Osoby, które urodzą albo przysposobią dziecko w trakcie ubezpieczenia chorobowego, powinny zwrócić się do płatnika zasiłków z ubezpieczenia chorobowego w sprawie ustalenia prawa i wypłaty zasiłku macierzyńskiego.
W zależności od wielkości zatrudnienia prawo do zasiłków ustalają i wypłacają zakład pracy, zleceniodawca lub ZUS. Osobom prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą i osobom z nimi współpracującym zasiłki macierzyńskie zawsze wypłaca ZUS.
Kto ustala prawo do zasiłku macierzyńskiego
Prawo do zasiłków ustalają oraz zasiłki te wypłacają:
• płatnicy składek na ubezpieczenie chorobowe, którzy zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego powyżej 20 ubezpieczonych – swoim pracownikom w okresie trwania ubezpieczenia,
• jednostki ZUS:
– ubezpieczonym, których płatnicy składek zgłaszają do ubezpieczenia chorobowego nie więcej niż 20 ubezpieczonych,
– ubezpieczonym prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym,
– uprawnionym do zasiłku po ustaniu ubezpieczenia,
– ubezpieczonym podlegającym ubezpieczeniu chorobowemu w Polsce z tytułu zatrudnienia u pracodawcy zagranicznego.
Liczba ubezpieczonych
Liczbę ubezpieczonych i tym samym płatnika zasiłku na rok kalendarzowy ustala się według stanu na 30 listopada poprzedniego roku kalendarzowego, a w stosunku do płatników, którzy w tym dniu nikogo nie zgłaszali do ubezpieczenia chorobowego, według stanu na pierwszy miesiąc, w którym dokonali takiego zgłoszenia.
Jeżeli ZUS rozpoczął wypłatę świadczenia przed 1 stycznia, kontynuuje ją w nowym roku, nawet jeżeli od 1 stycznia płatnik składek jest zobowiązany do wypłaty zasiłków swoim ubezpieczonym.
Przykład:
Zakład pracy na 30 listopada 2005 r. zgłaszał do ubezpieczenia chorobowego 18 ubezpieczonych, czyli w 2006 r. świadczenia z tytułu choroby i macierzyństwa ubezpieczonym u tego płatnika wypłacał ZUS. Na 30 listopada 2006 r. płatnik zgłaszał już do ubezpieczenia chorobowego 21 ubezpieczonych.
Zatrudniona w tym zakładzie pracownica 21 października 2006 r. urodziła pierwsze dziecko i uzyskała prawo do zasiłku macierzyńskiego od dnia porodu do 23 lutego 2007 r. ZUS podjął wypłatę zasiłku od 21 października 2006 r. i będzie ją kontynuował do 23 lutego 2007 r., mimo że od 1 stycznia 2007 r. płatnik jest zobowiązany do wypłaty zasiłków swoim ubezpieczonym.
W przypadku gdy z pracownicą umowa o pracę została przedłużona do dnia porodu, a płatnik składek byłby zobowiązany do wypłaty tej pracownicy zasiłku macierzyńskiego tylko za 1 dzień, wypłaty zasiłku macierzyńskiego za cały okres może dokonać ZUS.
Dowody do przyznania prawa do zasiłku macierzyńskiego
Dowodem do przyznania i wypłaty zasiłku macierzyńskiego dla osoby, z którą została rozwiązana umowa o pracę jest, oprócz niżej wymienionych dowodów, również świadectwo pracy lub inny dokument stwierdzający rodzaj zawartej umowy o pracę i datę rozwiązania stosunku pracy.
Ubezpieczona, która urodziła dziecko i wystąpiła o zasiłek macierzyński, powinna przedłożyć:
• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka,
• zaświadczenie pracodawcy o okresie udzielonego urlopu macierzyńskiego, jeżeli płatnikiem zasiłku macierzyńskiego będzie ZUS,
• oświadczenie ubezpieczonej o urodzeniu pierwszego lub kolejnego dziecka
Jeżeli ubezpieczenie ustało w czasie ciąży z powodu ogłoszenia upadłości lub likwidacji zakładu pracy, wypłata zasiłku macierzyńskiego następuje na podstawie:
• zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego stan ciąży w czasie zatrudnienia,
• świadectwa pracy lub innego dokumentu potwierdzającego rozwiązanie stosunku pracy z powodu upadłości lub likwidacji zakładu,
• skróconego odpisu aktu urodzenia dziecka.
W sytuacji ogłoszenia upadłości lub likwidacji zakładu pracy w okresie ciąży pracownicy może ona wystąpić do ZUS o wypłatę zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego na okres przed porodem.
Oprócz wymienionych wyżej dokumentów musi wtedy dodatkowo przedłożyć zaświadczenie powiatowego urzędu pracy o braku propozycji innego zatrudnienia dla niej.
Dowodami do przyznania zasiłku macierzyńskiego po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało w wyniku rozwiązania stosunku pracy z naruszeniem przepisów prawa, są:
• zaświadczenie lekarskie stwierdzające stan ciąży w okresie zatrudnienia,
• prawomocne orzeczenie sądu o rozwiązaniu stosunku pracy z naruszeniem przepisów prawa,
• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka.
Przyznanie i wypłata zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia dziecka podczas pobytu za granicą następuje na podstawie zaświadczenia zagranicznego zakładu leczniczego lub zagranicznego lekarza stwierdzającego przewidywaną datę porodu.
Zaświadczenie musi być wystawione na blankiecie z nadrukiem określającym nazwę zagranicznego zakładu leczniczego lub imię i nazwisko lekarza, opatrzone datą wystawienia i podpisem, w przypadku wystąpienia o zasiłek macierzyński za okres przed porodem.
W przypadku ubiegania się o to świadczenie od dnia porodu, należy przedłożyć:
• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka wystawiony przez zagraniczny urząd,
• zaświadczenie pracodawcy o okresie udzielonego urlopu macierzyńskiego, jeśli świadczenie będzie wypłacał ZUS (informację o okresie udzielonego urlopu macierzyńskiego pracodawca może również zawrzeć w pkt 15 dotyczącym uwag w „Zaświadczeniu płatnika składek ZUS Z-3” – porównaj wzór nr 1),
• oświadczenie ubezpieczonej o urodzeniu pierwszego lub kolejnego dziecka (porównaj wzór nr 2).
Wypłata zasiłku macierzyńskiego z tytułu przyjęcia dziecka na wychowanie następuje na podstawie oświadczenia o dacie przyjęcia dziecka na wychowanie oraz zaświadczenia sądu opiekuńczego o wystąpieniu do sądu o:
• przysposobienie dziecka,
• przyjęcie dziecka na wychowanie w ramach rodziny zastępczej,
• okresie udzielonego urlopu macierzyńskiego, jeśli płatnikiem zasiłku będzie ZUS (zaświadczenie wystawione przez pracodawcę (porównaj wzór nr 1).
Zaświadczenie sądu musi zawierać informację o dacie urodzenia dziecka.
W razie śmierci ubezpieczonej lub porzucenia przez nią dziecka dowodami do wypłaty zasiłku macierzyńskiego ubezpieczonemu ojcu dziecka albo innemu ubezpieczonemu, który zaopiekuje się dzieckiem, są:
• skrócony odpis aktu urodzenia dziecka,
• zaświadczenie pracodawcy o okresie udzielonego urlopu macierzyńskiego (porównaj wzór nr 1),
• zaświadczenie o okresie wypłaty zasiłku matce dziecka, a w przypadku porzucenia dziecka dodatkowo oświadczenie o porzuceniu dziecka osoby występującej z wnioskiem o zasiłek macierzyński.
Jeżeli ubezpieczona zamierza zrezygnować z części urlopu macierzyńskiego na rzecz ubezpieczonego ojca dziecka po wykorzystaniu 14 tygodni tego urlopu, skrócenie okresu pobierania zasiłku następuje na jej pisemny wniosek, do którego powinno być dołączone zaświadczenie pracodawcy zatrudniającego ojca dziecka, potwierdzające datę rozpoczęcia przez niego urlopu macierzyńskiego. Urlop macierzyński ojca powinien przypadać bezpośrednio po rezygnacji z tego urlopu przez matkę.
WAŻNE!
Jeżeli z wnioskiem o zasiłek macierzyński występuje ubezpieczony - ojciec dziecka prowadzący działalność gospodarczą, powinien on złożyć oświadczenie o przerwaniu tej działalności.
Poza dowodami do wypłaty zasiłku macierzyńskiego, które zostały wymienione wyżej, w przypadku gdy płatnikiem świadczenia będzie ZUS, należy dołączyć:
• zaświadczenie płatnika składek ZUS Z-3 dla ubezpieczonych podlegających obowiązkowo ubezpieczeniu chorobowemu,
• zaświadczenie płatnika składek ZUS Z-3a dla ubezpieczonych podlegających dobrowolnie ubezpieczeniu chorobowemu.
Natomiast w okresie przejściowym, aby skorzystać z urlopu i zasiłku macierzyńskiego wydłużonego o 2 tygodnie, ubezpieczona nie musi w tej sprawie składać pracodawcy lub ZUS żadnych podań ani dokumentów. Dodatkowe 2 tygodnie urlopu i zasiłku macierzyńskiego przysługują z mocy ustawy.
Pytania i odpowiedzi
Pracownica uważa, że niesłusznie odmówiliśmy jej prawa do przedłużenia o 2 tygodnie wypłaty zasiłku macierzyńskiego. Nie możemy wydać w tej sprawie decyzji. Czy możemy zwrócić się do ZUS o ustalenie prawa do zasiłku macierzyńskiego dla tej pracownicy?
Tak, każdy płatnik składek może wystąpić do ZUS z wnioskiem o ustalenie uprawnień do zasiłku przysługującego ubezpieczonemu – pracownikowi i wydanie decyzji w tym zakresie. Z takim wnioskiem może także wystąpić sama pracownica, jeżeli uważa, że zostały naruszone jej uprawnienia w tym zakresie.
Jaki jest okres przedawnienia prawa do zasiłku macierzyńskiego? ZUS odmówił mi prawa do zasiłku macierzyńskiego z powodu opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne po terminie. Zwróciłam się z prośbą o przywrócenie tego terminu. Termin został przywrócony. Czy w związku z tym mogę jeszcze starać się o zasiłek macierzyński od listopada 2006 r.?
Roszczenie o wypłatę zasiłku macierzyńskiego przedawnia się po upływie 6 miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje. Jeżeli urodziła Pani pierwsze dziecko np. 4 listopada 2006 r., to prawo do zasiłku macierzyńskiego ma Pani do 9 marca 2007 r. i od tego dnia liczymy okres przedawnienia.
Podstawa prawna:
• art. 180 Kodeksu pracy,
• art. 1, art. 2, art. 3 ustawy z 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU nr 221, poz. 1615),
• art. 61, art. 63, art. 64, art. 67 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm.),
• § 1 ust. 2, § 12, § 13, § 14, § 15, § 16, § 17, § 17a rozporządzenia z 27 lipca 1999 r. w sprawie określenia dowodów stanowiących podstawę przyznania i wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU nr 65, poz. 742 ze zm.),
• art. 6, art. 9 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.).