art. 2 pkt 5 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych).
O tym, jakie rodzaje i formy wypoczynku będą dofinansowywane ze środków zakładowego funduszu świadczeń u danego pracodawcy, decydują wewnętrzne uregulowania, obowiązujące w tym zakładzie.
Każdy pracodawca tworzący fundusz, zgodnie z art. 8 ust. 2 cytowanej już ustawy, jest obowiązany do wydania regulaminu, w którym określi zasady przeznaczania środków funduszu na poszczególne cele i rodzaje działalności socjalnej, zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z funduszu.
Natomiast wszystkie świadczenia socjalne finansowane z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, w tym również dopłata do wypoczynku, mają charakter uznaniowy. Oznacza to, że możliwość otrzymania takiego świadczenia oraz jego wysokość uzależnione są, po pierwsze, od tego, czy zakładowy regulamin przewiduje takie dopłaty oraz po drugie, od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z funduszu.
Częstotliwość korzystania z dopłat do wypoczynku jest uzależniona od ilości środków zgromadzonych w funduszu przeznaczonych na dopłaty do wypoczynku w określonym zakładzie w danym roku. Oznacza to, że w jednym zakładzie pracy istnieje możliwość korzystania z dopłat kilka razy w roku, natomiast w innym zakładzie, mającym mniej środków na ten cel, np. raz w roku.
W związku z tym, zgodny z przepisami jest zapis mówiący, iż „uprawnieni mogą korzystać z dopłaty do wypoczynku urlopowego jeden raz w roku”. Nie można tego samego stwierdzić, do dalszej części tego zapisu, która mówi, że uprawnienie takie przysługuje „po przepracowaniu w zakładzie pracy co najmniej jednego roku”. Zgodnie z przepisami ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, o wysokości świadczenia socjalnego, jakim jest dofinansowanie do wypoczynku, powinny decydować kryteria o wyłącznie socjalnym charakterze.
Potwierdza to wyrok Sądu Najwyższego z 20 sierpnia 2001 r., w którym zwrócono uwagę na fakt, iż zakładowy fundusz świadczeń socjalnych ma łagodzić różnice w poziomie życia pracowników i ich rodzin, a jego adresatami są zwłaszcza rodziny o najniższych dochodach. Także zapis stanowiący, iż „wysokość świadczenia dla pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy pracownika” nie jest zgodny z prawem. Zarówno wymiar czasu pracy, jak i staż pracy nie są kryteriami socjalnymi w rozumieniu przepisów ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych i nie powinny decydować o przyznaniu oraz wysokości świadczenia.
Podstawa prawna:
- ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (Dz.U. z 1996 r. nr 70, poz. 335 z późn. zm.),
- ustawa z 26 listopada 1998 r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 155, poz. 1014 z późn. zm.),
- Wyrok Sądu Najwyższego z 20 sierpnia 2001 r. (sygn. akt I PKN 579/00, opubl. OSNP 2003/14/331),
- Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 28 marca 2007 r. (sygn akt K 40/04, opubl. Dz.U. nr 69, poz. 467).