Wśród przychodów, które są wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne pracowników, są m.in. świadczenia należne z tytułu niezdolności do pracy lub za okres tej niezdolności. Natomiast z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne nie podlega wyłączeniu wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy finansowane ze środków pracodawcy.
Wynagrodzenie chorobowe
W każdym roku kalendarzowym pracownikowi, który z powodu choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną stał się niezdolny do pracy, za pierwsze 33 dni tej niezdolności przysługuje prawo do wynagrodzenia finansowanego ze środków pracodawcy. Jedynie w przypadku, gdy niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy, od pierwszego dnia niezdolności do pracy pracownik ma prawo do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego.
Wynagrodzenie chorobowe przysługuje w wysokości 80% wynagrodzenia, chyba że:
• obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują wyższe wynagrodzenie z tego tytułu,
• przysługuje w wysokości 100% wynagrodzenia, ponieważ niezdolność do pracy:
– została spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy,
– przypada w okresie ciąży,
– niezdolność do pracy wynika z poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów.
Ustalone w tej wysokości wynagrodzenie chorobowe podlega zwolnieniu ze składek na ubezpieczenia społeczne. Zatem od kwot wynagrodzenia chorobowego nie nalicza się składek na ubezpieczenia społeczne, pod warunkiem że zostało ono wypłacone w przysługującej wysokości i że nie zostało wypłacone nienależnie.
Przykład:
W każdym roku kalendarzowym pracownikowi, który z powodu choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną stał się niezdolny do pracy, za pierwsze 33 dni tej niezdolności przysługuje prawo do wynagrodzenia finansowanego ze środków pracodawcy. Jedynie w przypadku, gdy niezdolność do pracy została spowodowana wypadkiem przy pracy, od pierwszego dnia niezdolności do pracy pracownik ma prawo do zasiłku chorobowego z ubezpieczenia wypadkowego.
Wynagrodzenie chorobowe przysługuje w wysokości 80% wynagrodzenia, chyba że:
• obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują wyższe wynagrodzenie z tego tytułu,
• przysługuje w wysokości 100% wynagrodzenia, ponieważ niezdolność do pracy:
– została spowodowana wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy,
– przypada w okresie ciąży,
– niezdolność do pracy wynika z poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz poddania się zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów.
Ustalone w tej wysokości wynagrodzenie chorobowe podlega zwolnieniu ze składek na ubezpieczenia społeczne. Zatem od kwot wynagrodzenia chorobowego nie nalicza się składek na ubezpieczenia społeczne, pod warunkiem że zostało ono wypłacone w przysługującej wysokości i że nie zostało wypłacone nienależnie.
Przykład:
Pracownik jest zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy. W okresie od 2 stycznia do 27 stycznia 2007 r. był niezdolny do pracy z powodu choroby i za 26 dni kalendarzowych otrzymał wynagrodzenie chorobowe. Od 1 lutego 2006 r. podjął dodatkowe zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy u innego pracodawcy, który jest uprawniony do wypłaty zasiłków z ubezpieczenia społecznego swoim pracownikom. Od 15 do 25 czerwca br. pracownik przebywał na zwolnieniu lekarskim.
Pracodawca, u którego pracownik ten jest zatrudniony na niepełny etat, wypłacił mu wynagrodzenie chorobowe za cały okres przedłożonego zwolnienia, ale z podstawy wymiaru składek jako wynagrodzenie chorobowe zwolniona jest tylko kwota należna za okres od 15 do 21 czerwca br.
W przypadku gdy w ciągu roku kalendarzowego pracownik podejmuje dodatkowe zatrudnienie, do okresu 33 dni niezdolności do pracy, w którym zachowuje prawo do wynagrodzenia, wliczone zostają okresy wypłaty tego wynagrodzenia przed podjęciem dodatkowego zatrudnienia. W związku z tym pracodawca musi rozliczyć kwotę wynagrodzenia chorobowego wypłaconego za okres od 22 do 25 czerwca br. jako zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego.
Ustalając podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pracowników nie stosuje się wyłączenia wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy z powodu choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną.
Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez pracownika. Ponieważ od wynagrodzenia chorobowego nie odprowadza się tych składek, podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne jest pełna kwota tego wynagrodzenia.
Do podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne nie stosuje się ponadto ograniczenia do kwoty trzydziestokrotności przeciętnego wynagrodzenia, co ma miejsce w przypadku określania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Składkę na ubezpieczenie zdrowotne należy więc naliczyć i odprowadzić od pełnej kwoty wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłaconego pracownikowi, mimo że za ten okres nie odprowadza się składek na ubezpieczenia społeczne, nawet jeśli w danym roku kalendarzowym przychód pracownika przekroczył już wartość trzydziestokrotności przeciętnego wynagrodzenia.
Przykład:
Pracodawca, u którego pracownik ten jest zatrudniony na niepełny etat, wypłacił mu wynagrodzenie chorobowe za cały okres przedłożonego zwolnienia, ale z podstawy wymiaru składek jako wynagrodzenie chorobowe zwolniona jest tylko kwota należna za okres od 15 do 21 czerwca br.
W przypadku gdy w ciągu roku kalendarzowego pracownik podejmuje dodatkowe zatrudnienie, do okresu 33 dni niezdolności do pracy, w którym zachowuje prawo do wynagrodzenia, wliczone zostają okresy wypłaty tego wynagrodzenia przed podjęciem dodatkowego zatrudnienia. W związku z tym pracodawca musi rozliczyć kwotę wynagrodzenia chorobowego wypłaconego za okres od 22 do 25 czerwca br. jako zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego.
Ustalając podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pracowników nie stosuje się wyłączenia wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy z powodu choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną.
Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez pracownika. Ponieważ od wynagrodzenia chorobowego nie odprowadza się tych składek, podstawą wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne jest pełna kwota tego wynagrodzenia.
Do podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne nie stosuje się ponadto ograniczenia do kwoty trzydziestokrotności przeciętnego wynagrodzenia, co ma miejsce w przypadku określania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Składkę na ubezpieczenie zdrowotne należy więc naliczyć i odprowadzić od pełnej kwoty wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłaconego pracownikowi, mimo że za ten okres nie odprowadza się składek na ubezpieczenia społeczne, nawet jeśli w danym roku kalendarzowym przychód pracownika przekroczył już wartość trzydziestokrotności przeciętnego wynagrodzenia.
Przykład:
Pracownik był niezdolny do pracy od 8 czerwca do 3 lipca 2007 r. Była to pierwsza choroba pracownika w tym roku, więc za cały okres zwolnienia (26 dni) otrzymał wynagrodzenie chorobowe. W czerwcu br., oprócz wynagrodzenia chorobowego w wysokości 1150 zł, pracownik otrzymał 250 zł wynagrodzenia za czas przepracowany.
Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wyniosła więc 250 zł, a podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne 1353,22 zł [1150 zł + (250 zł – 46,78 zł, tj. składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika 18,71%)].
Zasiłki
Podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nie stanowią również zasiłki z ubezpieczenia chorobowego, tj. zasiłek chorobowy, opiekuńczy, macierzyński i świadczenie rehabilitacyjne, a także z ubezpieczenia wypadkowego – zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne.
Zasiłki te nie stanowią również podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Wynika to z wyłączenia zasiłków z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników, które stosuje się w związku z brakiem odmiennych postanowień w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej.
Jeżeli pracodawca wypłacił wynagrodzenia za okres niezdolności do pracy, a w wyniku postępowania zdarzenie, które było przyczyną powstania tej niezdolności, zostanie uznane za wypadek przy pracy, wypłacone wynagrodzenie powinno być potraktowane jak zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego. Wymaga to złożenia przez pracodawcę dokumentów rozliczeniowych korygujących. Pracodawca jest ponadto zobowiązany do ewentualnej dopłaty zasiłku do 100% podstawy wymiaru, jeśli został on wypłacony w niższej wysokości.
W takiej sytuacji korekcie powinien podlegać zarówno „raport świadczeniowy”, tj. imienny raport miesięczny ZUS RSA, jak i „raport składkowy”, tj. imienny raport miesięczny ZUS RCA oraz deklaracja rozliczeniowa ZUS DRA.
Przy korekcie należy uwzględnić, że ani wynagrodzenie za czas choroby, ani zasiłek chorobowy nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, ale wynagrodzenie chorobowe stanowi podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Oznacza to, że wcześniej ustalona podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne powinna zostać zmniejszona o kwotę wypłaconego wynagrodzenia chorobowego.
Raporty ZUS RSA i ZUS RCA oraz zawarte w nich dane powinny zostać odpowiednio uwzględnione w deklaracji korygującej ZUS DRA, z którą składane są te raporty. Deklaracja korygująca powinna uwzględnić wypłatę zasiłku z ubezpieczenia wypadkowego jako świadczenia podlegającego rozliczeniu w ciężar składek na ubezpieczenia społeczne.
Dodatki uzupełniające
Zgodnie z Kodeksem pracy wynagrodzenie za pierwsze 33 dni niezdolności do pracy spowodowanej chorobą w roku kalendarzowym jest naliczane według zasad obowiązujących przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i wynosi 80% wynagrodzenia, chyba że obowiązujące u danego pracodawcy przepisy przewidują wyższe wynagrodzenie z tego tytułu.
Oznacza to, że nawet jeśli pracownik otrzyma wynagrodzenie za czas choroby w wysokości wyższej niż 80% podstawy wymiaru, wynagrodzenie to jest wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
Przykład:
Układ zbiorowy obowiązujący w zakładzie pracy przewiduje, że pracownik za okres niezdolności do pracy z powodu choroby zachowuje prawo do 90% wynagrodzenia. Wynagrodzenie to będzie wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, ponieważ prawo do wynagrodzenia w wyższej wysokości, niż wynikająca z przepisów dotyczących ustalania wysokości zasiłku chorobowego, wynika z obowiązujących w zakładzie pracy przepisów dotyczących wynagradzania.
Inaczej jest w przypadku zasiłków z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego, które przysługują w wysokości określonej w przepisach i tylko w tej wysokości podlegają zwolnieniu z podstawy wymiaru składek. Istnieje jednak możliwość rekompensowania pracownikom utraty części wynagrodzenia w okresie niezdolności do pracy, za który przysługuje zasiłek chorobowy w wysokości 80% podstawy wymiaru, w postaci dodatku uzupełniającego.
Z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wyłączone są dodatki uzupełniające 80-procentowy zasiłek chorobowy wypłacane przez pracodawców, ale tylko do kwoty nieprzekraczającej łącznie z zasiłkiem chorobowym 100% przychodu pracownika, stanowiącego podstawę wymiaru składek.
Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wyniosła więc 250 zł, a podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne 1353,22 zł [1150 zł + (250 zł – 46,78 zł, tj. składki na ubezpieczenia społeczne finansowane przez pracownika 18,71%)].
Zasiłki
Podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne nie stanowią również zasiłki z ubezpieczenia chorobowego, tj. zasiłek chorobowy, opiekuńczy, macierzyński i świadczenie rehabilitacyjne, a także z ubezpieczenia wypadkowego – zasiłek chorobowy i świadczenie rehabilitacyjne.
Zasiłki te nie stanowią również podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Wynika to z wyłączenia zasiłków z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe pracowników, które stosuje się w związku z brakiem odmiennych postanowień w ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej.
Jeżeli pracodawca wypłacił wynagrodzenia za okres niezdolności do pracy, a w wyniku postępowania zdarzenie, które było przyczyną powstania tej niezdolności, zostanie uznane za wypadek przy pracy, wypłacone wynagrodzenie powinno być potraktowane jak zasiłek chorobowy z ubezpieczenia wypadkowego. Wymaga to złożenia przez pracodawcę dokumentów rozliczeniowych korygujących. Pracodawca jest ponadto zobowiązany do ewentualnej dopłaty zasiłku do 100% podstawy wymiaru, jeśli został on wypłacony w niższej wysokości.
W takiej sytuacji korekcie powinien podlegać zarówno „raport świadczeniowy”, tj. imienny raport miesięczny ZUS RSA, jak i „raport składkowy”, tj. imienny raport miesięczny ZUS RCA oraz deklaracja rozliczeniowa ZUS DRA.
Przy korekcie należy uwzględnić, że ani wynagrodzenie za czas choroby, ani zasiłek chorobowy nie stanowią podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, ale wynagrodzenie chorobowe stanowi podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne. Oznacza to, że wcześniej ustalona podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne powinna zostać zmniejszona o kwotę wypłaconego wynagrodzenia chorobowego.
Raporty ZUS RSA i ZUS RCA oraz zawarte w nich dane powinny zostać odpowiednio uwzględnione w deklaracji korygującej ZUS DRA, z którą składane są te raporty. Deklaracja korygująca powinna uwzględnić wypłatę zasiłku z ubezpieczenia wypadkowego jako świadczenia podlegającego rozliczeniu w ciężar składek na ubezpieczenia społeczne.
Dodatki uzupełniające
Zgodnie z Kodeksem pracy wynagrodzenie za pierwsze 33 dni niezdolności do pracy spowodowanej chorobą w roku kalendarzowym jest naliczane według zasad obowiązujących przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego i wynosi 80% wynagrodzenia, chyba że obowiązujące u danego pracodawcy przepisy przewidują wyższe wynagrodzenie z tego tytułu.
Oznacza to, że nawet jeśli pracownik otrzyma wynagrodzenie za czas choroby w wysokości wyższej niż 80% podstawy wymiaru, wynagrodzenie to jest wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.
Przykład:
Układ zbiorowy obowiązujący w zakładzie pracy przewiduje, że pracownik za okres niezdolności do pracy z powodu choroby zachowuje prawo do 90% wynagrodzenia. Wynagrodzenie to będzie wyłączone z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne, ponieważ prawo do wynagrodzenia w wyższej wysokości, niż wynikająca z przepisów dotyczących ustalania wysokości zasiłku chorobowego, wynika z obowiązujących w zakładzie pracy przepisów dotyczących wynagradzania.
Inaczej jest w przypadku zasiłków z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego, które przysługują w wysokości określonej w przepisach i tylko w tej wysokości podlegają zwolnieniu z podstawy wymiaru składek. Istnieje jednak możliwość rekompensowania pracownikom utraty części wynagrodzenia w okresie niezdolności do pracy, za który przysługuje zasiłek chorobowy w wysokości 80% podstawy wymiaru, w postaci dodatku uzupełniającego.
Z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wyłączone są dodatki uzupełniające 80-procentowy zasiłek chorobowy wypłacane przez pracodawców, ale tylko do kwoty nieprzekraczającej łącznie z zasiłkiem chorobowym 100% przychodu pracownika, stanowiącego podstawę wymiaru składek.
WAŻNE!
Zgodnie z interpretacją przyjętą przez ZUS, zwolnienie ze składek dotyczy również dodatków uzupełniających 70% zasiłku należnego za okres pobytu w szpitalu.
Wypłacony w tej wysokości dodatek uzupełniający zasiłek chorobowy nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i jest również wyłączony z podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Wypłacony w tej wysokości dodatek uzupełniający zasiłek chorobowy nie stanowi podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i jest również wyłączony z podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne.
Przychód za okres niezdolności do pracy
Z podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne wyłączono składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego, opiekuńczego, świadczenia rehabilitacyjnego, jeżeli są one wypłacane za okres pobierania tego wynagrodzenia lub zasiłku.
Zasady wypłacania tych składników za okresy pobierania wynagrodzenia chorobowego lub zasiłków z ubezpieczenia chorobowego albo wypadkowego powinny zostać ustalone w układach zbiorowych pracy lub w przepisach o wynagradzaniu.
Przykład:
Pracownik, który przez pół miesiąca pobierał zasiłek chorobowy, otrzymał dodatek stażowy za cały miesiąc w wysokości 500 zł. W podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne i na ubezpieczenie zdrowotne należy uwzględnić tylko część dodatku stażowego w wysokości 250 zł, tj. tę część dodatku stażowego, który przysługiwał za okres przepracowany. Pozostała część dodatku przysługiwała za okres, przez który pracownik był niezdolny do pracy, w związku z czym nie stanowi podstawy wymiaru składek.
Składniki wynagrodzenia, do których pracownik ma prawo w okresie pobierania wynagrodzenia chorobowego, nie stanowią podstawy wymiaru składek zarówno na ubezpieczenia społeczne, jak i na ubezpieczenie zdrowotne, mimo iż samo wynagrodzenie chorobowe stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne.
Podstawa prawna:
• § 2 ust. 1 pkt 24 i pkt 25 rozporządzenia z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (DzU nr 161, poz. 1106 ze zm.),
• art. 18 ust. 2 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.),
• art. 81 ust. 1 i ust. 5 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (DzU nr 210, poz. 2135 ze zm.),
• art. 92 Kodeksu pracy.
• art. 92 Kodeksu pracy.