Pracodawcy tworzący zakładowy fundusz świadczeń socjalnych mogą udzielać osobom uprawnionym do korzystania z funduszu zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe. Warunkiem udzielenia takiej pomocy jest zawarcie stosownej umowy między pracodawcą a osobą korzystającą z pomocy (art. 2 pkt 1 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych).
Przepisy nie precyzują rodzajów wydatków mieszkaniowych, jakie mogą być finansowane z funduszu. Decyzje w tych sprawach pozostawiono tworzącym fundusz. Wydatki te powinny być określone w regulaminie funduszu, uzgadnianym bądź z zakładowymi organizacjami związkowymi, bądź (jeżeli takie organizacje w zakładzie nie działają) z przedstawicielem pracowników.
Na co można udzielać pożyczek
Brak ustawowej definicji „celów mieszkaniowych” sprawia, że każdy pracodawca na własne potrzeby może sam taką definicję stworzyć. Mogą w niej mieścić się zarówno wydatki związane z uzyskaniem mieszkania, jak i jego utrzymaniem.
Z reguły pracodawcy przeznaczają środki na:
- budowę domu jednorodzinnego,
- budowę lokalu mieszkalnego w domu wielorodzinnym,
- zakup lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego na rynku pierwotnym lub wtórnym,
- modernizację i remont mieszkania lub domu,
- przebudowę pomieszczeń niemieszkalnych (np. strychu) na mieszkanie,
- przystosowanie mieszkania lub domu do potrzeb osób niepełnosprawnych,
- wykup lokalu na własność,
- uzupełnienie wkładu budowlanego w spółdzielni,
- doraźną lub systematyczną pomoc na zmniejszenie bieżących wydatków mieszkaniowych.
Ponieważ pożyczki mogą być przyznawane wyłącznie na cele mieszkaniowe, nie można ich udzielać np. na budowę i zakup domków letniskowych, garaży, działek rekreacyjnych itp.
Kto może uzyskać pożyczkę na cele mieszkaniowe
W tym zakresie ustawa o funduszu jest precyzyjna - taką pomoc mogą uzyskać wyłącznie osoby uprawnione do korzystania z funduszu - pracownicy i ich rodziny, byli pracownicy - emeryci, renciści i ich rodziny, a także inne osoby, którym pracodawca przyznał prawo do korzystania z funduszu (art. 2 pkt. 5 ustawy).
Jaka powinna być treść zapisów regulaminu dotyczących pożyczek
Regulamin powinien przede wszystkim określać:
- na jakie rodzaje pomocy mieszkaniowej przeznaczone są pożyczki,
- zasady i tryb (w tym np. niezbędne dokumenty, wzór wniosku) ubiegania się o pożyczkę,
- zasady i tryb rozpatrywania wniosków (np. częstotliwość rozpatrywania),
- warunki udzielania (rodzaje pożyczek, wysokość, częstotliwość ich przyznawania, oprocentowanie, sposób zabezpieczenia spłaty pożyczek, okres spłaty, tryb ściągania zadłużenia w przypadku niespłacania, zmiany miejsca zamieszkania lub niewypłacalności pożyczkobiorcy, zasady umarzania części lub całości udzielonej pożyczki, warunki zawieszania spłaty, okoliczności powodujące natychmiastową wymagalność spłaty, maksymalną i minimalną wysokość pomocy na cele mieszkaniowe, zasady udzielania pożyczek mieszkaniowych na ten sam cel dla członków rodziny zatrudnionych u tego samego pracodawcy, tryb spłaty w przypadku rozwiązania umowy o pracę itp.).
Należy przy tym pamiętać, że im bardziej szczegółowo zasady udzielania pomocy zostaną uregulowane w regulaminie, tym lepiej będą zabezpieczone interesy funduszu (a pośrednio - osób uprawnionych do korzystania z pomocy), a także i pracodawcy jako dysponenta funduszu.
Umowę pożyczki regulują przepisy art. 720-724 Kodeksu cywilnego i dochodzenie przez każdą ze stron umowy roszczeń z tytułu niewykonania warunków umowy będzie podlegać jurysdykcji sądów powszechnych. Jednak w przypadku gdy stroną dochodzącą roszczeń jest pracodawca, wszelkie koszty procesowe ponosi on z własnych środków, gdyż ustawa o funduszu nie dopuszcza możliwości wydatkowania na taki cel środków funduszu.
Przykład zakładowych regulacji dotyczących pomocy mieszkaniowej:
Regulamin Zakładowego Funduszu świadczeń socjalnych w ......................................
(...)
Rozdział 4. Szczegółowe zasady przyznawania pomocy na cele mieszkaniowe
§ 11. Pomoc udzielana na cele mieszkaniowe może zostać przyznana na:
• budowę domu jednorodzinnego,
• budowę lokalu mieszkalnego w domu wielorodzinnym,
• zakup lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego na rynku pierwotnym lub wtórnym,
• modernizację i remont mieszkania lub domu,
• przebudowę pomieszczeń niemieszkalnych (np. strychu) na mieszkanie,
• przystosowanie mieszkania lub domu do potrzeb osób niepełnosprawnych,
• wykup lokalu na własność,
• uzupełnienie wkładu budowlanego w spółdzielni,
• na zmniejszenie bieżących wydatków mieszkaniowych.
§ 12. Pomoc na cele mieszkaniowe może być przyznana w formie zwrotnej (pożyczka) lub bezzwrotnej (zapomoga).
§ 13. Warunkiem ubiegania się o pożyczkę jest złożenie wniosku, którego wzór stanowi załącznik do regulaminu.
§ 14. Pożyczka może być przyznana z równoczesnym zawieszeniem spłaty na okres do 6 miesięcy.
§ 15. Zaciągnięcie pożyczki wymaga poręczenia dwóch osób będących pracownikami...., niepozostających w okresie wypowiedzenia umowy o pracę.
§ 16. 1. Pożyczki są udzielane na okresy do 3 lat i oprocentowane w wysokości:
1) 1% - jeżeli pożyczka udzielana jest na okres do roku,
2) 2% - jeżeli pożyczka udzielana jest na okres do lat 2,
3) 3% - jeżeli pożyczka udzielana jest na okres do lat 3.
2. W przypadku gdy dochód na osobę w rodzinie uprawnionego przekracza 200% minimalnego wynagrodzenia za pracę wskazane w ust. 1 oprocentowanie podwyższa się o 1%.
§ 17. Maksymalną wysokość pożyczki określa corocznie pracodawca w uzgodnieniu z zakładowymi organizacjami związkowymi, biorąc pod uwagę wysokość środków Funduszu przeznaczonych na pomoc mieszkaniową.
§ 18. Pożyczka może być przyzna raz na 3 lata.
§ 19. Umorzenie całości lub części pożyczki może mieć zastosowanie do pożyczkobiorców, których dochód na osobę w rodzinie nie przekracza minimalnego wynagrodzenia lub znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej, po spełnieniu warunków określonych w umowie. Umorzenie pożyczki może nastąpić także w razie śmierci pożyczkobiorcy.
§ 20. Niespłacona pożyczka staje się natychmiast wymagalna w przypadku:
1) rozwiązania z pożyczkobiorcą umowy o pracę w trybie art. 52 Kodeksu pracy,
2) wykorzystania pożyczki na inny cel niż określony w umowie,
3) udzielenia pożyczki na podstawie nieprawdziwych danych przedłożonych przez pożyczkobiorcę.
§ 21. W przypadku zaprzestania spłaty pożyczki przez pożyczkobiorcę zobowiązanie spłaty przechodzi na poręczycieli. Spłacie przez poręczycieli nie podlega kwota pożyczki niespłacona z powodu śmierci pożyczkobiorcy.
§ 22. Wzór umowy pożyczki stanowi załącznik do regulaminu.
Podstawa prawna:
- art. 2 pkt 1 i 5 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU z 1996 r. nr 70, poz. 335).