Jeśli z dokumentacji płacowej płatnika wynika, że w danym miesiącu przychód przekroczy kwotę ograniczenia, płatnik oblicza i przekazuje składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tylko od tej części podstawy wymiaru składek, która nie spowoduje przekroczenia limitu 30-krotności. Od 1 stycznia 2010 r. rocznemu ograniczeniu podstawy wymiaru składek podlegają również składki na Fundusz Emerytur Pomostowych.
Od nadwyżki ponad roczny limit płatnik nadal ma obowiązek naliczać składki na ubezpieczenia chorobowe, wypadkowe i zdrowotne oraz na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Podstawa wymiaru składek w miesiącu przekroczenia – jeden zakład pracy
Jeśli pracownik od początku roku pracuje w tym samym zakładzie i nie ma innych tytułów do ubezpieczeń społecznych, płatnik w bardzo prosty sposób może ustalić wysokość podstawy wymiaru, od której w danym roku zostały opłacone za pracownika składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Powinien zsumować przychody, które pracownik otrzymał w danym roku kalendarzowym – ale tylko te, od których zostały opłacone składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
W miesiącu, w którym suma przychodów pracownika przekroczy roczną podstawę wymiaru składek, płatnik powinien ustalić, od jakiej części przychodu musi opłacić składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W tym celu powinien obliczyć, o jaką kwotę przychód pracownika przekracza roczny limit podstawy wymiaru składek.
PRZYKŁAD
Pracownik firmy informatycznej otrzymuje od początku roku wynagrodzenie w wysokości 11 200 zł. Zatrudnienie w tej firmie jest jego jedynym źródłem dochodu. Od początku roku do października br. jego wynagrodzenie wyniesie 112 000 zł i przekroczy roczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Pracodawca ustalił kwotę przekroczenia rocznej podstawy wymiaru składek:
112 000 zł – 105 780 zł = 6220 zł.
Następnie pracodawca ustalił kwotę wynagrodzenia, od którego należy naliczyć składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za październik br. W tym celu kwotę wynagrodzenia za październik br. pomniejszył o kwotę przekroczenia rocznej podstawy wymiaru składek:
11 200 zł – 6220 zł = 4980 zł.
Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za październik br. pracodawca powinien naliczyć od kwoty 4980 zł. Natomiast podstawą wymiaru pozostałych składek będzie pełna kwota wynagrodzenia, tj. 11 200 zł.
Przychód pracownika z kilku źródeł
W sytuacji gdy pracownik uzyskuje przychód z kilku źródeł (np. jest jednocześnie zatrudniony u kilku pracodawców), ma obowiązek poinformować wszystkich płatników składek, jeśli jego łączny przychód przekroczy limit rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (art. 19 ust. 6 ustawy systemowej).
Pracodawcy nie mają możliwości kontrolowania przychodów pracownika ze wszystkich tytułów do ubezpieczeń. Dlatego to pracownik musi pamiętać o powiadomieniu pracodawcy, że przekroczył limit rocznej podstawy wymiaru składek. W praktyce pracownik powinien złożyć oświadczenie na piśmie.
Przekroczenie rocznej podstawy wymiaru składek może nastąpić również wtedy, gdy ubezpieczony zostaje zatrudniony u danego płatnika w trakcie roku i nie poinformuje go o wysokości przychodów osiągniętych u poprzedniego pracodawcy. Aby uniknąć konieczności składania dokumentów korygujących, pracodawca może uzyskać od pracownika informację o tym, czy w związku z wcześniej uzyskanym w roku kalendarzowym przychodem nie doszło do przekroczenia limitu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W tym samym oświadczeniu pracownik może potwierdzić, że został poinformowany o wysokości rocznej podstawy wymiaru składek i o konieczności zgłoszenia płatnikowi składek faktu przekroczenia tego limitu.
Jeśli płatnik ma wątpliwości co do prawdziwości oświadczenia złożonego przez pracownika albo gdy nie ma możliwości uzyskania informacji od ubezpieczonego (np. po rozwiązaniu stosunku pracy), może zwrócić się do ZUS o potwierdzenie, czy podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, od której zostały rozliczone składki za tego ubezpieczonego, przekroczyła roczną podstawę wymiaru składek. Wniosek ten należy uzasadnić i załączyć kopie raportów imiennych składanych za tego pracownika w danym roku wraz z ewentualnymi rozliczeniowymi dokumentami korygującymi.
Rozliczenie składek przez kilku płatników
W sytuacji gdy składki rozlicza za pracownika kilku płatników składek, a jego przychód przekracza roczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, zwykle płatnicy składek ustalają wysokość podstawy wymiaru składek za miesiąc, w którym następuje przekroczenie, proporcjonalnie do wypłaconego wynagrodzenia.
PRZYKŁAD
Pracownik firmy wykonuje jednocześnie w innym zakładzie umowę zlecenia, z której opłaca dobrowolnie składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Miesięczne wynagrodzenie z umowy o pracę wynosi 7590 zł, a z umowy zlecenia 2840 zł. W sumie wynagrodzenie z obu tytułów od początku 2012 r. do października br. wyniosło 104 300 zł, a do listopada wyniesie 114 730 zł (w listopadzie przekroczy roczną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe). Aby ustalić podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za listopad br., płatnik musi:
od wszystkich przychodów uzyskanych przez tę osobę w okresie od stycznia do listopada br. odjąć kwotę rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe:
114 730 zł – 105 780 zł = 8950 zł,
ustalić łączną kwotę podstawy wymiaru składek za listopad br.:
(7590 zł + 2840 zł) – 8950 zł = 1480 zł,
ustalić przekroczenie podstawy wymiaru składek według wzoru:
X = (A × B) : C
gdzie:
X – kwota przekroczenia podstawy wymiaru u danego płatnika,
A – łączna kwota przekroczenia,
B – przychód u danego płatnika za miesiąc przekroczenia rocznej podstawy wymiaru składek,
C – suma wynagrodzeń za miesiąc, w którym doszło do przekroczenia rocznej podstawy wymiaru składek;
przekroczenie podstawy wymiaru składek za listopad br. u pracodawcy:
X = (8950 zł × 7590 zł) : 10 430 zł = 6513 zł,
przekroczenie podstawy wymiaru składek za listopad br. u zleceniodawcy:
X = (8950 zł × 2840 zł) : 10 430 zł = 2437,01 zł;
ustalić podstawę wymiaru składek za listopad br.:
podstawa wymiaru składek za listopad br. u pracodawcy: 7590 zł – 6513 zł = 1077 zł,
podstawa wymiaru składek za listopad br. u zleceniodawcy: 2840 zł – 2437,01 zł = 402,99 zł.
Za grudzień br. ani pracodawca, ani zleceniodawca nie powinni opłacać składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Więcej na ten temat przeczytasz w płatnej części serwisu w artykule: Jak rozliczyć składki ZUS, gdy dochody przekroczyły roczne limity